මිනිසාගේ මැදිහත් වීමකින් තොරව හට ගන්නා, ස්වාභාවික ක්‍රියාවලියක් මගින් මිනිසාටත්, සතුන්ටත්, දේපොළවලටත් හානි සිදු වීම ස්වාභාවික ආපදා ලෙස හැඳින්වේ.

ශ්‍රී ලංකාවට බලපාන ස්වාභාවික ආපදා කිහිපයක් ඇත. මෙම පරිච්ඡේදයේ දී අප අධ්‍යයනය කරනු ලබන්නේ පහත දැක්වෙන ස්වාභාවික ආපදා පිළිබඳව යි.

• සුළි සුළං
• භූමි කම්පා
• සුනාමි
  
• ළැව් ගිනි

18.1 සුළි සුළං

පෘථීවි පෘෂ්ඨය ආසන්නයේ වායුගෝලයේ කිසියම් ස්ථානයක වායු පීඩනය ඒ අවට ප්‍රදේශයේ වායු පීඩනයට වඩා අඩු වීමෙන් අඩු පීඩන ප්‍රදේශයක් හට ගනී.

මෙම අඩු පීඩන තත්ත්වය තව දුරටත් වර්ධනය වුවහොත් පීඩන අවපාතයක් බවට පත් වේ. තව දුරටත් මෙම ක්‍රියාවලිය වර්ධනය වුවහොත්, සුළි සුළඟක් හට ගනී.

සුළි සුළඟක් ඇති වීම සඳහා අවශ්‍ය සාධක

• විශාල සාගර ප්‍රදේශයක් පැවතීම හා එහි ජලය උණුසුම්ව පැවතීම (60 m ගැඹුරක් දක්වා උෂ්ණත්වය 27 0Cට වඩා වැඩි වීම).
• වායුගෝලයේ සංවහන ධාරා ඇති වීම.
• තිරස් දිශාවට හමන සුළං වැඩි වීම හා ඒවා සිරස් දෙසට නැමී ගමන් කිරීම අවම මට්ටමක පැවතීම.
• අවපාතය වර්ධනය වන ස්ථානය, සමකයට ආසන්න වීම (සමකය මත සුළි සුළං ඇති නො වේ).
• සාගරයේ මතුපිට සිට ඉහළට යන තෙක් වායුගෝලයේ ආර්ද්‍රතාව ඉහළ වීම (60% ට වඩා වැඩි වීම).

මෙම සාධක සම්පූර්ණ වූ විට දී සුළි සුළං හට ගන්නා නිසා පෘථීවියේ ඇතැම් සාගර ප්‍රදේශවල පමණක් ඒවා හට ගනී.

සුළි සුළඟක ව්‍යුහය

සුළි සුළඟේ සුළියෙහි මැද කොටසේ වාතය කරකැවීමට අමතරව ඉහළ නැඟීමක් ද සිදු වේ. මෙසේ වාතය ඉහළ නගින විට සිලින්ඩරාකාර වලාකුළු පවුරක් හට ගනී. සුළියෙහි මැද කොටස ඇස (eye) නම් වේ. එය සුළියෙහි කේන්ද්‍රයේ සිට 30 km - 60 km අතර ප්‍රදේශයක පැතිරී තිබිය හැකි ය. මෙම ඇස වැසි රහිත වලාකුළුවලින් තොර මඳ සුළං සහිත ප්‍රදේශයකි.

චන්ද්‍රිකා ඡායාරූපවල මෙය කළුපාට වෘත්තයක් ලෙස දක්නට ලැබේ.

ඇස වටා ඇති සිලින්ඩරාකාර ව සකස් වූ වලාකුළු සමූහය, ඇස වලා පවුර (eye wall) නම් වේ. මෙම ප්‍රදේශයේ තද වර්ෂාව හා ඉතා වේගවත් සුළං පවතී. ඇස වලා පවුරෙන් පිටත සර්පිලාකාර වලා තීරු (Spiral bands) කිහිපයක් දක්නට ලැබේ. මෙම ප්‍රදේශවල ද තද වැසි හා වේගවත් සුළං පවතී.

