ප්‍රතිස්වරන්‍යාසය (Counter Melody)
Counter Melody (ප්‍රතිස්වරන්‍යාසය)
බටහිර සංගීතයේ ඇති ගැඹුරු ශිල්පීය ක්‍රමයක් තමයි, මේ අපි කෙටියෙන් counters නැත්නම් counter parts කියලා කියන්නේ.
මෙහි නියම වචනය තමයි Counter Melody කියන නාමය. මෙයට සිංහලෙන් නම් “ප්‍රතිස්වරන්‍යාසය” කියල කියනවා.
ප්‍රධාන melody එක නැත්නම් මුලික melody (prominent lead melody or primary melody) එකට සමාන්තරව ගැයෙන හෝ වැයෙන “ද්වියිතික melody” (secondary melody) එකකට තමයි counter melody කියල කියන්නේ.
බටහිර සංගීතයේ එන counterpoint (ප්‍රතිසංවාදනය) යන සිද්ධාන්තය උපයෝගී කරගෙන තමයි මේ counter melody නිර්මාණය කරන්නේ. (counterpoint කියන්නේ වෙනමම කතා කරන්න ඕන සිද්ධාන්තයක්.අපි ඒ ගැන පසුව සාකච්ඡා කරමු)
සංගීත කෘතියක ප්‍රධාන නිලධාරියා lead melody නම් ඔහුගේ යටත් සේවකයා තමයි counter melody කියල කියන්නේ.
ඒ කියන්නේ, විශේෂ අවස්ථා හැරුණු විට, ප්‍රධාන melody එක අභිබවා කිසිම වෙලාවක counter melody එක ඉස්මතු වෙන්නේ නැහැ.
ඒ වගේම counter melody එකක් කියන්නේ ප්‍රධාන melody එකේ harmony ගායනය නොවන බව දැනගත යුතුයි.
ඒ කියන්නේ ප්‍රධාන melody එකට harmony වාදනය හෝ ගායනය කරනවා කියන්නේ වෙනමම සිද්ධාන්තයක්.
ඉතින් බර වචනයෙන් counter melody අර්ථ දැක්වුවහොත්,
“ස්වර ඛණ්ඩ දෙකක් එකම කාල ප්‍රාන්තරයක් තුල ගැයීමේ දී හෝ වැයීමේ දී, Counterpoint (ප්‍රතිසංවාදනය) සිද්ධාන්තය පදනම් කරගෙන, වඩා ප්‍රමුඛ වූ ප්‍රධාන ස්වර ඛණ්ඩයට (lead melody) ප්‍රධානත්වය දෙමින්, ඒ හා ගැයෙන හෝ වැයෙන අප්‍රධාන(subordinate) වූ, ද්විතියික ස්වර ඛණ්ඩය (secondary melody) ප්‍රතිස්වර න්‍යාසය (Counter melody) ලෙස අර්ථ දැක්වේ”
(මෙම අර්ථ දැක්වීම කොතැනක හෝ සිංහලෙන් ලියවුනු පොතක නැති බවත්, දැනෙන අයුරින් ගලපා මවිසින්ම ලියූ බවත් කිව යුතු අතර, මෙහි වැරද්දක් හෝ අඩුපාඩුවක් ඇත්නම් පෙන්වා දෙන මෙන් ඉල්ලා සිටිමි)
counter melody එකක් නිර්මානයේදී පහත තොරතුරු ඔබට වැදගත් වේ යයි සිතුනා.
- මෙහිදී Counter melody හි හඬේ පරිමාව(volume) ප්‍රධාන ස්වර ඛණ්ඩයේ (lead melody) හඬේ පරිමාවට වඩා අඩු විය යුතුය.
- තවද Counterpoint සිද්ධාන්තය තුල ඇති Contrapuntal motions 5න් එකක් හෝ කිහිපයකින් lead melody සහ Counter melody සෑම විටම එකිනෙක සම්බන්ධ වී පවතී.
- Counter melody සෑම විටම lead melody හි harmony ගැයීම හෝ වැයීම විය යුතු නැත.
