අභිධර්මය 10 පාඩම (ඉගැන්වීම් උපකාරක කෙටි සටහන්)

සතර පරමාර්ථ ධර්ම

• බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දේශනා,

  1. සම්මුති දේශනා

  2. පරමාර්ථ දේශනා

  වශයෙන් කොටස් දෙකකට ඛෙදා දැක්විය හැකිය.

  1. සම්මුති දේශනා - මිනිසා, දෙවියා ආදී වශයෙන් ලෝක වාසීන් විසින් සම්මත කරගත් වචන ඇසුරින් කරන ලද දේශනා සම්මුති දේශනා නම් වේ.
  
  

  2. පරමාර්ථ දේශනා - ස්කන්ධ, ධාතු, ආයතන වශයෙන් ලෝක ව්‍යවහාරය ඉක්මවා යථාර්ථ වශයෙන් ඇති දේ ඇසුරින් පමණක් කරන ලද දේශනා පරමාර්ථ දේශනා නම් වේ.
  
  

• අහිධර්මයේදී පංචස්කන්ධයත්, නිවනත් කොටස් 4 කට ඛෙදා දක්වා තිබේ. මෙම කොටස් අර්ථ නමින් හැඳින්වේ.
  
  

• උතුම් අර්ථ සතර යන තේරුමින් යුක්තව මේවා සතර පරමාර්ථ ධර්ම යන නමින් හැඳින්වේ. එනම්,

  1. චිත්ත පරමාර්ථය

  2. චෛතසික පරමාර්ථය

  3. රූප පරමාර්ථය

  4. නිබ්බාන පරමාර්ථය
  
  

• පංචස්කන්ධය හා නිවන සතර පරමාර්ථ ධර්මයන්ට ඛෙදී යන ආකාරය පහත දැක්වේ.
  
  

  පංචස්කන්ධය හා නිවන	පරමාර්ථ සතර
  1. රූපස්කන්ධය	1. රූප පරමාර්ථය
  2. වේදනාස්කන්ධය 3. සංඥාස්කන්ධය 4. සංස්කාරස්කන්ධය	2. චෛතසික පරමාර්ථය
  5. විඥානස්කන්ධය	3. චිත්ත පරමාර්ථය
  6. නිවන	4. නිර්වාණ පරමාර්ථය

  
  1. චිත්ත පරමාර්ථය - සිත් 89 කි. අරමුණු දැනගැනීමේ ලක්ෂණයෙන් සිත එකක් වේ.
  
  

  2. චෛතසික පරමාර්ථය - අන්‍යසමාන චෛතසික 13 ක්ද, අකුසල චෛතසික 14 ක්ද, ශෝබන චෛතසික 25 ක්ද වශයෙන් සියලූම චෛතසික 52 ක් ඇත.
  
  

• චෛතසිකයන්ගේ ලක්ෂණ 4 කි.

  i. සිත සමග ඉපදීම - ඒකුප්පාද

  ii. සිත සමග නැතිවී යාම - ඒකනිරෝධ

  iii. සිත ගන්නා අරමුණම ගැනීම - ඒකාලම්භන

  iv. සිත උපදින (චක්ඛු ආදී) වස්තුව ඇසුරෙහිම ඉපදීම - ඒකවත්තුක
  
  

  3. රූප පරමාර්ථය - ශීත උෂ්ණ ආදී හේතූන් නිසා වෙනස් වීමට භාජනය වන ඒවා රූප ලෙස හැඳින්වේ. මහාභූත රූප 4 ක්ද, උපාදාය රූප 24 ක්ද වශයෙන් සියලූම රූප 28ක් ඇත.
  
  

  4. නිර්වාණ පරමාර්ථය - බුදුදහමේ දැක්වෙන උසස්ම සුවය නිවනයි. නිවන ඉන්ද්‍රිය මගින් විඳිය නොහැකි හෙවත් අවේදයිත වන එකම සුවයයි.

  i. සඋපාධිසේස නිබ්බාන ධාතු

  ii. අනුපාධිසේස නිබ්බාන ධාතු

  වශයෙන් නිර්වාණයේ අවස්ථා දෙකකි.
  
  

  අභ්‍යාස :-

  1. පෙළ පොතේ අභ්‍යාසයම දෙන්න

  ශ්‍රේණි විභාගය 2015
  1. අභිධර්මයේ ඉගැන්වෙන පරමාර්ථ ධර්ම 4 නම් කරන්න. (ල. 4)

  ශ්‍රේණි විභාගය 2011
  1. සම්මුති දේශනා හා පරමාර්ථ දේශනා යන අංශ දෙක කෙටියෙන් පැහැදිලි කරන්න. (ල. 4)
  2. චෛතසික පරමාර්ථය කෙටියෙන් හඳුන්වන්න. (ල. 5)