අශෝක රජතුමාගේ දේශපාලන ප‍්‍රතිපත්ති 01
අශෝක රජතුමාගේ දේශපාලන ප‍්‍රතිපත්ති
බින්දුසාර රජතුමාගේ දේවිය වූ ධර්මා ආජිවක දායිකවක් වුවද දේශපාලනික වශයෙන් පිළිගනු ලැබුවේ කෞටිල්ලගේ දේශපාලනික සංකල්පයයි. හේ අනුව කෞටිල්ගේ දේශපාලනික සංකල්පය හා න්‍යාය මත පදනම්ව මෞර්ය අධිරාජ්‍ය කටයුතු සිදු වූ බවක් දක්නට ලැබේ. මේ අනුව බින්දු සාර රජතුමාගේ රාජ්‍ය පාලනයෙන් අවසානයේ රාජ්‍යයත්වයට පත් අශෝක කුමරුවාගේ රාජ්‍ය දේශපාලනික සංකල්පය ද කෞටිල්ලගේ දේශපාලනික න්‍යාය හා පදනම මත ක‍්‍රියා කළ බවක් දක්නට ලැබේ. නමුත් පසු කාලීනය වන විට බුදු දහමේ ආභාෂයත් සමඟ අශෝක රජතුමා බෞද්ධ දේශපාලන න්‍යාය හා සංකල්ප පිළිපැදීමට පටන් ගැනණි. ඒ අනුව අශෝක අධිරාජ්‍යගේ මූලික දේශපාලන න්‍යාය හා සංකල්ප පිළිබඳ අධ්‍යයනට බඳුන් කිරීමේ දී ප‍්‍රධාන වූ දේශපාලනික න්‍යායන් දෙකක් හඳුනා ගත හැකිය. එනම්
- කෞටිල්ලගේ දේශපාලන සංකල්ප හා න්‍යායන්
- බෞද්ධ දේශපාලන සංකල්ප හා න්‍යායන්
ආදී වශයෙන් ප‍්‍රධාන වූ දේශපාලන සංකල්ප හා න්‍යායන් හඳුනා ගැනීමට හැකිය. බහුල වශයෙන්ම අශෝක අධිරාජ්‍යාගේ දේශපාලන න්‍යාය හා ඔහුගේ රාජ්‍ය තන්ත‍්‍රය තුළ කි‍්‍රයාත්මක වූයේ උක්ත දේශපාලන සංකල්පයන් හා න්‍යායයන්ය. මෙහිදී අශෝක අධිරාජ්‍යාගේ කුඩා කාලය හා තරුණ කාලය තුළ බහුල වශයෙන් කෞටිල්ලගේ අනුශාසනා හා ඔහුගේ ග‍්‍රන්ථයක් වූ අර්ථ ශාස්ත‍්‍රය ඇසුරෙන් තම දේශපාලන නයායන් සිදු කළ බවක් දකන්ට හැකි වනුයේය. කෞටිල්‍යගේ උපදේශ මත ගොඩ නැගූ මෞර්ය අධිරාජ්‍යයේ උච්ඡුතම අවධිය ලෙස අශෝක සමය පෙන්වා දිය හැකි ය. අධිරාජ්‍යයක් නිර්මාණය වීමට කරුණු දෙකක් අවශ්‍ය වේ. ඒ හොදින් සංවිධානය වූ පරිපාලනය හා යටත් වැසියන්ගේ දේශපාලනික පක්‍ෂපාතීත්වය යි. කෞටිල්‍ය අනුව ගිය මෞර්ය වංශයේ ආදිතමයෝ පරිපාලනය මනා සංවිධානාත්මක බවකින් ගොඩනගා තිබුණ ද පරිපාලනය දැඩිව කේන්ද්‍රගතව තිබුණි. නිලධාරීන් පත්කිරීම රජු හරහා සිදු වූ අතර ඒ ස`දහා එකම සමාජ පන්තියක් යොදා ගැනීම නිසා එම සමාජ පන්තිය බලය වර්ධනය කරගන්නා බවක් පෙනේ. එසේ ම මෞර්ය අධිරාජ්‍යය තුළ ක‍්‍රියාත්මක වූ චරපුරුෂ සේවය ද ප‍්‍රශ්න ඇතිකිරීමට හේතු භූත වන්නට ඇත. අධිරාජ්‍යය තුළ පොදුජන මතයට අවකාශයක් නොතිබූ බැවින් මහජනතාව චන්ද්‍රගුප්ත, බින්දුසාර හා අශෝක වෙත දැක්වූ රාජ පාක්‍ෂික භාවය පසුකාලීන පාලකයන් වෙත දැක් වූ බවක් පෙනේනට නැත.
