ශ්‍රී ලංකාවේ ඓතිහාසික ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය
ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රාග් ෙබෟද්ධ යුගයේ සිට මේ දක්වා විකාශණය වූ ගොඩනැගිලි ඉදි කිරීමේ ශිල්පයක් හදුනාගත හැකි ය. එයින් පැරණි නිවස ඉදි කිරීම් හා සම්බන්ද තොරතුරු රාශියක් ඉදිරිපත් කෙරෙයි. නිවාස ඉදි කිරීම සහ ඒවායේ ජිවත් වීම ශිෂ්ටාචාරික ලක්ෂණයකි. දඩයම් කිරීම හා තැන තැන ඇවිද යමින් අහාර එකතු කිරීම සිය ජීවනෝපාය කර ගත් ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ මිනිසුන් පසු කාලයක් සිය සංචාරක ජිවිතයෙන් මිදී එක් තැනක දීර්ග කාලයක් ජිවත් වීමේ පුරුද්දට නැබුරු වුහ. එය ‘ස්ථිරවාසිතාවය’ යනුවෙන් හදුන්වයි. කිසියම් ජන කොටසක් ස්ථිරවාසිතාවයට පත් වූ බව පෙන්නුම් කරන ප්‍රදනතම දර්ශකය ස්ථිර නිවාස තනා ගැනීමයි. නිවාස තැනීම පිළිබද දීර්ග ඉතිහාසයක් ශ්‍රී ලංකාව සතු ය. එම ඉතිහාසය පිලිබිබු කරන සාක්ෂි සොයා ගෙන තිබෙන්නේ පුරා විද්ද්‍යාත්මක කැණීම් මගිනි. දැනට අනාවරණය වී ඇති තොරතුරුවලට අනුව ක්‍රස්තු පුර්ව 1750 වන විට ශ්‍රී ලංකාවේ කදුකර පළාත් වල ජිවත් වූ ජනතාව නිවාස තනා ගැනීමේ සමත් කම් දැක්වූ බව තහවුරු කර තිබේ. ඒ කාලයට අයත් පැරණි නිවාසයක ගෙබිමක් සොයා ගැනීමට 2011 වසරේදී පුරවිද්ද්‍යාත්මක කණ්ඩායම් සමත් විය.
එය පිහිටා තිබෙන්නේ බදුල්ල දිස්ත්‍රක්කයට අයත් හල්දුම්මුල්ලේ පිහිටි ‘කොස්වත්ත’ නමින් හැදින්වෙන පුද්ගලික තේ වත්තක ය. මෙම නිවාස සොයා ගැනීමට වසරකට පෙර තවත් පැරණි නිවාසයක ගෙබිමක් කැණීමකින් අනාවරණය විය. එය පිහිටා තිබෙන්නේ රත්නපුර දිස්ත්‍රක්කයට අයත් කුඩා ගම්මානයක් වූ උඩරන්චමඩමේ ය . පවුල් දහසක් පමණ ජිවත් වන මෙම ගම්මානය තිබෙන්නේ කදු ගැටයකට අයත් සනුවක ය. එම නිවාසය ක්‍රස්තු වර්ෂ අරම්බයට සියවස් දොළහකට පමණ පෙර ඉදි කරන ලද්දේ යැයි සැලකිය හැකි ය . වඩා පැරණි කාලයට අයත් හල්දුම්මුල්ලේ නිවාසය වටකුරු හැඩයෙන් යුත් ගෙබිමක් සහිත වුවකි . එය විෂ්කම්බය මීටර් 2.20 කි. කැණීම් වලින් එය මතු කරන අවස්ථාවේ ගෙබිමක සකස් කිරීමට යොදා ගත් ගල් කැබලිති අතුරුමට අයත් කෝටස් එහි ඉතිරි වී තිබිණි . එහෙත් එම නිවාසයේ ඉතිරි කොටස් වලට අයත් කිසිදු දෙයක් එහි නොතිබීමෙන් පැහැදිලි වන්නේ ඒවා දිරාපත්ව විනාශ වී ඇති බව ය . නිසැකයෙන් ම එහි බිත්ති වරිච්චි මැටියෙන් තනා තිබෙන්නට ඇත. අපේ රටේ ගම්බද පළාත්වල තවමත් වරිච්චි මැටියෙන් සෑදු බිත්ති සහිත ගෙවල් දක්නට තිබේ. පහසුවෙන් සොයා ගත හැකි වීමත් ස්වබාවදරමයට වඩාත් ගැලපිම්ත් යන කරුණු නිසා අපේ ආදී මිතුන්මිත්තෝ සිය නිවාසය තැනීමට වරිච්චි මැටි බාවිතා කළහ.
මෙම නිවාසයේ වහල කිසි යම් කොළ , අතු වර්ගයක් බාවිතා කරමින් දැව දඩු වලින් තනා තිබෙන්නට ඇතයි ද ඒවා පහසුවෙන් දිරා යන සුළු ද්‍රව්‍ය නිසා අතුරුදහන්ව ඇතැයි ද සිතිය හැකි ය. ඉලුක් , මනං , පිදුරු සහ පොල් අතු ආදියෙන් වහල සෙවිලි කිරීම අපේ රටේ මෑතක් වන තුරුම ප්‍රචලිත ව පැවතුණි. ගම්බද පළාත් වල දන්ද එම ක්‍රමය බාවිතා කරයි. ගෙබිමේ ඇතුලට තිබී පැරණි වළං කැබලි , යකඩ උපකරණයකට අයත් කොටස් සහ මැටියෙන් සදා පුළුස්සා ගත් පබළු කිහිපයක් ද සොයාගත හැකිවිය . සොයා ගන්නා ලද වළං කටු අතර සුදු පැහැති පසුම්බියක රතු පැහැයෙන් වර්ණ ගැන්නු වළං කැබලිති කිහිපයක් ද තිබිණි. පුළුල් ලෙස කැණීම් සිදු කිරීමේ දී පුද්ගලික තේ වත්තට ඇතිවිය හැකි හානිය සැලකිල්ලට ගෙන නිවාසයේ සම්පුර්ණ ගෙබිම මතු කර ගැනීමේ අදහස පසුව අතහර දැමි ය . හම්බන්තොට දිස්ත්‍රක්කයට අයත් තිස්සමහාරාමයේ පිහිටි කිරින්ද ගෝඩාන සහ වලගම්පත්තුව නමින් හැදින්වෙන ගම්මාන වල තිබී තවත් පැරණි නිවස දෙකකට අයත් ශාක්ෂි සොයා ගැනීමට පුරා විද්ද්‍යා කණ්ඩායම් සමත් විය.
