තුන්වන විජයබාහු රජතුමා (ක්‍රි.ව1232 -1236)
හත්ථවනගල්ල විහාර වංශයේ සඳහන් වී ඇති පරිදි විජයබාහු කුමාරයා ගේ පියා වූයේ විජය මල්ල නමැත්තෙකි. එම පාලි ග්‍රන්ථයෙහි එහි සිංහල අනුවාදය හි නාරාධීප, නරේශ්වර වල යන නම්වලින් විජය මල්ල කුමාරයා හඳුන්වා ඇත. දළදා පූජාවලියෙහි විජයබාහු 'වත්හිමි' නමින්ද එළු අත්තනගලු වංශයෙහි වත්හිමි මහරජ යනුවෙන් ද හඳුන්වා තිබේ. එහෙත් වත්හිමි යන්නෙන් කුමක් අදහස් කරන ලද් දැයි පැහැදිලි කිරීමට සාධක නැත. පසු කාලීන ව ලියැවී ඇති දඹදෙණි අස්න නමැති කුඩා ග්‍රන්ථයෙහි ඔහුට කාලිංග විජයබාහු යන නම යොදා ඇත. මේ යෙදීම අනුව නිශ්ශංකමල්ල, සහස්සමල්ල ආදී රජවරුන්ගේ නම් අගට යෙදී ඇති මල්ල යන්න ඔහුගේ පියා වන විජයමල්ලට යෙදී ඇති නිසා විජයබාහු කුමාරයා කාලිංග රජ පෙළපතට අයත් වන්නට ඇතැයි සමහර විද්වත්හු අදහස් දක්වති.
තවත් සමහරෙක් මොහු පාණ්ඩ්‍ය රජ පරපුරට අයත් බව පෙන්වීමට කරුණු ගෙන හැර දක්වති. මේ සඳහා කවිසිළුමිණ, දෙවුන්දර සෙල්ලිපිද උපයෝගී කර ගෙන තිබේ. කවිසිළුමිණ දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් කරන ලද්දක් බව දැනට පවතින පිළිගැනීමයි. කවි සිළුමිණ කතුවරයා පාන්ඩ්‍ය පෙළපතට අයත් බව එහි සඳහන්ව ඇත. ඒ අනුව ඔහුගේ පියා වන තුන්වන විජයබාහු පාන්ඩ්‍ය රජ පෙළපතට අයත් බව පැහැදිලි වේ.
මහාවංසය හා පූජාවලිය දක්වන අන්දමට තුන්වන විජයබාහු රජු සතුරන්ට බියෙන් දිගු කලක් මහ කලක් මහා වනයෙහි හා දුර්ග වන වාසය කොට අනතුරුව වන්නි ප්‍රදේශයේ රජ බවට පැමිණ ඇත. ඉන් පසු එම ප්‍රදේශයෙහි සිටි සියලුම සිංහල අමාත්‍යවරුන් සිය වසඟයට ගෙන බලවත් සිංහල සේනාවක් සමග ගොස් මාඝගේ භටයන්ට පහරදී පහර දී ඔවුන් පොළොන්නරුව තෙක් එලවා දැමීමට ඔහු සමත් විය.
ඒ අනුව මුළු මායා රටම සතුරන්ගෙන් බේරා ගත් ඔහු තුන්වන විජයබාහු නමින් රජ වී දඹදෙණිය සිය වාසස්ථානය කර ගත්තේ ය. තුන්වන විජයබාහු රජතුමා කිසිවිටෙක විටෙකත් පොළොන්නරුවට පහර නොදීමට හේතු වුයේ තමාට හමුදා ශක්තියක් නොමැති බව වැටහුනු බැවින් විය හැකි ය. මේ වන විට කාලිංග මාඝ පොළොන්නරුවෙහි යුදමය අතින් ශක්තිමත් ව සිටි බව පූජාවලියෙහි සඳහන් වේ. තුන්වන විජයබාහු රජු තම දරුවන්ට දෙනාට අවවාද දුන්නේ ද්‍රවිඩයන්ගේ බලය මහත් හෙයින් ඔවුන් සමඟ සංග්‍රාමයකට උත්සාහ නොකරන ලෙසයි.
කාලිංග මාඝගේ විනාශකාරී ක්‍රියාවන් පවතිද්දී බොහෝ භික්ෂූන් වහන්සේලා මායා රට ආදී ප්‍රදේශවලට ද තවත් අය විදේශ රටවලටද වැඩියහ. උන්වහන්සේලා විසින් දළදා වහන්සේ පාත්‍රා ධාතුවත් සඟවා තබන ලද්දේ කොත්මලේ ප්‍රදේශයේය. මේ බව දැන ගත් තුන්වන විජයබාහු රජතුමා මෙම ධාතුන් වහන්සේලා දඹදෙණියට වැඩම කොට අනතුරුව බෙලිගල පර්වත මුදුනෙහි දළදා මන්දිරයක් ඉදි කරවා එහි තැන්පත් කිරීමට කටයුතු කළේය. ඒත් සමගම තුන්වන විජයබාහු රජතුමා ආගමික හා නීතිමය වශයෙන් මායා රටේ ඔහුගේ රාජකීය තත්ත්වය තහවුරු කර ගත්තේ ය.
තුන්වන විජයබාහු රජුගේ රාජ්‍ය ප්‍රදේශයේ විහිදීම අවබෝධ කරගැනීමට කර ගැනීමට රජු විසින් ඉදිකරන ලද වෙහෙර විහාර පිහිටි ස්ථාන සැලකිල්ලට ගත හැක. ඒ අනුව වත්තල කැලණිය අත්තනගල්ල හා තොටගමුව මෙම ස්ථාන වශයෙන් දක්වා ඇත. නිරිතදිග මුහුදුබඩ ප්‍රදේශයේ ද ඔහුට අයත් ව තිබුණු බව මෙයින් පැහැදිලි වේ.
තුන්වන විජයබාහු රජතුමාට රජකම් කිරීමට හැකි හැකි වූයේ වසර හතරක් පමණක් වුවත් එම සුළු කාලය තුළ දී රටට නව පණක් ලබා දීමට දැඩි උත්සාහයක් ගත් පාලකයෙකි. තුන්වන විජයබාහු රජතුමාගේ අභාවයෙන් පසුව ඔහුගේ වැඩිමහල් පුත්‍රයා වූ පරාක්‍රමබාහු කුමාරයාට සිහසුන උරුම විය.
බුද්ධි කවීශ්වර