අශෝකගේ අනුප‍්‍රාප්තිකයන් නිකුත් කළ කාසිවල රිදී ප‍්‍රමාණය එන්න එන්නම අඩු වී තිබෙනු පෙනේ. මුල් කාලීන මෞර්ය පාලකයෝ ස්ථාපිත කළ යුද හමුදා නඩත්තු කිරීම හා පරිපාලන නිළධාරී පැළැන්තියට වේතන ගෙවීම ආදිය සිදු කිරීම සදහා ආර්ථිකය නිසි ලෙස මෙහෙයවීමට අශෝකගේ අනුප‍්‍රාප්තිකයන්ට හැකියාව ලැබී නැත. අශෝක වැනි ප‍්‍රතාපවත් රජවරුන් විසින් වර්ධනය කරන ලද මෞර්ය අධිරාජ්‍යය පාලනය කිරීමට එවැනි ම පාලකයන් අවැසි වුව ද එවැනි දක්‍ෂ පාලකයන් බිහි වී නැත. මෙම රාජවංශයේ අවසන් පාලකයා වූ බෘහද්රථ තම හමුදා සේනාංක පරීක්‍ෂා කිරීමට පැමිණි මොහොතේ සෙන්පති පුෂ්‍යමිත‍්‍ර විසින් සෙබළුන් බලා සිටියදී ම ඔහුව ඝාතනය කර තිබේ. ඒ ක‍්‍රි.පූ 185 දීය. අර්ථ ශාස්ත‍්‍ර ග‍්‍රන්ථයට අනුව පෙනීයන කරුණු රාශියක් අශෝක අධිරාජ්‍යා තම දේශපාලන තන්ත‍්‍රය හා දිග් විජය ප‍්‍රතිපත්තිය තුළ ක‍්‍රියාත්මක කළේය. එහිදී කෞටිල්‍ය විසින් අර්ථ ශාස්ත‍්‍ර යන්නෙහි අර්ථය පිළිබඳව දකක්වා ඇත්තේ ‘‘ පොළව අයත් කර ගැනීමේ හා එලෙස අයත් කර ගත් පොළොව කෙලෙස ආරක්ෂා කරනුයේද ’’ යන්න පිළිබඳ පෙන්වා දෙන ක‍්‍රම හා විධි අයත් ග‍්‍රන්ථයක් වශයෙනි. මෙහිදී තව දුරටත් එම වචනය පිළිබඳ අර්ථ ශ‍්‍රාස්ත‍්‍රය තුළ අර්ථ කථනය සිදු කර ඇත්තේ ‘‘මනුෂ්‍යාණං වෘත්තිරර්ථ: මනුෂ්‍යවතී භූමිරිත්‍යාර්ථ:. තස්‍ය: පෘථිව්‍යා: ලාභ පාලනෝපාය ශාස්ත‍්‍ර මර්ථ ශාස්ත‍්‍රමිති..................’’ මිනිසාගේ ඉදිරි ජීවිතියට හේතු සාධක වනුයේ අර්ථය හෙවත් ධනයයි. වෙනත් ආකාරයෙන් කිවහොත් මිනිසුන් වාසය කරනු ලබන මේ මහා පෘථිවියයි. එම පෘථිවි ලාභය හා පාලනය පිළිබඳ වූ ක‍්‍රමවේදයන් වනුයේ අර්ථ ශාස්ත‍්‍රයයි.
මේහිදී අශෝක අධිරාජ්‍යගේ අධිරාජ්‍ය සංකල්පය ඔහුගේ ජීවිතයේ පමණක් නොව පූර්වයේ සිටම අධිරාජ්‍ය සංකල්පය පැවැති බවකි. එයට මූලාරම්භය කොෟටිල්ලගේ අර්ථ ශාස්ත‍්‍රයේ ඉගන්වීම් මුල පුරන්නට ඇත. කෙසේ වුවත් අශෝක අධිරාජ්‍යාගේ දේශපාලන න්‍යායේ ප‍්‍රමුඛ කාර්ය වූයේ අධිරාජ්‍ය නිර්මාණය කරමින් අවට සියලූ රාජ්‍යයන් තමා සතු කර ගැනීමටය. ඒ අනුව අර්ථ ශාස්ත‍්‍රයේ පෙන්වා දී ඇති ‘‘පොළව අයත් කර ගැනීමේ හා එලෙස අයත් කර ගත් පොළොව කෙලෙස ආරක්ෂා කරනුයේද ’’ යන්න පිළිබඳ අශෝක කුමරා කුඩා කාලයේ සිටම දැනුවත් වූ බවකි. එහිදී මෙම දේශපාලන සංකල්පය තුළ ගැබ්ව ඇත්තේ අවට රාජ්‍යයන් යටත් කර ගනිමින් එවා ක‍්‍රමයෙන් ක‍්‍රමානුකූල පාලන තත්ත‍්‍රයක් තුළ ක‍්‍රියාත්මක කිරීමය. මෙම කටයුත්ත චන්ද්‍ර ගුප්ත යුගයේ සිට මෞර්ය වංශිකයන් සිදු කරමින් පැවැති අතර අශෝක යුගය වන විට එය මහා පරිමාණ වශයෙන් සිදු විය. එහිදී භූමිය යනු ධනයක් වශයෙන් විග‍්‍රහ කරන විෂ්ණු ගුප්තයන් එම ඉගැන්වීම් මෞර්යන් තුළ ඇති කිරීමට කටයුතු කරන ලදී. කෞටිල්‍ය හෙවත් විෂ්ණු ගුප්තයන් මෞර්ය පාලන තන්ත‍්‍රයේ ප‍්‍රමුඛ වු අනුශාසකයා වූ අතර ඔහුගේ අනුශාසනා තුළින් ක‍්‍රමයෙන් මෞර්ය අධිරාජ්‍ය වර්ධනීය තත්වයක් බවට පත් විය. මේ අනුව අශෝක අධිරාජ්‍යයාගේ දේශපාලන න්‍යාය තුළ බහුල වශයෙන් අර්ථ ශාස්ත‍්‍රය හා චානක්‍යයන්ගේ අනුශාසනවන්ද ඇතුළත් විය. කෙසේ වුවත් අශෝක අධිරාජ්‍යා තම දේශපාලන න්‍යාය තුළ මූලික වූ අරමුණක් වශයෙන් තම අධිරාජ්‍ය විශාල කිරීමත් අවට රාජ්‍යයන් යටත් කිරීමත් ප‍්‍රමුඛ වූ අරමුණු වශයෙන් තබා ගත් බවක් කාලිංගය වැනි විශාල රාජ්‍යයන් කෙබඳු ආකාරයෙන් හෝ තම යටතට ගැනීම මඟින් ඒ බව තහවුරු වේ.
