ව්යාපාර අරමුණු වලට බලපානු ලබන අවදානම්
ව්යාපාර අරමුණු වලට බලපානු ලබන අවදානම්.
අවදානම් කලමනාකරණයේ වැදගත්කම.
විවිධ ව්යාපාර සංවිධාන සහ ඒවායේ අරමුණ පිළිබඳව මෙම පාඨමාලාවේ පළමු පාඨමාලාව පළමුවන පරිච්ඡේදය තුළ අප විසින් සාකච්ඡා කර ඇත එම සංවිධානය ක්‍රම සෑම සංවිධානයක්ම එයටම අයත් වූ අරමුණු රාශියක් පවතී සංවිධාන මුහුණපාන දක්වන ප්‍රධාන ප්‍රධාන ගැටලුව වනුයේ එහි අනාගතය පිළිබඳ අවිනිශ්චිත භාවයයි අපේක්ෂා නොකළ අනාගත සිදුවීම් නිසා ව්යාපාර සංවිධානය කලින් ස්ථාපිත කරන ලද ඉලක්ක ළඟාකර ගැනීමටත් අසමත් විය හැකිය. ව්යාපාර සංවිධාන සඳහා අවදානම් යනු සත්‍ය ප්‍රතිඵල අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵල වලින් වෙනස් වීමේ හැකියාව වේ. එය ව්යාපාර ව්යාපාර සංවිධානයේ ව්යාපාර සංවිධානයේ අරමුණු ඉටුකර ගැනීමේ හැකියාව බලපෑම් කරනු ලැබේ. සමහර අවදානම් සැලකිය යුතු අවදානම් වන අතර ඒවා විශාල අලාභවලට හේතු හේතුවිය හැකි එමගින් සංවිධානය අඛණ්ඩ පැවැත්මට තර්ජනයක් ඇති කිරීමට හැකියාවක් පවතී.
එම නිසා ව්යාපාර සංවිධානයට අවදානම්වලින් සම්පූර්ණයෙන්ම වැඩ කියන හැකි බැවින් ඒවා හොඳින් කළමනාකරණය කළ යුතුය.
ඒ සඳහා, සංවිධානයට අදාළ අවදානම් හදුනා ගැනීම සඳහා කර හොඳින් අර්ථදැක්වූ යාන්ත්‍රණයක් තිබීම අවශ්‍ය වේ.
අවදානම් ප්‍රභේදයන්
-අවදානම් ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකට බෙදිය හැකිය-
* සෘණාත්මක අවදානම් හා සමප්‍රෙක්ශණාත්මක අවදානම්.
* අභ්‍යන්තර අවදානම් සහ බාහිර අවදානම්.
සෘණාත්මක අවදානම - සත්‍ය ප්‍රතිඵල හෝ සිද්ධින් නිශ්චිතවම අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵල වලට වඩා අයහපත් විම.
උදාහරණ....
* ප්‍රධාන සැකකරුවකු හො ගනුදෙනුකරුවෙකු අහිමි විම.
* මෙහෙයුම් අලාභ නිසා ණය සැපයීම බැංකු මිගින් නවතා දැමීම.
* සේවක වර්ජන.
* ආදේශනයක් නොමැතිව ප්‍රධාන කළමණාකරන පුද්ගලයන් ආයතනය හැරයාම.
සමප්‍රෙක්ශණාත්මක අවදානම - සත්‍ය ප්‍රතිඵල හෝ සංසිද්ධීන් අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵලය වඩා යහපත් හෝ අයහපත් වීම.
උදාහරණ....
* නව නිෂ්පාදනයක් වෙළඳපොලට හඳුන්වා දීම. සත්‍ය විකුණුම් අපේක්ෂිත විකුණුම් වලට වඩා වැඩි හෝ අඩු විය හැක.
* නව නිශ්පාදන තාක්ෂණය හඳුන්වා දීම.සත්ව නිෂ්පාදන පිරිවැය,අපේක්ෂිත කිරීමට වඩා වැඩි හෝ අඩු විය හැක.
