අධිකරණය
1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුව ස්වාධීන අධිකරණ පද්ධතියක් හදුන්වාදීමට අවශ්‍ය පියවර ගෙන ඇත. අධිකරණ ආයතන සංදිධානය වී ඇති ආකාරය පහත දැක්වේ.
ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය
අභියාචනාධිකරණය
මහාධිකරණය
දිසා අධිකරණය
පවුල් අධිකරණය
මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණය
ප්‍රාථමික අධිකරණය
අධිකරණ පද්ධතිය අනුව දිවයිනේ උත්තරීතර හා අවසාන අධිකරණ බලය හිමි උසාවිය ශෙෂ්ඪාධිකරණය වේ. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ ප්‍රධානියා වන අග්‍රවිනිශ්චයකාරවරයා හා එම අධිකරණයේ සියලු විනිශ්චයකරැවන් ද අභියාචනාධිකරණයේ විනිචයකාරවරුන් ද ජනපතිවරයා විසින් පත් කරනු ලැබේ. මූලික අයිතිවාසිකම් පිළිබද පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කෙරෙනදෝෂාභියෝග පිළිබද පරික්ෂා කිරීම, පර්ලිමේන්තු වරප්‍රසාද කඩකිරීමි පිළිබද චෝදනා විමසිම ,ඡන්ද පෙත්සම් පිළිබද අධිකරණ කටයුතු කිරීම ආදිය ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට අයත් කාර්යයන් සමහරකි. පහළ අධිකරණවලින් ලබාදෙන තීන්දුටලට එරහිව ඉදිරිපත් වන අභියාචනා නඩු විසදීමේ බලය අභියාචනාධිකරණය සතු වේ.
අධිකරණයේ ස්වාධීනත්වය රැකෙන පරිදි කටයුතු කිරිමට අපක්ෂපාතිත්වය රැක ගැනිම සදහා අධිකරණ සේවා කොමිෂන් සභාවක් පිහිටුවා ඇත. අග්‍ර විනිශ්චයකාරතුමා එහි සභාපතිත්වය දරනඅතර ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ තව විනිසුරුවෝ දෙදෙනෙක් ද එහි සාමාජිකත්වය දරති. මහාධිකරණයේ විනිශ්චයකරුවන්ගේ ස්ථානමාරු කිරීමේ බලය, අධිකරණ නිලධාරයන්ගේ පුහුණුවීම්, උසස් කිරීම් ඇතුළු විනය පාලන කටයුතු අධිකරණ සේවා කොමිෂන් සභවට පැවරි ඇත.
මූලික අයිතිවාසිකම්.
1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථ‍වේ තුන්වැනි පරිච්ඡේදයේ මූලික අයිතිවාසිකම් පිළිබද විස්තර වේ. 1972 අණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට වඩා මූලික අයිතිවාසිකම් පිළිබද පුළුල්ව හා විස්තරාත්මකව විග්‍රහ කර තිබීම මෙහි විශේෂ ලක්ෂණයකි.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් පිළිගෙන ඇති මූලිය අයිතීන් අතර නීතිය ඉදිරියේ සමානත්වයෙන් සැලකීමේ නිදහස කථා කිරීමේ හා අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස වධ හිංසාවලින් මිදී සිටීමේ නිදහස, කැමති ආගමක්, ලබ්ධියක් හෝ විස්වාසයක් දැරීමේ නිදහස, කැමති වෘත්තියක්, රැකියාවක් කිරීමේ නිදහස ආදිය ඇතුළත් වේ.
1972 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට වඩා ඉදිරියට යමින් 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථ‍වේ 129 වැනි වගන්ති ප්‍රකාර එකී මූලික අයිතිවාසිකම් හා නන් වැදෑරුම් නිදහස උල්ලංඝනයවීම හෝ කඩවීමට ආසන්න අවස්ථාවක මාස තුනක් ඇතුළත යමෙකුට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට පෙත්සමක් ගොනු කළ හැකි බව විස්තර වේ. මෙකී අයිතිවාසිකම් කඩ වී ඇති නම් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඒ පිළිබද පරීක්ෂා කොට සුදුසු තීරණවලට එළඹේ.
රජයේ හෝ සංස්ථාවක සේවයේ නියුතු අයෙකුගේ අයිතිවාසිකම් භුක්ති විදීම සීමා වී ඇති විට හෝ ඊට බාධා පැමිණි විටක පාර්ලිමේන්තු කොමසාරිස් හෙවත් ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයා වෙත පැමිණිල්ලක් ඉදිරිපත් කරමින් සහන ලබා ගැනීමට ද ව්‍යවස්ථාවෙන් ප්‍රතිපාදන සලසා ඇත.
1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සදහන් ඡන්ද විමසීම් ක්‍රම
ජනාධිපතිවරණය
ජනාධිපතිවරණය දී ශ්‍රී ලංකාව ම එක ම ඡන්ද කොට්ඨාසයක් බවට පත් වේ. ප්‍රකාශිත ඡන්ද සංඛ්‍යාවෙන් නියත බහුතරයක් හෙවත් 50% ඉක්මවූ ඡන්ද ප්‍රමාණයක් ලබා ගන්නා අපේක්ෂකයා ජයග්‍රහණය කරයි.
1978 වන විට අගමැති ධුරයේ සිට ජේ. ආර්. ජයවර්ධන මහතා මෙරට ප්‍රථම විධායක ජනපති ලෙස නම් කෙරිණ. ඉන් පසුව ජනාධිපතිවරණයක් පවත්වන ලද්දේ 1982 දී ය. ජනාධිපතිවරණයෙන් ජේ. ආර්. ජයවර්ධන මහතා නැවත වරක් ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් විය. ව්‍යවස්ථාවට අනුව වසර හයක ධුර කාලයෙන් වසර හතරක් ගතවු පසුව නැවත දෙවන වරමක් ඉල්ලා ජනාධිපතිවරණයකට යොමු විය හැකි බව 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යස්ථාවට කරන ලද දෙවැනි සංශෝධනය මගින් හදුන්වා දුණි. ජේ. ආර්. ජයවර්ධන මහතාට පසුව පිළිවෙළින් රණසිංහ ප්‍රේමදාස, ඩී.බී විජේතුංග, චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග, මහින්ද රාජපක්ෂ හා මෛත්‍රිපාල සිරිසේන යන මහත්ම මහත්මීහූ විධාක ජනාධිපති ධුරයට පත් වූහ.
සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය
සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය යනු 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් හදුන්වා දුන් තවත් නවාංගයකි. පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්, පළාත් සහා මන්ත්‍රීවරුන් හා වෙනත් පළාත් ආයතන සදහා නියෝජිතයන් තෝරා පත් කර ලනු ලබන සියලු මැතිවරණවල දී සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය යොදා ගැනේ.
