අශෝක රජතුමාගේ දේශපාලන ප‍්‍රතිපත්ති 02
අශෝක අධිරාජ්‍යයා බුදු දහම වැළඳ ගැනීමට පෙරාතුව බොහෝ විට තම දේශපාලන න්‍යාය වශයෙන් කෞටිලගේ අනුශාසනයන් හා අර්ථ ශාස්ත‍්‍ර අනුව කටයුතු කරමින් තම දේශපාලන ක‍්‍රියාවන් සිදු කරන ලදී. මෙහිදී තම දේශපාලන අධිකාරීත්වය පෙන්වා දීම සඳහා මුලින්ම දිග් විජය ප‍්‍රතිපත්තිය ක‍්‍රියාවට බඳුන් කරන ලදී. එහීදී විශාල වශයෙන් තම රාජ්‍යට අන් රාජ්‍යයන් ඇඳා ගැනීම සිදු විය. මෙහිදී ඇත්, අස්, රිය, පාබල යන චතුරංගනී සේනාව මෙහෙයවමින් යුධමය වශයෙන් රාජ්‍යයන් නතු කර ගැනීම සිදු විය. ඇතැම් විටකදී කුඩා රාජ්‍යයන් යුධ කිරීමෙන් තොරව තම රාජ්‍යය අධිරාජ්‍යයට යටත් විය. මෙහිදී මොහුගේ දේශපාලනයේ ප‍්‍රමුඛ කරුණ වූයේ තම අධිරාජ්‍යය පුළුල් කිරීමය. ඒ සඳහා සුදුසු වූ සෑම දෙයක්ම කිරීමට මොහු පසුබට නොවීය. එහිදී සෑම අයුරින්ම රාජ්‍ය පුළුල් කිරීමට ඔහු විසින් කටයුතු කළ බවක් දක්නට හැකි වනුයේය. විශේෂයෙන් ඔහු පියා ජීවත්ව සිටි කාලයේ දී පවා තක්ෂිලාවේ හා අවන්තියේ පාලන කටයුතු සිදු කළ බවත් එහිදී තක්ෂිලාවේ ඇතිවූ කැරැල්ලක් මැඩ පවත්වමින් තම අධිරාජ්‍යවාදී සංකල්පය ඉස්මතු කර දැක්වීමට කටයුතු කළ බව පෙන්වා දිය හැකිය. විශේෂයෙන් බින්දුසාර රජුගේ අවසාන පාලන කාලය වන විට භාරතයේ ප‍්‍රමුඛ වූ ප‍්‍රදේශයක් වශයෙන් සැළකෙන උදේනිය අශෝක කුමරුවා විසින් පාලනය කෙරුණු බවට දීපවංශය, මහාවංශය වැනි සාහිත්‍ය මූලාශයන් හී දක්වා ඇත. පියාගේ මරණයත් සමඟ රාජ්‍යයට ඇතිවූ බල අරගයේදී අශෝක කුමරු විසින් තම සොහොයුරන් මරණයට පත් කරමින් අධිරාජ්‍ය සංකල්පය ආරම්භ කිරීමට පටන් ගැනුණි. රාජ්‍යයත්වයට පත් වී මුල් කාලයේදී අශෝක රජු විවිධ වූ වැරදි ක‍්‍රියාවන් වල නිරත වෙමින් චණ්ඩ වූ ජීවිතයක් ගත කළ බව අශෝකාවදනය වැනි ග‍්‍රන්ථ මඟින් පෙන්වා දෙනු ලැබේ. අශෝක රජතුමා දිග් විජය ප‍්‍රතිපත්තිය මත තම දේශපාලනික න්‍යායන් හා සංකල්පයන් තබමින් සෑම විටකදීම රාජ්‍යයන් යටත් කර ගැනීමේ ක‍්‍රියාවලිය සිදු කරන ලදී. අධිරාජ්‍යය සංකල්පය මුල් බැස තිබූ මෞර්ය පාලනය තුළ එම සංකල්පය තවදුරටත් වැඩිවූවා මිස අඩු නොවීය. ඒ අනුව අශෝක රජතුමා ද එහි එක් පාලකයෙකු විය. ඒ අනුව රාජ්‍යත්වයට පත් වීමෙන් මුල් වර්ෂ කිහිපය කුඩා කුඩා රාජ්‍යයන් ක‍්‍රමයෙන් තම අධිරාජ්‍යයට නතු කරමින් කටයුතු කළේය.
