4.3 - බලයේ දිශාව හා උපයෝගී ලක්ෂ්‍යය

බෝලයකට පහර දීමේ දී, එම පහර දුන් දිශාව අනුව බෝලය ගමන් කරන දිශාව වෙනස් වෙයි. මේස ලාච්චුවක් විවෘත කිරීමේ දී ලාච්චුව අප දෙසට ඇදිය යුතු ය. එය වැසීමේ දී ලාච්චුව තල්ලූ කළ යුතු ය. එනම්, ලාච්චුව වසන අවස්ථාවේ දී බලය යෙදිය යුත්තේ එය විවෘත කිරීමේ දී බලය යොදන දිශාවට ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාවට ය. මේ අනුව බලයක් යෙදීමේ දී එහි විශාලත්වය පමණක් නොව බලය යොදන දිශාව ද වැදගත් වන බව පැහැදිලි වේ.

මීට අමතරව, වස්තුවක් මත බලයක් යොදන ස්ථානය අනුව ද බලය නිසා ඇතිවන ප්‍රතිඵලය වෙනස් වෙයි. නිදසුනක් ලෙස, මේසයක් මත තබා ඇති බෝතලයක් සලකන්න (4.6 රූපය). මෙම බෝතලයේ පතුලට ඉතා ආසන්න ලක්ෂ්‍යයක් මත ඇඟිල්ල තබා තිරස්ව යෙදූ බලයක් මගින් සෙමින් තල්ලූ කළ හොත් බෝතලය මේසය දිගේ තල්ලූ වෙයි. නමුත් එම බෝතලයේ ඉහළ ලක්ෂ්‍යයක් මත ඇඟිල්ල තබා පෙර ආකාරයටම තල්ලූ කළ හොත් බෝතලය පෙරලීමට ඉඩ තිබේ. මෙලෙස යම් වස්තුවක චලනය කිරීම සඳහා ඒ මත බලයක් යොදන ලක්ෂ්‍යය, එම බලයේ උපයෝගී ලක්ෂ්‍යය නමින් හැඳින්වෙයි.

ක්‍රියාකාරකම 4.2 හා ක්‍රියාකාරකම 4.3 මගින් බලය යොදන දිශාව පිළිබඳව තවදුරටත් අධ්‍යයනය කිරීමට හැකි වනු ඇත.

ඉහත ක්‍රියාකාරකම 4.7 හි (a) රූපය මගින් දැක්වෙන අවස්ථාවේ දී නූල ඇදී ඇති පැත්තට ලී කුට්ටිය ගමන් කරන අයුරු ඔබට දැක ගත හැකි ය.

ඉන්පසු 4.7 (b) රූපය මගින් දැක්වෙන පරිදි නූල පැත්තකට හරවා නූලෙන් ඇද්ද විට (c) රූපයේ දැක්වෙන පරිදි ලී කුට්ටිය නූල ඇද ඇති දෙසට හැරී චලනය වන අයුරු දැක ගත හැකිය.

මේ අනුව පහත නිගමනවලට එළඹිය හැකි ය

  • වස්තුව මත යෙදූ බලයේ දිශාව නූල ඇදී ඇති දිශාව ඔස්සේ නූල දිගේ පිහිටන බව
  • වස්තුව මත බලය ක්‍රියා කරන දිශාව ඔස්සේ වස්තුව චලනය වන බව

ඉහත ක්‍රියාකාරකමේ දී වස්තුව කුමන හැඩයකින් යුක්ත වුව ද, නූල කුමන දිශාවකට හැරවූව ද, නූල ඇදී ඇති දිශාවට වස්තුව චලනය වන අතර, නූල සෑමවිට ම ගැට ගැසූ ලක්ෂ්‍යය හරහා පිහිටන සේ පවතී.

මෙහි දී නූල ගැට ගැසූ ස්ථානය, ලී කුට්ටිය මත නූල මගින් ඇති කළ බලය ක්‍රියාකරන ලක්ෂ්‍යය යි. එම ලක්ෂ්‍යය බලයේ උපයෝගී ලක්ෂ්‍යය යි.

විශාලත්වයක් මෙන් ම දිශාවක් ද ඇති භෞතික රාශි දෛශික රාශි ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ. ඉහත ක්‍රියාකාරකම්වලට අනුව බලයට විශාලත්වයක් සහ දිශාවක් ඇති බව තහවුරු වේ. එනිසා බලය දෛශික රාශියකි.