සද්ධර්මරත්නාවලිය හදුනා ගනිමු
දඹදෙණි රාජධානි යුගයේ දී රචිත මහා ධර්ම ග්‍රන්ථයක් ලෙස මෙම සද්ධර්මරත්නාවලිය හදුන්වාදිය හැකි ය. මෙම කෘතිය ධර්මසේන නම් යතිවරයාණ කෙනෙකුන් විසින් රචනාකර ඇති බව පොතේ එන ගාථාවකින් මැනවින් පැහැදිළි වේ. එය බුද්ධඝෝෂ අටුවාචාරීන් පාළියට නැගූ පාලි ධම්මපදට්ඨ කතාව මුල් කොට ගෙන රචනා කරන ලද්දකි. බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළ ධර්මය පළමු ධර්ම සංගායනාවේ දී සූත්‍ර, විනය, අභිධර්මය වශයෙන් පෙළ ගැස් වූ බව ශාසන ඉතිහාසයට අනුව මැනවින් පෙනෙන කරුණකි. සූත්‍ර පිටකය නැවත කොටස් පහකින් පිළියෙළ කෙරුණු බව ඉතිහාසයේ සදහන් වේ.
ඉන් එක් කොටසක් වන ඛුද්දක නිකාය යටතේ පෙළගැසුණු අනු කොටස් කිහිපයකින් එකක් ලෙස “ධම්මපද” නමැති ඒකකය හැදින්වේ. මෙම කෘතිය රචිත හිමියන් විසින් තම කෘතියට තබා ඇත්තේ අර්ථාන්විත නමකි. එය මෙසේ ය. සද් + ධර්ම + රත්න + ආවලිය යන පද වල එකතුවකි. එහි අර්ථය වන්නේ යහපත් වූ ධර්මය නමැති මැණික් අමුණන ලද මාලය යන්නයි. ඒ අනුව කතුවරයා සිය කෘතියට තබා ඇත්තේ අර්ථාන්විත නමක් බව පෙනේ. මෙම කෘතිය තරමක් දුරට හෝ අධ්‍යයන කර ඇති පුද්ගලයකුට එහි ඇති යහපත් වූ දහම් කරුණු ඇති බව මැනවින් අවබෝධ කරගත හැකි ය. මෙහි ඇති තවත් විශේෂත්වයක් වන්නේ මෙය ද ජන ජීවිතයට හුරු තැනට උචිත උපමා රූපක ආදියෙන් යුතුව බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කල අපූරු ජීවනෝපදේශ ඇතුලත් ගාථා සමූහයකින් යුතු වුවකි.
එම ගාථා සංග්‍රහය පැහැදිළි කිරීමට කරන ලද අටුවාව ධම්මපදට්ඨ කතාව යි. සද්ධර්මරත්නාවලියෙහි පාළි ධම්මපදට්ඨ කතාවෙන් ගත් කතා මෙන් ම වෙනත් බෞද්ධ ග්‍රන්ථ වලින් හා ත්‍රිපිටකයෙන් ගත් තොරතුරු ද අළලා කතා වස්තු තුන්සියයකට අධික ප්‍රමාණයකින් යුක්ත ය. මෙම ධර්ම ග්‍රන්ථයෙහි විශේෂත්වය වන්නේ සමකාලීන කටවහර උපයෝගී කොටගෙන ගැමි වහරින් හා ගැමි පරිසරයට අදාළ උපමා රූපක ආදිය මැනවින් පරිහරණය කරමින් කතාව ඉදිරිපත් කිරීමේ අපූරු ශෛලියකින් රචනා කොට තිබීම යි. බොහෝ උපමා හේන්, කුඹුරු ගොවිතැනට සම්බන්ධ කරමින් නිර්මාණය කරගනු ලැබූ ඒවා ය. ඒ සියල්ල ම පාහේ ගැමි දිවියට හුරු පුරුදු ඒවා ය.
උදාහරණ :- “වේයන් කෑ පරණැල් පතක් සේ”
“බිජුවට නට කලට ගොයම් නැත්තා සේ”
“බොල් විනා වියක් නැති කලවිටක් සේ”
“පිට පිට හෙළා විදුලිය ගසන්නා සේ”
“වී බත් කමින් සිට හමු බත් කන්නා සේ”
“මරාලූ ගසක වැදගත් ගින්නක් මෙන්”
අට්ඨ කතා ඇසුරින් ලියන ලද බොහෝ ධර්ම ග්‍රන්ථ එම අට්ඨකතා වල පදානුවාද වේ. “අමාවතුර” නම් ග්‍රන්ථය ඊට ප්‍රබල ශාක්ෂියකි. “බුත්සරණ” ඒ ග්‍රන්ථ වල එන ආඛ්‍යාන අඩු වැඩි කොට ලියා තිබේ. එහෙත් සද්ධර්මරත්නාවලිය ඒ ග්‍රන්ථ වල ආඛ්‍යාන ඇසුරෙන් ස්වච්ඡන්දතාවට මූලිකත්වය දෙමින් ලියා තිබීම එහි අපූර්වත්වය ලොවට හෙළි කරයි. කතුවරයාණන් වහන්සේ ම ඒ බව ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ මෙසේ ය.
“පාලි ක්‍රමය හැර අර්ථ පමණක් ගෙන අප කළා වූ ප්‍රබන්ධයෙහි...............”
යන කියමනෙන් අර්ථ හෙවත් කතා වස්තුව පමණක් ගෙන කතා රීතිය හා භාෂා රීතිය ස්වාධීන ව මෙහෙයා ලූ බව පැහැදිළි වේ. මේ ආකාරයට ධර්මසේන හිමියන් විසින් රචනා කරන ලද මෙම වටිනා ධර්ම ග්‍රන්ථය පිළිබද යම් කිසි හෝ තොරතුරක් දැන ඉගෙන සිටීම උසස් පෙළ හදාරනු ලබන ඔබට ඉතා වැදගත් වනු ඇත. එසේ ම ශ්‍රී ලාංකික පුද්ගලයකු ලෙස අප ඉතිහාස සාහිත්‍යය තොරතුරු පිළිබද කරනු ගවේෂණය කිරීම සදහා මෙම ධර්ම ග්‍රන්ථය පිළිබද තොරතුරු දැන සිටීම ඉතා වැදගත් වේ.