දිග් විජය ප‍්‍රතිපත්තියේ රාජ්‍යයන් යටත් කරගැනීමේ අරමුණට ප‍්‍රමුඛ අභියෝගයක්ව පැවැති එවක භාරතයේ පැවැති ප‍්‍රමුඛ රාජ්‍යයක් වහයෙන් කාලිංග රාජ්‍ය නම් දරා සිටියේය. කාලිංග රාජ්‍යය සතුව විශාල වූ යුධ ශක්තියක් වූ බව බොහෝ ඉතිහාසඥයන් හා පුරාවිද්‍යාඥයන්ගේ මතය වනුයේය. මේ අනුව විශාල යුධ ශක්තියක් සහිත වූ කාලිංගය අත්පත් කර ගැනීමට අශෝක රජතුමා තම රාජ්‍යයත්වයට පත්වීමෙන් 13 වන වර්ෂයේ කටයුතු සිදු කළ බව එතුමන් විසින් පිහිටවූ 13 වන ගිරි ලිපියේ සඳහන්ව ඇත. මෙහිදී මූලික වශයෙන් ම සිදු වූ ජීවිත සංහාරය හා විනාශන් පිළිබඳ විද්වතුුන් විවිධ වූ අදහස් දක්වනු ලැබේ. ඒ අනුව බලන විට මූලික වශයෙන්ම සංග‍්‍රාමාවතීර්ණ රණශූරයකු ස්වකීය විජයග‍්‍රහණයෙන් පසු පසුතැවෙන යුද්ධයක් වශයෙන් කාලිංග යුද්ධය සඳහන් වේ. කාලිංග යුද්ධය පිළිබඳ සඳහන් වන කාලිංග ලිපිය දෙස බලන කළ එක් ලක්ෂ පණස් දහසක් සිරභාරයට පත් වූහ මිනිස්සු ලක්ෂයක් මරණ ලදහ ඊට වඩා බොහෝ ගණනක් විනාශාභිමුඛයට පත් වූයේය කාලිංග ප්‍රදේශය ජය ගත්තායින් පසු මහරජතුමා ඉතාමත් සංවේගයට පත් වියග ඒ කුමක් නිසා ද? කාලිංගයට විරුද්ධ ව යුද්ධ කිරීමේදී මිනිසුන් සිරභාරයට ගැනීමෙන්ල වධ දීමෙන් මනුෂ්‍ය ඝාතනයන් අනිවාර්යයෙන් ම සිදු වන හෙයිනි” රජතුමාගේ ශෝකයත් පශ්චාත්තාපයත් මෙයින් ප්‍රකාශ වෙයිග කාලිංග ලිපිය අන්තර්ගතය අනුව විශාල වූ ජීවිත හානියක් සිදු වූ බවත් එයින් ඇති වූ දිග් විජය ප‍්‍රතිපත්තිය කෙරෙහි කළ කීරීමට පටන් ගත් අතර ක‍්‍රමයෙන් සිතෙහි ඇතිව තිබූ වික්ෂිප්ත භාවය හා සන්තාපය අඩුකර ගැනීම උදෙසා හැකි තරම් වූ උත්සාහ ගත් බවක් දක්නට හැකි වුයේය. මෙහිදී නිග්‍රෝධ සාමණේර හිමියන් කෙරෙහි පැහැදී ක‍්‍රමයෙන් නිග්‍රෝධ හිමියන්ගේ ගුරුවරයෙකු වූ මෝග්ගලී පුත්තතිස්ස තෙරුන් කෙරෙන් බුදු දහම මැනවින් අනුගමනය කරමින් ඉන් අනතුරුව බහුල වශයෙන් බුදුදහම කෙරෙහි නැඹුරු විය. මෙයින් අනතුරුව තම දේශපාලන න්‍යායයේ එක් අංගයක් වූ දිග් විජය