පාලි 3 පාඩම (ඉගැන්වීම් උපකාරක කෙටි සටහන්)

        සන්ධි

• සන්ධි යනු, භාෂාවක වෙන් වූ පද දෙකක පෙර සහ පසු අකුරු සුදුසු අයුරින් සම්බන්ධ කිරීමයි.
  
  

• එසේ සන්ධි කිරීමෙන් භාෂාවකට ඇතිවන ප්‍රයෝජන රාශියකි.
  

  1. උච්ඡාරණයට පහසු වීම.
  

  2. ඉක්මනින් ලිවීමට පහසු වීම.
  

  3. ඉක්මනින් කතා කිරීමට පහසු වීම.
  

  4. පද්‍යකරණයේදී (කවි ලිවීමේදී) ඡන්දස් රැකීමට පහසු වීම. 

  5. භාෂාවේ ක්‍රමානුකූල බව රැකීමට.
  
  

• සන්ධි කිරීම සිදුකල හැකි ප්‍රධාන ආකාර කිහිපයකි.
  

  1. ලොප් කිරීම

  අකුරු නොකියා හැරීම, නොලියා හැරීම එනම් අකුරු ඉවත් කිරීම ලොප් කිරීම නම් වේ.
  
  

  2. ආදේශ කිරීම

  යම් අකුරක් ඉවත්කොට ඒ වෙනුවට වෙනත් අකුරක් එකතු කිරීම ආදේශ කිරීම නම් වේ.
  
  

  3. ආගම කිරීම

  යම් වචනයක දෙපස ඇති අකුරු වලට කිසිඳු වෙනසක් නොකොට ඒ අතරට ගැලපෙන නව අකුරක් එකතු කිරීම ආගම කිරීම නම් වේ.
  
  

• පාලී භාෂාවේ සන්ධි වර්ග 3 ක් තිබේ.
  

  1. ස්වර සන්ධිය

  2. ව්‍යඤ්ජන සන්ධිය

  3. නිග්ගහීත සන්ධිය
  
  

  1. ස්වර සන්ධිය
  

• අ, ඇ, ඉ, ඊ, උ, ඌ, එ, ඔ යන ස්වර අක්ෂර 8 ට අදාලව ලෝප, ආදේශ, ආගම ආදී වියරණ විධි යොදා සන්ධි කිරීම ස්වර සන්ධි නම් වේ.
  
  

  i. (ස්වර) ලෝප සන්ධිය

  ලොක + අග්ගො               (විසන්ධිය)

  ලොක් + අ + අග්ගො         (ස්වර ව්‍යඤ්ජන වෙන් කිරීම)

  ලොක් +    + අග්ගො         (ස්වර ලෝපය)

  ලොකග්ගො                     (සන්ධිය)

  මෙහිදී ලොප් වන අකුර හෙවත් ඉවත් වන අකුර "අ" යි.
  
  

  ii. (ස්වර) ආදේශ සන්ධිය

  යථා + උදකං

  යථ් + ආ + උදකං

  යථ් +        ඔදකං    (ආ, උ දෙකට ඕ ආදේශ වීම)

  යථොදකං
  
  

  iii. (ස්වර) ආගම සන්ධිය

  ඉතො + ආයති

  ඉතො + න් + ආයති    (න් යන්නක් ආගම වීම)

  ඉතොනායති
  
  

  2. ව්‍යඤ්ජන සන්ධිය
  

• ක, ඛ, ග, ඝ, ආදී ව්‍යඤ්ජන අක්ෂර 33ට අදාලව ලෝප, ආදේශ, ආගම ආදී වියරණ විධි යොදා සන්ධි කිරීම ව්‍යඤ්ජන සන්ධි නම් වේ.
  
  

  i. (ව්‍යඤ්ජන) ආදේශ සන්ධිය

  පර + සහස්සං

  පර් + අ + සහස්සං

  පර් + ඔ + සහස්සං   (අ යන්නට ඕ ආදේශ වීම)

  පරොසහස්සං
  
  

  ii. (ව්‍යඤ්ජන) ආගම සන්ධිය

  සො + භික්ඛු

  ස් + ඔ + භික්ඛු

  ස් +    + භික්ඛු   (ඔ ලොප් වීම)

  ස් + අ + භික්ඛු    (අ ආගම වීම)

  සභික්ඛු              (සන්ධිය)

  සටහන:-

  මෙම උදාහරණය ව්‍යඤ්ජන ලෝප සන්ධියේ හා ව්‍යඤ්ජන ආගම සන්ධියේ මිශ්‍රණයක් වන අතර අවසානයට යෙදෙන්නේ ආගම සන්ධිය බැවින් එනමින් හඳුන්වයි.
  
  

  3. නිග්ගහීත සන්ධිය

• නිග්ගහීතය හෙවත් බිංදුවට අදාලව ලෝප, ආදේශ, ආගම ආදී වියරණ විධි යොදා සන්ධි කිරීම නිග්ගහීත සන්ධිය නම් වේ.
  
  

  i. (නිග්ගහීත) ලෝප සන්ධිය

  බුද්ධානං + සාසනං

  බුද්ධානසාසනං       (බින්දුව ලොප් වීම)
  
  

  ii. (නිග්ගහීත) ආදේශ සන්ධිය

  යං + අනිච්චං

  යද් + අනිච්චං     (ද් යන්නක් ආදේශ වීම)

  යදනිච්චං
  
  

  iii. (නිග්ගහීත) ආගම සන්ධිය

  චක්ඛු + උදපාදි

  චක්ඛුං උදපාදි      (බින්දුවක් ආගම වීම)
  
  

  අභ්‍යාස:-

  පෙළ පොතේ අභ්‍යාසය 03 - කොටස් 6 ම කරවන්න.