තොරතුරු පද්ධති සංවර්ධන ක්‍රියාවලිය

1 කොටස

පද්ධතියක් (System) යනු කුමක්ද?

“පද්ධතියක් යනුවෙන් හඳුන්වනේ යම්කිසි කාර්යයක් හෝ අරමුණක් සපුරා ගැනීම සඳහා අන්තර් සම්බන්ධතාවයකින් යුතුව ක්‍රියාකරනු ලබන අවයව (Components) සමූහයක එකතුවකි.”

පද්ධතියක් තුළ ඇති විවිධ අවයව (Components) එකිනෙක හා සම්බන්ධව හා එකිනෙක මත යැපෙමින් ක්‍රියාත්මක වෙයි. එහි සෑම අවයවයක්ම ප්‍රධාන පද්ධතියේ “උප පද්ධතියක්” වන අතර, පද්ධතියේ පූර්ණ ක්‍රියාකාරීත්වයෙහි යම් වැදගත් කොටසක් නියෝජනය කරයි.

නිදසුනක් ලෙස :- මිනිස් සිරුර පූර්ණ වශයෙන්ම ස්වාභාවික පද්ධතියක් වන අතර, මිනිස් ශරීරයෙහි මස්, ඇට, ආශ්වාස - ප්‍රාශ්වාස කිරීම වැනි දේ විවිධ පද්ධති නියෝජනය කරුයි.

            ඒ හැම පද්ධතියක්ම වෙන්ව ගත් කළ “උප පද්ධතියක්” (Subsyatem) ලෙස හැදින්විය හැකි අතර, සෑම උප පද්ධතියක් සඳහාම එයට වෙන් වූ, එයට විශේෂිත වූ නිශ්චිත කාර්යභාරයක් පැවරී තිබේ. ඒවා ශරීරයේ ක්‍රියාකාරිත්වයට අත්‍යවශ්‍ය වන අතර, ඒවායේ සහසම්බන්ධතාව හේතුවෙන් මිනිස් සිරුර ක්‍රියාකාරීව පවතී. ඒ අනුව ශරීරයට වාතය සපයන ස්වසන පද්ධතිය නම් වූ උප පද්ධතිය (Sub System) තුළ නාසික මාර්ගී පෙනහළු වැනි අවයව පිහිටා තිබේ. එම අවයව වල ස්වායත්තව ක්‍රියාකිරීමේ හැකියාව පවතින අතර, නිදසුනක් ලෙස පෙනහළු මගින් වාතය රදවා ගැනීම සිදු කරමින්, එය ශරීරයේ ප්‍රධාන පද්ධතිය තුල උප පද්ධතියක් ලෙස ක්‍රියාකරනු ලබයි. සාමාන්‍යයෙන් හදවත හා රුධිර ගමනය තවත් උප පද්ධතියක් ලෙස ක්‍රියාකරනු ලබයි.

            පාසල ද “පද්ධතියක්” (System) සඳහා දිය හැකි තවත් උදාහරණයකි. විදුහල්පති, ගුරුභවතුන්, ශිෂ්‍යයන්, උපකරණ හා පන්ති කාමර ඒ තුළ ඇති අවයව (Components) වෙයි.  මෙවැනි පද්ධතියකට, තවත් සංකීර්ණ වූ පද්ධතියක “උප පද්ධතියක්” (Sub System) ලෙස ක්‍රියාකිරීමේ හැකියාවද පවතී. නිදසුනක් ලෙස අධ්‍යාපන පද්ධතිය නම් වූ වඩා සංකීර්ණ පද්ධතිය තුළ, උප පද්ධතියක් ලෙස පාසල සැළකිය හැකි අතර, විශ්ව විද්‍යාලය ද තවත් එවන් වූ උප පද්ධතියකි.

            ඒ අනුව “සංකීර්ණ පද්ධතියක්” (Complex System) යනු උප පද්ධතීන් ගණනාවකගේ එකතුවක් ලෙස හඳුනාගත හැකිය.

පද්ධතියක අවයව (Elements of System)

සාමාන්‍යයෙන් පද්ධතියක් බාහිර ලෝකය නැතහොත් බාහිර පරිසරය සමග අන්තර් ක්‍රියාකාරිත්වයකින් යුක්ත වන්නේය.

පද්ධතියක සීමාව (System Boudary) මගින් පද්ධතියක්, එහි පරිසරයෙන් වෙනකොට තබනු ලබයි. වෙනත් අයුරකින් පැවසුවහොත්, පද්ධතියක සීමාව මගින් ඒ කී පද්ධතිය “තුළ” ඇති දේ හා ඉන් “පිටත” ඇති දේ පිළිබදව ප්‍රකාශ කරයි.

නිදසුනක් ලෙස පාසල පද්ධතියක් ලෙස සලකු විට එහි සීමාව හා බාහිර පරිසරය පහත දැක්වෙන පරිදි වෙන් වෙන් වශයෙන් දැක්විය හැකිය.

                ඉහත නිදර්ශනයට අනුව පද්ධතියෙහි සීමාව ඕවලාකාර වෘත්තයකින් දක්වා තිබෙන අතර, එහි දැක්වෙන පරිදි වෘත්තය අභ්‍යන්තරයෙහි විදුහල්පති, ගුරුවරුන්, ශිෂ්‍යයින්, පාසල් ගොඩනැගිලි, පංති කාමර, ක්‍රීඩා පිටිය හා විද්‍යාගාර ආදිය දක්නට ලැබේ. එම වෘත්තයෙන් පිටත දැක්වෙන පරිදි දෙමාපියන් හා අධ්‍යාපන දෙපාර්තුමේන්තුව තිබේ.

            මෙහි පද්ධතිය අභ්‍යන්තරයේ ඇති අවයව (Components) පද්ධතියේ අවයව වන අතර, ඉන් පිටත ඇති දේ පද්ධතියට අන්තර්ගත දේ නොවේ. පද්ධතියක් සැමවිටම යම් අපේක්ෂිත ඉලක්කයක් සපුරා ගැනීම සඳහා ක්‍රියාකරනු ලබයි.

           මෙම ඉලක්කය හෝ කාර්යය සපුරා ගැනීම සඳහා පද්ධතියක් විසින් බාහිර පරිසරයෙන් යම් යම් දේ ලබා ගන්නා අතර, එය ආදාන (Input) ක්‍රියාවලිය යනුවෙන් හැදින්වේ. ඉන් අනතුරුව පද්ධතිය මගින් ඒවා සකස්කොට (Process) එහි ප්‍රතිඵලය යළිත් බාහිර පරිසරය වෙත මුදා හරිනු ලබන අතර, එය ප්‍රතිදානය (Output) නමින් හැදින්වේ.

ඉහත දැක්වූ නිදර්ශනයට අනුව එහි ආදාන (Input), සැකසීම (Processing) හා ප්‍රතිදාන (Output) මෙසේ දැක්විය හැකිය.