ප‍්‍රතිපත්තිය හෙවත් කෞටිල්ලගේ පෙන්වාදීම අනුව භූමිය යටත් කර ගැනීම යම් දුරකට සීමා කළ බවක් දක්නට හැකිය. මෙහිදී දිග් විජය ප‍්‍රතිපත්තිය වෙනුවට ධර්ම විජය ප‍්‍රතිපත්තිය භාවිතයට ගත් බවක් දක්නට හැකිය. අශෝක බෞද්ධයකු වීම පිළිබදව විවිධ විචාරකයින් විවිධ වූ කරුනු ඉදිරිපත් කොට ඇත. ඒ අනුව අශෝක කිසි ආගමකට අයත් නොවන බවත් පොදු බවත් වින්සන්ට් ස්මිත් මහතා සදහන් කරයි. එසේම කිසිම ආගමකට විරුද්ධ නොවන බව ප්ලීට් පවසන අතර ආචාර්ය මුඛර්ජි පවසනුයේ අශෝක බෞද්ධයකු බවය මෙලෙස විවිධ මතවාදයන් ඉදිරිපත්ව තිබේ. කෙසෙ වෙතත් සමස්තයක් වශයෙන් ගත් කළ්හි අශෝක රජු බෞද්ධයකු යැයි පිළිගත හැකි තොරතුරු බොහෝ ප‍්‍රමාණයක් අප සතුවේ. මෙලෙස අශෝකයාණන්ගේ ධර්මය බුදු දහම පදනම් කර ගනිමන් එය ලෝක වාසීන්ටත් පිළිපැදීමෙන් ඔවුන්ගේ ජීවිත සාර්තකත්වයට පත්කර ගත හැකි බව ඔහු අවධාරණය කරමින් ඒ අනුව කටයුතු කොට ඇත.
දිග්විජය ප‍්‍රතිපත්ති ඉවත් කරමින් ධර්මවිජය ප‍්‍රතිපත්තියෙහි මනා ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස ලිපි පිහිටුවීම දැක්විය හැක. මෙය එක්තරා ලෙස දේශපාලනික තන්ත‍්‍රය තුළ බෞද්ධ ක‍්‍රියාකාරිත්වය ඇති වූ කරුණකි. මෙහිදී අශෝක රජතුමා නිර්මාණය කළ ලිපි අතර වූ සුවිශේෂී ලිපි දෙකක් ලෙස 13 වැනි කාල්සි ගිරි ලිපිය හා 7 වැනි ටැම් ලිපිය හදුන්වා දිය හැක. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මය හෙවත් ඉගැන්වීම් අශෝකයෝ සිය සෙල්ලිපි වලදී පොදු ජනයාගේ භාෂාවෙන් ඉදිරිපත් කළහ. මෙම ධර්ම දේශනා හා ගාථා පොදු ජනයා අතර ඉමහත් පිළිගැනීමට ලක් වීමත් ඔවුන්ගේ සිත් දිනා ගැනීමට හැකි වීමත් නිසා ලෝක ඉතිහාසය තුළ අශෝකයන්ට කීර්තිමත් නාමයක් හිමිකර දීමට එම තොරාගැනීම් ඉවහල් විය. යතෝක්තව සදහන් කළ ලිපි දෙකෙන් හෙළිවන අශෝක රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති හා දේශපාලත න්‍යාය මොනවාද යන්න එම ලිපි දෙකෙහි සදහන් කරුනු කාරනා විමසීමෙන් පැහැදිළි වේ.