අභ්‍යන්තර හා බාහිර අවදානම්
* අභ්‍යන්තර අවදානම්
අභ්‍යන්තර අවදානම සංවිධානය තුළින් ජනනය වේ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් කළමනාකරණය විසින් අභ්‍යන්තර අවදානම් සඳහා ප්‍රමාණවත් පාලනයක් හඳුන්වා දෙ. මෙවැනි අවදානම් සාමාන්‍යයෙන් සංවිධානයේ මෙහෙයුම් අවදානම හා බැඳී පවතී . ප්‍රධාන වශයෙන් අභ්‍යන්තර අවදානම් හතරක් පවතී.
* මෙහෙයුම් අවදානම.
* වංචා අවදානම්.
* අනුකුල වීමේ අවදානම.
* කීර්තිනාම අවදානම.
මෙහෙයුම් අවදානම
අභ්‍යන්තර ක්‍රියාවලින් සහ මෙහෙයුම් හෝ මෙහෙයුම් හා සම්බන්ධ පාලනය බිඳ වැටීමේ ප්‍රතිපලය ලෙස අලාභයක් සිදු වීමේ අවදානම මෙලෙස ලෙස හැඳින්වේ.
උදාහරණ....
* සංවිධානයේ තොරතුරු පද්ධතියට අනවසරයෙන් ඇතුළුවීම හෝ තොරතුරු සොරකම් කිරීම.
* නියමිත වෙලාවට ණය නැවත අයකර ගැනීමට අපොහොසත් වීම මගින් මෙහෙයුම් ප්‍රාග්ධන ගැටලු මතුවීම.
* අනපේක්ෂිත සේවක වර්ධනයක් සහ එමගින් එමඟින් පාරිභෝගික ඇනවුම් සපුරාලීමට අපොහොසත් වීම.
වංචා අවදානම
සේවකයින්ගේ හෝ බාහිර පාර්ශ්වයන් ගේ වංචනික ක්‍රියා මගින් අලාභයන් ඇතිවීමේ අවදානම මෙලෙස හැදින්වේ.
උදාහරණ....
* සංවිධානයේ වත්කම් සොරකම් කිරීම.
* වංචනික ගනුදෙනු සිදු කිරීම.
* වංචාවක නිරත වීමේ අරමුණෙන් නිවැරදි නොවූ මූල්‍ය තොරතුරු ඉදිරිපත් කිරීම.
අනුකුල වීමේ අවදානම
සැලකිය යුතු අවදානම් හේතුවෙන් විශේෂිත රෙගුලාසි වලට යටත්ව සමහර කර්මාන්තයන් පවතී. මේ නිසා එවැනි කර්මාන්තයක් තුළ මෙහෙයුම් කටයුතු කරන සංවිධාන වලට නිරන්තරවම නියාමන ආයතන විසින් පනවනු ලබන නිශ්චිත රෙගුලාසි සමූහයකට අනුකූල වීමට සිදුවේ. අනුකුල වීමේ අවදානම යනු නීතියෙන් සහ රෙගුලාසි සහ රෙගුලාසි වලට අනුකූල වීමට අපොහොසත් වීම වේ.දඩ හෝ වන්දි ගෙවීමට සිදුවීම රෙගුලාසි වලට වීම රෙගුලාසි වලට අනුකූල නොවී මේ ප්‍රතිවිපාකයන් වේ.
සංවිධානයේ නීති රීතිවලට අනුකූල වීමට සේවකයන් වීමද එම අවදානම වලට ඇතුලත් වේ.බැංකු සහ රක්ෂණ කර්මාන්තය මෙවැනි වර්ගය කර්මාන්තයේ කර්මාන්තය ශ්‍රී ලංකාව තුළ මෙවැනි දැඩි රෙගුලාසි වලට යටත් වූ කර්මාන්තයන් දෙකක් වේ.
කීර්තිනාම අවදානම්
සංවිධානය පිළිබඳ මහජනයා තුළ ඇති ප්‍රසිද්ධිය නැතිවීම කීර්තිනාම අවදානම් ලෙස හැඳින්වේ.අවාසි සහගත සිදුවීම් හෝ ක්‍රියාවන් පෙළක් නිසා සංවිධානය කීර්තිනාමයට හානි ඇති විය හැකිය.
උදාහරණ....
* සෞඛ්‍යයට අහිතකර ආහාර සැපයීම.
* පාරිභෝගිකයින් සැපයුම්කරුවන් සහ බැංකු වැනි බාහිර පාර්ශවයන් අතර පවතින ගිවිසුම් වල කොන්දේසි ඉටු කිරීමට අසමත් වීම.
