43 පාඩම, බෞද්ධ චිත්‍ර කලාව (ඉගැන්වීම් උපකාරක කෙටි සටහන්)

පුරාණයේ බෞද්ධ විහාර බිතු සිතුවමින් අලංකාර කිරීමේ අරමුණු වූයේ,

1. වන්දනා කරුවන් තුල තෙරුවන් කෙරෙහි ශ්‍රද්ධාව ජනිත කරවීමත්

2. චිත්‍ර නරඹන්නන්ට උපදෙස් ලබා දීමත්ය.

බුද්ධ චරිතය, ජාතක කතා, බෞද්ධ ඓතිහාසික සිද්ධි, දෙව් ලොව වර්ණනා, අපාය විස්තර ආදී තේමාවන් මුල් කරගෙන විහාර බිතු සිතුවම් නිර්මාණය කර ඇත.

1. අනුරාධපුර යුගයේ චිත්‍ර

(හිඳගල විහාරයේ සිතුවම්)

(හිඳගල විහාරයේ සිතුවම්)

1. සීගිරි බිතුසිතුවම්

2. මිහින්තලේ චෛත්‍යයක ධාතුගර්භයේ ඇති සිතුවම්

3. මහනුවර හිඳගල විහාරයේ සිතුවම්

ආදිය අනුරාධපුර යුගයේ චිත්‍රකලාව විදහා දක්වයි.

2. පොළොන්නරු යුගයේ චිත්‍ර

(මහියංගන චෛත්‍යයේ සිතුවම්)

1. මහියංගන චෛත්‍යයේ ධාතුගර්භයේ ඇති සිතුවම්

2. තිවංක පිළිමගෙයි සිතුවම්

සටහන:-
උරහිස, ඉඟ හා දෙදණ යන තුන් තැනකින් වක් වූ බුදුපිළිම වහන්සේ නමක් වැඩසිටිනා බැවින් මෙම විහාරය තිවංක පිළිම ගේ නමින් හැඳින්වේ. 

3. පොළොන්නරු ගල් විහාර පිළිමගෙයි සිතුවම්

ආදිය පොළොන්නරු යුගයේ චිත්‍රකලාව විදහා දක්වයි.

3. මහනුවර යුගයේ චිත්‍ර

(රන්ගිරි දඹුලු විහාරයේ සිතුවම්)

 
(දෙගල්දොරු විහාරයේ සිතුවම්)

(කැළණිය විහාරයේ සිතුවම්)

පිළිවෙලින් අනුරාධපුර හා පොළොන්නරු යුග වලින් පසුව යලිත් විහාර බිතු සිතුවම් දක්නට ලැඛෙන්නේ මහනුවර යුගයේදීය.

1. රන්ගිරි දඹුලූ විහාරය

2. රිදී විහාරය

3. දෙගල්දොරු විහාරය

4. කැළණි විහාරය

යන ස්ථානයන්හි ඇති විහාර බිතුසිතුවම් මහනුවර යුගයේ චිත්‍ර කලාව විදහා දක්වයි.

ඉහත විහාර වල ඇති මහනුවර යුගයේ චිත්‍ර වල දක්නට ලැඛෙන විශේෂ ලක්ෂණ කිහිපයකි.

1. කුඩා තීරු වශයෙන් ජාතක කතා චිත්‍රයට නගා තිබීම.

2. එම ජාතක කතා චිත්‍රයට නැගීමේදී අඛණ්ඩ කථන ක්‍රමය භාවිතා කර තිබීම.

සටහන:-
එක් කථාවක් හා සම්බන්ධ සිද්ධි රාශියක් ඇඳ දැක්වීම හා එක් එක් සිද්ධියේදී කථා නායකයා නැවත නැවත ඇඳ දක්වනු ලබන චිත්‍ර සම්ප්‍රදාය අඛණ්ඩ කථන ක්‍රමය නමින් හැඳින්වේ.

3. අඳුර හෝ ආලෝකය නොදක්වා පැතලි වර්ණ යොදා තිබීම.

4. බොහෝ චිත්‍ර වල පසුබිම තද රතු හෝ දුඹුරු වර්ණයෙන් දැක්වීම.

රන්ගිරි දඹුලූ විහාරයේ බිතුසිතුවම් (මහනුවර යුගය)

දඹුලූ විහාරය මහනුවර යුගයේ මහා චිත්‍රාගාරය ලෙසද හැඳින්විය හැකිය.

බුද්ධ චරිතයේ සිදුවීම්, ජාතක කතා, බෞද්ධ ඉතිහාස කතා ආදිය පදනම් කොට ගත් බිතු සිතුවමින් යුක්තය.

විජයවතරණය, එළාර දුටුගැමුණු යුද්ධය, රුවන්වැලි මහා සෑයේ ධාතු නිධානෝත්සවය, සඟමිත් තෙරණිය ශ්‍රී මහා බෝධිය වැඩම කරවීම ආදී සිතුවම් ඒ අතර වේ.

ඉඩකඩ සහිත ගල් බිත්ති නිසා ඉතා විශාල ප්‍රමාණයේ සිතුවම් ඇඳීමට හැකි වී ඇත.

දෙගල්දොරු විහාරයේ සිතුවම් (මහනුවර යුගය)

කීර්තී ශ්‍රී රාජසිංහ රජු විසින් කරවන ලද මෙහි පිළිමගෙය ලෙන් විහාරයකි.

සටහන:-
ස්වභාවික ගල් ලෙනක් බිත්තියකින් ආවරණය කොට ඉදිකළ පිළිමගෙවල් ලෙන් විහාර නම් වේ.

වෙස්සන්තර ජාතකය ප්‍රධාන කොටගෙන සත්තුභත්ත, සුතසෝම, සීලව වැනි ජාතක කතා කුඩා තීරු වශයෙන් සිතුවම් කොට ඇත.

දෙවරගම්පොල සිල්වත් තැන නැමැත්තා විසින් සිතුවම් ඇඳ ඇත.

කැළණි විහාරයේ සිතුවම් (මහනුවර යුගය)

පැරණි කැළණි විහාරයේ මහනුවර යුගයට අයත් සිතුවම් දක්නට ඇත.

නව කැළණි විහාරයේ ඇති සිතුවම් විසිවන සියවස මුලදී සෝලියස් මැන්දිස් නැමැත්තා විසින් අඳින ලද අතර ඉන්දියානු අජන්තා සම්ප්‍රධායේත් පැරණි දේශීය සම්ප්‍රධායේත් සංකලනයකි.

බුදුරදුන් කැළණියට වැඩම කිරීම, නාගදීපයට වැඩීම, විජයාවතරණය, මහින්දාගමනය, ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ වැඩම කරවීම, දළදා වහන්සේ වැඩම කරවීම ආදී සිතුවම් ඒ අතර වේ.

අභ්‍යාස:-

ශ්‍රේණි විභාගය 2016
1. කැලණිය අලුත් විහාරයෙහි බිතු සිතුවම් පිළිබඳ හැඳින්වීමක් කරන්න. (ල. 5)

ශ්‍රේණි විභාගය 2014
1. බෞද්ධ විහාර වල බිතු සිතුවම් නිර්මාණය කිරීමේ අරමුණු මොනවාද?
2. මහනුවර යුගයේ සිතුවම් වල දැකිය හැකි විශේෂ ලක්ෂණ පැහැදිලි කරන්න. (ල.5)