ශ‍්‍රී ලංකාවේ ගංගා පද්ධතිය
ශ‍්‍රී ලංකාවේ ගංගා පද්ධතිය
කිසියම් වූ රටක ඉතිහාසය හැඩ ගැසීම කෙරෙහි බලපානු ලබන විවිධ වූ හේතු සාධක රැසක් පවති. එයිනිඳු භූගෝලීය පිහිවීමට හිමි වන්නේ ප‍්‍රමුඛස්ථානය කි. එය ලාංකීය ඉතිහාසය හැඩ ගැසීම සඳහා ද ඒ අයුරින්ම බලපා ඇත. ලාංකීය ඉතිහාසය හැඩ ගැසීම සඳහා ප‍්‍රබලම භූගෝලීය පිහිටීම බලපා ඇතත් එහි අනු කොටසක් වූ ගංගා පද්ධතිය ශ‍්‍රී ලාංකීය ඉතිහාසය හැඩ ගැස්වීම සඳහා මහත් වූ මෙහෙවරක් කර ඇත. වර්ග කිලෝ මීටර 65610 ක් වූ ලංකාවේ සම්මත භූමි ප‍්‍රමාණය තුළ ලංකාවේ දිග පේදුරුතුඩුවේ සිට දෙවුන්දරතුඩුව දක්වා කිලෝ මීටර 432 කින් ගහණය වී ඇත. සමස්ථ ලංකාවේ පළල වන්නේ කිලෝ මීටර 224 ක් වූ කොළඹ සිඑ සංඝමන්කන්ද දක්වා විශද වී ඇත. මෙසේ වූ භූමි ප‍්‍රමාණය තුළ ශ‍්‍රී ලංකා රාජධානීය තුළ ගංගාවන් 103 ක් ප‍්‍රභවය වී මුුලූ ලක්දිව පුරා විහිදී ගොස් අවසානයේ දී ඉන්දියන් සාගරයට මුදා හරිනු ලබයි. ශ‍්‍රී ලංකාව තුළ ප‍්‍රභවය වී පුළුල්ව විකාශනයවන ස්වාභාවික ගංගාවන් 103 ප‍්‍රමුඛය. එසේ වු භූගෝලීය සාධකයන් මුල් කර ගනිමින් ලාංකීය සමාජ, දේශපාලන, ආගමික, සංස්කෘතික, ආර්තික යන සෑම අංශයක් කෙරෙහිම භූගෝලීය සාදක බලපා තිබේ. එසේ වූ සෑම අංශයක් කෙරෙහිම විශෙෂයෙන් බලපානු ලබන්නේ ස්වාභාවික ගංගා පද්ධතියයි. මෙම 103 ක් වූ ස්වභාවික ගංගා මුළු රට පුරා සැරි සරා ලක්දිව සුපෝෂණය කරමින් සාගරය වෙත ගලා යයි.
මල්වතු ඔය - කදම්බ නදි වලවේ ගඟ - වනවාහිනි නදි
කලා ඔය - ගෝරන නදි කිරිඳි ඔය - කරින්ද නදි
දැදුරු ඔය - ජජ්ජර නදි මැණික් ගඟ - කප්පකන්දර නදි
කැළණි ගඟ - කළ්‍යාණි නදි ගල් ඔය - ගාල්හ නදි
කළු ගඟ - කාල නදි මහවැලි ගඟ - මහා වාලූකා නදි
ගිං ගඟ - ගිම්හ නදි අඹන් ගඟ - කාර නදි
මේ ආකාරයෙන් සුවිශාල වූ ගංගාවන් දැක ගත හැකි වන අතර මෙම ගංගා මූලාශ‍්‍රයන් සුපෝෂණය වන්නේ රට මැද පිහිටි කඳුකරය තුළින් හට ගන්නා වූ කුඩා කුඩා දිය ඇලි මතින් අවසානයේදි විසිතුරු වූ මහා දිය ඇලි බවට පත් වී ගංගාවන්ට ජලය සපයනු ලබන ප‍්‍රධාන ජල මූලාශ ලෙස දැක්විය හැකිය. මෙයට අතිරේකව නිරත දිග මෝසම් වර්ෂාව සහ ඊසාන දිග මෝසම් වර්ෂාව මගින් ද මෙම ගංගාවන්ට ජලය සපයනු ලබයි. මෙම මෝසම් වර්ෂාවන්වල වර්ෂාපතනය අඟල් 80 සිට 125 දක්වා වුවද රම්බඩ කඳුවැටිය හා නකල්ස් කඳුවැටිය අවට පිහිටි මහවැලි ගෙඟහි වර්ෂාපතනය අඟල් 140 සිට 200 දක්වා ලැබේ. කැළණි ගෙඟන් පහළ පිහිටි මිටියාවතෙහි වාර්ෂික වර්ෂාපතනය අඟල් 130 සිට 200 දක්වා ඉහළ යමින් ගංගාවන් සුපෝෂණය කරයි.
මෙසේ වූ ගංගාවන් මගින් සුපෝෂණය වන අවට පරිසරය ඉතා සශ‍්‍රීක වූ බිමක්ම විය. මෙම ගංගා අවට නිතර නිතර ජල ගැලීම් පැවති නිසාම විශාල වෘක්ෂයන් ද ඝණව පැතිරි යන ලතාවන් ද රෝපණය වී විකාශනය විය. මෙම සශ‍්‍රීක වූ පරිසරය තුුළ ගොවිබිම් සහිත වූ කෘෂිකාර්මික කටයුතුවලට යෝග්‍ය වූ ඉතා අගනා වට පිටාවන් සහිත සශ‍්‍රීක භූමියන් නිර්මාණය විය. මෙම ගංගාවන් ලාංකීය ඉතිහාසයට මහත් රුකුලක්ම විය.