ලෝක ගෝලයේ සමකයට ආසන්න ප්‍රදේශයට ලැඛෙන අතිවිශාල සූර්ය තාප ශක්තිය, ලොව පුරා බෙදාහරින ප්‍රධාන යාන්ත්‍රණය වන්නේ සුළි සුළං ය. ඉන්දියානු, පැසිෆික් හා අත්ලාන්තික් සාගරවල විටින් විට හට ගන්නා සුළි සුළං මගින් මිහිමත ශාක හා සත්ත්ව ජීවිතවලට අවශ්‍ය සාධක නිසි පරිදි ලැබේ. එලෙස සුළි සුළඟ යහපත් ස්වාභාවික ක්‍රියාවලියක් වුව ද වර්තමානයේ වැඩි අවධානයක් යොමු වී ඇත්තේ ඉන් හට ගන්නා විපත් පිළිබඳව ය.

දැන් අපි ඉහත දැක්වූ අත්දැකීම් සුළි සුළඟේ ක්‍රියාකාරිත්වය සමග සංසන්දනය කර බලමු. සුළි සුළඟ තුළ ඉතා වේගයෙන් සුළං කැරකෙන අතර එම සුළිය ද යම් වේගයකින් එක්තරා දිශාවකට ගමන් කරයි.

එක් දිශාවකින් තද සුළං හැමීමකින් පසුව නිශ්වල අවස්ථාවක් ඇති වේ. එසේ වන්නේ සුළි සුළඟේ ඇස එම ස්ථානය පසු කර ගමන් කරන විට දී ය. සුළියෙහි අනෙක් භාගය, ස්ථානය පසු කර යන විට කලින් ඇති වූ තද සුළඟ වැනි ම සුළඟක්, ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාවට ඇති වේ.

ඉහත වගුවට අනුව ශ්‍රී ලංකාවට බලපෑ සුළි සුළං වැඩියෙන් ම හටගත් මාස මොනවා ද? ශ්‍රී ලංකාවට සුළි සුළං වැඩිපුර ම ඇතුළු වී ඇත්තේ කිනම් ප්‍රදේශවලින් ද?

ශ්‍රී ලංකාවට බලපෑ සුළි සුළං වැඩිපුර හටගෙන ඇත්තේ නොවැම්බර් හා දෙසැම්බර් මාසවල බවත්, ඒවා ශ්‍රී ලංකාවට ඇතුළු වී ඇත්තේ නැගෙනහිර වෙරළෙන් බවත් ඔබට පැහැදිලි වන්නට ඇත.

1978 සුළි සුළඟින් සිදු වූ මිනිස් මරණ සංඛ්‍යාව 915ක් විය. නමුත් තාක්ෂණයේ දියුණුව හේතුවෙන් කලින් අනතුරු හැඟවීම් කළ හැකි වූ බැවින් ඉන්පසු හටගත් සුළි සුළංවල දී මරණ සංඛ්‍යාව අඩු කර ගත හැකි විය.

සුළි සුළඟක දී වාතයේ චලනය ජලය යොදාගෙන ආදර්ශනය කිරීම සඳහා 18.1 ක්‍රියාකාරකමෙහි යෙදෙමු.

සුළි සුළඟක දී වාතය චලනය වන ආකාරය, ඉහළින් ඇති බෝතලයේ ජලය චලනය වන ආකාරය අනුව ඔබට වටහා ගත හැකි වනු ඇත.

පසුගිය ශත වර්ෂය තුළ සුළි සුළං 13ක් ශ්‍රී ලංකාවේ නැගෙනහිර වෙරළින් රටට ඇතුළු වී ඇත. ඒවායින් තුනක් ඉතා ප්‍රබල සුළි සුළං ය.

කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව ඉතා දියුණු තාක්ෂණික ක්‍රම යොදා ගනිමින් සුළි සුළං පිළිබඳ පැය 24 පුරා ම අවධානයෙන් සිටී. ශ්‍රී ලංකාවට බලපාන සුළි සුළඟක් ඇතිවන අවස්ථාවල ඒ පිළිබඳ අලූත් ම තොරතුරු අදාළ රජයේ ආයතනවලට සපයනු ලැබේ. කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ දුරකථන අංකය 011 2 686 686 වේ.