* පාරිසරික හිතකාමී බවින් අඩු නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලින් භාවිතය ,සේවක නීතින් හා අනුකූල නොවීම, වැනි සදාචාර හැසිරීම්.
බාහිර අවදානම්
අභ්‍යන්තර පරිසරයෙන් ඇතිවන අවදානම් වලට අමතරව , බාහිර පරිසරයෙන් ඇතිවන අවදානම් වලට මුහුණදීමට සංවිධානවලට සිදුවේ (සංවිධාන මෙහෙයුම් කටයුතු කරන ලබන ව්යාපාර පරිසරය සහ කර්මාන්ත). මේවා බාහිර අවදානම් ලෙස හැඳින්වේ. සංවිධානයකට බාහිර පරිසරය පාරට එකට හැකි බැවින් එමගින් ඇතිවන අවදානම් ද පාලනය කළ හැකි නොවේ. බාහිර අවදානම් ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකට බෙදිය හැකිය ය.
-- සාමාන්‍ය ව්යාපාර පරිසරය අවදානම්
-- කර්මාන්ත පරිසරයේ පවතින අවදානම්
සාමාන්‍ය ව්යාපාර පරිසරයේ පවතින අවදානම්
සංවිධාන වලට බලපානු ලබන බාහිර පරිසරය පිළිබඳව පිළිබඳව පළමුවන පරිච්ඡේදය තුළින් සාකච්ඡාව කරයි. එහිදී දේශපාලන පරිසරය ආර්ථික පරිසරය සමාජයීය හා තාක්ෂණික පරිසරය එම පාරිසරික සාධක ව්යාපාර මෙහෙයුම් කටයුතුවලට කටයුතු වලට බලපානු ලබන ආකාරය සාකච්ඡා කරන ලදී.මෙහි අරමුණ වනුයේ එම බාහිර පරිසරයෙන් ඇතිවන අවදානම් හදුනා ගැනීමයි.
දේශපාලන හා නෛතික පරිසරය
* බදු සේවක නීති පොලී අනුපාත ජාත්‍යන්තර වෙළදාම නව වෙළද ගිවිසුම් වැනි ක්ෂේත්‍ර වලට අදාළව රජයේ නීති රීති වෙනස් වීම.
* රජයේ ප්‍රතිපත්ති වෙනස්වීම මගින් ඇතිවන අස්ථාවරත්වය.
* නව පාරිසරික නීති හඳුන්වා දීම.
* ව්යාපාර සඳහා නව බදු හඳුන්වාදීම.
ආර්ථික පරිසරය
* උද්ධමන අනුපාතය පොලී අනුපාතය විනිමය අනුපාතයේ වෙනස්වීම.
* ආර්ථික අවපාතයන්
සමාජ හා සංස්කෘතික පරිසරයහා
* සේවා නියුක්ති අනුපාතය වෙනස් වීම.
* ව්යාපාර වලට අහිතකර ලෙස බලපාන ආකාරයට ජනගහනයෙන් බහුතරයකගේ ආකල්ප වෙනස්වීම.
තාක්ෂණික පරිසරය
* සංවිධානයකට දැරියන් කළ නොහැකි නව තාක්ෂණය හඳුන්වා දීම.
* ජංගම දුරකථන මෝටර් රථ වැනි කර්මාන්තයන් තුළ නවතම තාක්ෂණයන් නිසා නිෂ්පාදිතයන් යල් පැනීම.
කර්මාන්ත පරිසරයන් තුළ පවතින අවදානම්
විශේෂ කර්මාන්තයන් තුළ පවත්නා සංවිධානයන් වලට බලපානු ලබන ලබන සහ එයටම විශේෂිත වූ අවදානම් මෙලෙස හැදින්වේ.බැංකු කල් බදු සමාගම් රක්ෂණ සමාගම් සංචාරක හෝටල් යන ආයතන එම කර්මාන්ත වලට විශේෂිත වූ අවදානම බලපෑමක් ඇති කරයි . උදාහරණ ලෙස මෝටර් රථ ජංගම දුරකථන වානේ කර්මාන්තය ට හානි කර්මාන්තයට තාක්ෂණික අවදානම් දැඩි ලෙස පවතී .
