වෙරළබඩ පරිසර පද්ධති
කඩොලාන පරිසර පද්ධතිය
කඩොලාන පරිසර පද්ධති උදම් බලපෑම් තිබෙන සුවිශේෂ වූ පාංශු කලාපයකට ( ලවණතාව වැඩි ) සීමා වේ. කලපු ගංමෝය, ගංඉවුරු, උදම් තීරයන් හා කුඩා දූපත් ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබෙන පරිසර පද්ධතියකි. මෙම පරිසරවල දක්නට ලැබෙන ශාක ප්‍රජාව කඩොලාන ශාක ලෙස හදුන්වයි. කඩොලාන ව්‍යාප්තිය තැනි සහිත වෙරළ බිම්වල හා ගංමෝය ආශ්‍රිතව බහුලව දැකගත හැකිය.
කඩොලානවල මූල පද්ධතියෙහි විශේෂ ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන අතර, බීජ පැලවීම සම්බන්ධවද විශේෂ ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි. උදාහරණ වායුධාර මූල පද්ධති කාෂ්ඨ්ය බීජ දරන විශේෂණය වූ පදුරුවල සිට උස ගස් දක්වා ප්‍රමාණයෙන් වෙනස්වන ශාක වේ. මෙම ශාකවලට විටින් විට මුහුදු ජලයෙන් යටවන ප්‍රදේශවල නිර්වායු තත්ත්වයන් යටතේ මෙන්ම ආම්ලික පසෙහිද වර්ධනය වීමට ඇති හැකියාව විශේෂිත වෙයි. නිර්වායු තත්ත්වයන් යටතේ පවතින වගුරු වැනි කලාපවලට වර්ධනය වන නිසා ශාකවල මුල් කදේ සිට පහළට විහිදී ඇත. මෙම මුල් කයිරු මුල් හෙවත් පාද මුල් වශයෙන් හදුන්වයි.
කඩොලාන සත්ත්ව ප්‍රජාව කොටස් දෙකකි. නම් ශාක මත හා ශාක යට ජීවත්වන සතුන් වශයෙනි. පක්ෂීන්, මත්ස්‍ය විශේෂ, ක්‍රස්ටේෂියාවන් හා මොලුස්කාවන් වැනි විශේෂ දැකිය හැකිය. එනම් ඇලිකොකා, කඩොල් කොකා වැනි පක්ෂින්ද මඩ කකුළුවා, තනි අඩු කකුළුවා, කලපු කකුළුවා, මුහුළු කකුළුවා, දිය හූනා, කිරි ඉස්සා, මඩ පොකිරිස්සා, කඩොලාන කවාටි හා සිලිබිල්ලන් වැනි ජලද ජීවීහුද කඩොලාන ප්‍රජාව ආශ්‍රිතව වාසය කරති.
කඩොලාන ශාක වර්ග රාශියක් වෙති. කඩොල්, මල් කඩොල්, කිරිල, ගිංපොල්, රණමිල්ල, පුංකන්ඩ, හීන් කඩොල්, මඩගස් , කටු ඉකිළී, තෙල, කොත්තාලන්, කඩොල් ඇටුන, බැරිය ආදිය මේ ශාක අතර ප්‍රධාන වේ. කඩොලාන ශාකවල ගෙඩි සහ ඇට සතු විශේෂ ලක්ෂණ ඇත.
කලපු පරිසර පද්ධතිය
කලපුවක් සාමාන්‍යෙයන් වැලි වැටියක් මගින් මුහුදෙන් වෙන්ව පවතී. සාපේක්ෂ වශයෙන් කුඩා ජල මාර්ග හා ප්‍රධාන ගංගා කලපුවට සම්බන්ධ වේ. සාගරයත් මුහුදත් පටු ගොඩබිමි තීරයකින් වෙන් කෙරෙන නිසා කලපුව මිරිදිය හා කරදිය මිශ්‍ර වූ ජලයෙන් යුක්තයි. කලපුවලට විශේෂිත මත්ස්‍ය සංගුණයන් ඇත. ඉස්සන්, කකුළුවන්, පොකිරිස්සන් වැනි කුඩා මාළු වර්ග ඇති කිරීමටත් එයින් ආර්ථික වාසි ලබා ගැනීමටත් මිනිසා කටයුතු කරනු ලබයි. කලපු ප්ලවාංගී ද්‍රව්‍යවලින් යුක්තය. කලපුවලට ආවේණික ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ ඇත.
කොරල්පර
නිවර්තන ප්‍රදේශවල නොගැඹුරු සාගර ජල තලයන් ඇති සෑම ප්‍රදේශයකම පාහේ නිර්මාණය වෙයි. කොරල් බුහුබාවා නම් ජීවියාගේ ඇටකටුවල ඇති කැල්සියම් කාබනේට් වලින් කොරල් පරිසර පද්ධතිය නිර්මාණය වී ඇත. වෙරළ ආශ්‍රිත ආවරණ කලාපයන් ලෙස කොරල්පර පිහිටා තිබේ. කොරල් පර පද්ධති ආශ්‍රිත අධික ජෛව වවිධත්වයන් ඇත.මුහුදුවාසීන් බොහොමයකටම වාසස්ථාන, පෝෂණය හා බෝවීමේ ස්ථාන සපයි. ශ්‍රී ලංකාවේ සජීවී කොරල්පර මාතර සිට කල්පිටිය දක්වාද ඊසාන දිග වෙරළේ තැනින් තැනද ව්‍යාප්තව පවතී. කොරල්පර නිසා වෙරළ තීරයේ වාසභූමි පමණක් නොව භූ භෞතික තත්ත්වයන්ගේ රැකවරණයටත් හේතු වේ. කොරල්පර බාධක ලෙස ක්‍රියා කරමින් වෙරළ ඛාදනය අඩු වේ. එමෙන්ම ජෛව ව්විධත්වය ආරක්ෂා වේ. වෙරළ සම්පත් සුරකිනු ලබයි. මෙම අගනා මෙහෙවරක් කරනු ලබන කොරල් පර විනාශ කළහොත් ප්‍රතිවිපාක රැසක් ඇති වේ. මේ නිසා කොරල්පර සංරක්ෂණයට විවිධ වූ පියවර ගෙන ඇත.
ගංමෝය පරිසර පද්ධතිය.
ගංගා පරිසරය හා සාගරික පරිසරය හා එක්ව සකස් වූ පරිසරයකි. ඉහළ මටිටමක පෝෂ්‍යදායී ද්‍රව්‍ය සපයන ඵලදායී ස්වභාවික වාසස්ථානයකි. මත්ස්‍ය හා වෙනත් ජීවීන් රැසකට වාසස්ථාන සපයනු ලබයි. මුහුදු තෘණ, ඇල්ගී වර්ග, ප්ලවාංගී වර්ග වසර පුරාම දැකිය හැකිය. සත්ත්ව විශේෂයන්ට සාගරය කරා සංක්‍රමණය වීමට හොද මගක් ගං මෝය පරිසරය මගින් සපයයි.
