අභිධර්මය 5 පාඩම (ඉගැන්වීම් උපකාරක කෙටි සටහන්)

පුනර්භවය

       විඤ්ඤාණය(සිත)

• බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් කර්මය කෙතකටත්, විඤ්ඤාණය (සිත) බීජයකටත්, තණ්හාව ජලයටත් උපමා කොට පුනර්භවය පැහැදිලි කළ සේක.
  
  

• අවිද්‍යා, තණ්හාවෙන් යුක්ත සිත කුසල අකුසල කර්ම රැස්කිරීම කර්ම භව ලෙස හැඳින්වේ.
  
  

• සිදුකල කුසල, අකුසල කර්මයකට අනුව යම් තැනක ඉපදීම උප්පත්ති භව ලෙස හැඳින්වේ.
  
  

• ඉහත සඳහන් කළ කර්ම භව හා උප්පත්ති භව දෙක නැවත නැවත සිදුවීම පුනර්භවය ලෙස හැඳින්වේ.
  
  

• චිත්ත වීථී වලට අයත් නොවන සිත් වීථීමුක්ත සිත් ලෙස හැඳින්වේ.
  උදා:-
  

  1. චුති සිත

  2. ප්‍රතිසන්ධි සිත

  3. භවංග සිත

  වීථී මුක්ත සිත් වේ.
  

  සටහන:-

  චිත්ත වීථී පාඩමේදී භවංග, භවංග චලන, භවංග උපච්ඡේද සිත් 3 චිත්ත වීථීයේ ආරම්භක සිත් වශයෙන් ඉගැන්වූවද සැබවින්ම ඒවා චිත්ත වීථීයට අයත් නොවේ. චිත්ත වීථීයේ ආරම්හය පැහැදිලි වීම සඳහා පමණක් චිත්ත වීථීයට අයත් සේ දක්වා ඇත.
  මේ බව දරුවාට පහදා දෙන්න.
  
  

• ජීවිතයක අවසානයට ඇතිවන චිත්ත වීථීය මරණාසන්න චිත්ත වීථීය ලෙස හැඳින්වේ. එහි ඇත්තේ ජවන් සිත් 5ක් පමණි.
  
  

• මරණාසන්න චිත්ත වීථීයෙන් පසුව භවංග සිත ඇතිවී අවසාන වශයෙන් චුති සිත ඉපදී, පැවතී, නැතිවී යාමත් සමගම මරණය සිදුවේ.
  
  

• චුති සිතට අරමුණු වන්නේ,

  1. කර්මයක්

  2. කර්ම නිමිත්තක්

  3. ගති නිමිත්තක්

  යන මේවායින් එකකි.
  

  කර්ම - කරන ලද කුසල හෝ අකුසල කර්ම සියල්ල පොදුවේ කර්ම ලෙස හැඳින්වේ.
  
  

  කර්ම නිමිති - කුසල, අකුසල කර්ම සිදු කිරිමට උපයොගී කරගත් මල් පහන් ආදිය හෝ අවිආයුධ ආදිය කර්ම නිමිති ලෙස හැඳින්වේ.
  
  

  ගති නිමිති - මරණින් පසු උපදින් තැන ගති ලෙස හැඳින්වේ. උපදින තැනට අදාල නිමිති ගති නිමිති ලෙස හැඳින්වේ.
  
  

• බුදු, පසේබුදු, මහරහතන් වහන්සේලාගේ චුති සිතට කර්ම, කර්ම නිමිති, ගති නිමිති අරමුණු නොවේ.
  
  

• චුති සිත කුසල සිතක් හෝ අකුසල සිතක් විය හැකිය.
  
  

• චුති සිතේ කර්ම ශක්තියට අනුව ම්නිස් ලොව හෝ තිරිසන් ලොව හෝ වෙනත් සුදුසු තැනක පහළ වන නව සිත ප්‍රතිසන්ධි සිත ලෙස හැඳින්වේ.
  
  

• ඉහත පරිදි චුති සිතෙන් පසු ප්‍රතිසන්ධි සිතක පහළ වීම පුනර්භවයයි.
  
  

• බුදුරජාණන් වහන්සේට පිරිනිවන් මංචකයෙදී පහළ වූ චුති සිත අවිද්‍යා, තණ්හාවෙන් තොර බැවින් යලි ප්‍රතිසන්ධි සිතක් පහළ නොවේ. එනම් පුනර්භවයක් නැත.