- සංගීත කෘතිය තුල lead melody එක විවේක ගන්නා (rest) අවස්ථාවේ දී සහ එක ලඟ වාදනය නොවන දීර්ඝ ස්වර වලින් චලනය වන අවස්ථාවේ දී Counter melody වඩා ක්‍රියාශීලී විය යුතුය.
දැන් අපේ සරල ගීය ගැන කතා කලොත්,
ගීය ගායනා අවස්ථාවේ දී (chorus සහ Verses වලදී) ගායකයාගේ හෝ ගායිකාවගේ හෝ ගායනයට සමාන්තරව පසුබිමින් සංගීත භාණ්ඩයකින් වාදනය වන වාද්‍ය ඛණ්ඩයන් ඔබ අසා ඇති.
බොහෝ විට මෙසේ වැයෙන වාද්‍ය ඛණ්ඩ සඳහා violin භාවිතා වන බව පෙනේ. තවද saxophone, Oboe, Trumpet, Trombone වැනි සංගීත භාණ්ඩ ද භාවිතා වේ. සුලභව නොවුවත්, Flute, Mandoline, Acoustic Guitar වැනි සංගීත භාණ්ඩ ද භාවිතා වී ඇති ගීත අසන්නට ලැබේ.
බටහිර සංගීත සිද්ධාන්ත තුල “chords අනුව counter melody යොදනවා” යයි ක්‍රමයක් නොමැත. lead melody එකට counter melody එක නිර්මාණය කල පසු, එය ගායනයේ දී හෝ වාදනයෙදී එම melody වල ස්වර එකිනෙක සංයෝජනය වී විවිධ රසයන් මතු වේ. මේ අනුව අවශ්‍ය නම් chords යොදාගත හැක.
නමුත් සම්ප්‍රදායික සරල ගීය දෙස බැලූ විට,
මුලින්ම ලැබෙන පද රචනයට නිර්මාණකරුවා විසින් තනුවක් (melody) යොදනු ලැබේ. දෙවන අදියර ලෙස එම තනුවට ගැලපෙන අන්දමට ගීය හඳුන්වාදීමේ සංගීතය (perlude / Introduction) සහ අතුරු වාදන (Interlude) නිර්මාණය කරනු ලැබේ. බොහෝ විට සංගීතඥයා අතින් සිදුවන්නේ මෙපමණක් බව අත්දැකීමෙන් දැක තිබේ.
ගීය පටිගත කිරීමේ අවස්ථාවේ දී, වාද්‍ය වෘන්දයේ සිටිනා අති දක්ෂ වාද්‍ය ශිල්පීන් (ඇතැම් විට මොවුන්ද නිර්මාණ ශිපීන් විය හැකියි) අතින් මේ ගීයට විසිතුරු අන්දමේ ආභරණ පළන්දා “හැඩ වැඩ” කරනු ලැබේ.
අපේ මාතෘකාවට අදාළ counter melody නිර්මාණය කිරීමත් මෙම ආදය ශිල්පීන් අතින් සිදුවනු ඕනෑතරම් දැක තිබේ.
ඔවුන් කරන්නේ සරල ගීයට යොදනු ලැබූ chord work එක අනුව මෙම counters යෙදීමයි.
බටහිර සංගීතයේ සිද්ධාන්ත ගැන සිතා මේ counters නොදැම්මත්, ගීතයේ අවසාන එලි දැක්වීමේදී, එම ගීය ඉතා කන්කළු වන අන්දමට සංගීතයෙන් පොහොසත් කිරීමට මෙම වාද්‍ය ශිල්පීන්ගේ දායකත්වය ඉතා වැදගත් වේ.
ගීතයට යෙදු chords අනුව counters දැමීම යනු සරල සිද්ධාන්තයකි. ඇතැම් විට counters එක් කිරීමෙන් පසුව ගීතයේ chord work එකේ ඇතැම් ස්ථාන වෙනස් කරන ආකාරයද දකින්නට හැකිය.
