4.4 - බලයක රූපික නිරූපණය

බලයක විශාලත්වය, දිශාව හා උපයෝගී ලක්ෂ්‍යය සරල රේඛා ඛණ්ඩයක් මගින් රූපිකව නිරූපණය කළ හැකි ය. මෙහි දී,

  • බලයේ විශාලත්වය සරල රේඛා ඛණ්ඩයේ දිගෙන් ද,
  • බලයේ දිශාව සරල රේඛාව මත ඇඳි ඊ හිසෙන් ද,
  • උපයෝගී ලක්ෂ්‍යය සරල රේඛාව මත සලකුණු කළ තිතකින් ද නිරූපණය කෙරේ.

නිදසුනක් ලෙස X නම් ලී කුට්ටිය මත තිරස් දිශාවට යොදන ලද 10 N බලයක් හා Y නම් ලී කුට්ටිය මත සිරස්ව ඉහළට යොදන ලද 5 N බලයක් සලකමු.

4.10 රූපයේ X වස්තුව මත ක්‍රියාකරන 10 N බලයේ විශාලත්වය තිරස් සරල රේඛාවෙන් ද, බලය ක්‍රියාකරන දිශාව ඊ හිසෙන් ද, බලයේ උපයෝගී ලක්ෂ්‍යය P ලක්ෂ්‍යයෙන් ද නිරූපණය කර ඇත.

Y වස්තුව මත ක්‍රියාකරන 5 N සිරස් බලයේ විශාලත්වය සිරස් සරල රේඛාවෙන් ද, බලයේ දිශාව ඊ හිසෙන් ද, බලයේ උපයෝගී ලක්ෂ්‍යය Q ලක්ෂ්‍යයෙන් ද නිරූපණය කර ඇත. තව ද X මත ක්‍රියාකරන බලය Y මත ක්‍රියාකරන බලය මෙන් දෙගුණයක් නිසා 5 N බලය නිරූපණයට යොදා ගත් සරල රේඛාවේ දිග මෙන් දෙගුණයක දිගක් සහිත සරල රේඛාවක් 10 N බලය නිරූපණය කිරිමට යොදා ඇත.

එදිනෙදා ජීවිතයේ දී අපි නිරන්තරයෙන් ම නොයෙක් වස්තු මත බල යෙදීම කරන්නෙමු. පෑනකින් ලිවීමේ දී අපට පෑන කඩදාසිය මත චලනය කිරීම සඳහා බල යෙදීමට සිදු වෙයි. ඇවීදීමේ දී අපගේ පාදවලින් පොළොව මත බල යෙදෙයි. ක්‍රිකට් ක්‍රීඩා කරන විට පන්දුවට පිත්තකින් පහර දීමේ දී පන්දුව මත පිත්තෙන් බලයක් යෙදෙයි. පිත්ත චලනය කිරීම සඳහා ක්‍රීඩකයා පිත්ත මත බලයක් යෙදිය යුතු ය.

මෙවැනි කාර්ය සඳහා අපට යම් වෙහෙසක් දැරීමට ද සිදු වේ. එම වෙහෙස අවම කරගැනීම සඳහා අප බොහෝ අවස්ථාවල බල යෙදීම සිදුකරන්නේ අපට වඩාත් ම පහසු ආකාරයෙනි. 4.11 (a) රූපයේ පෙන්වා ඇත්තේ බර පැටවූ කරත්තයක් ඇදගෙන යන ආකාරයයි. කරත්තය තිරස් දිශාවකට ඇදගෙන යා යුතු නිසා එම පුද්ගලයා එම තිරස් දිශාවට බලය යොදයි. නමුත් එම බලය තිරස් දිශාවට පවත්වා ගැනීම සඳහා ඔහුට අපහසුවෙන්, පහත් වී ගමන් කිරීමට සිදු වී ඇත. මෙම අපහසුතාව අඩු කර ගැනීම සඳහා අප බොහෝ විට කරන්නේ 4.11 (b) රූපයේ පෙන්වා ඇති ආකාරයට කරත්තය ඇදගෙන යාම යි. බලය යෙදෙන්නේ තිරස් දිශාවට ම නොවූව ද, මෙම ආකාරයෙන් ඇදීමේ දී ද කරත්තය අපට අවශ්‍ය දිශාවට ගමන් කරයි. මෙහි දී අප කරන්නේ අපට පහසු වන පරිදි බලය යොදන දිශාව වෙනස් කර ගැනීම යි.

4.12 (a) රූපයේ පෙන්වා ඇත්තේ පුද්ගලයකු විසින් බර පටවන ලද කරත්තයක් තල්ලූ කර ගෙන යන ආකාරයකි. එහි දී ද එම පුද්ගලයාට තරමක් පහත් වී, අපහසුවෙන් කරත්තය තල්ලූ කරගෙන යාමට සිදු වී ඇත. ඒ වෙනුවට, 4.12 (b) රූපයේ පෙන්වා ඇති ආකාරයට කරත්තයට ලී හෝ යකඩ මිටක් සවිකර, එම මිට මත බලය යොදන ලක්ෂ්‍යය (උපයෝගී ලක්ෂ්‍යය) වෙනස් කර ගත හැකි ය.

සාමාන්‍ය ජීවිතයේ දී අප බොහෝ විට මෙසේ බල යොදන ආකාරය අපට පහසු වන සේ තෝරා ගන්නේ බල පිළිබඳ විද්‍යාත්මක දැනුමකින් ම නොව අපගේ ප්‍රායෝගික අත්දැකීම් අනුව ය. නමුත් බල පිළිබඳව නිවැරදි දැනුමක් තිබේ නම් අපගේ කාර්ය තවදුරටත් පහසු කරගත හැකි ය.