ආසියාවේ වාණිජ ක්‍රියා හැදෑරීමේදී බටහිර ආසියා (අරාබි) මූලාශ්‍රවලින් ලැබෙන පිටුවහල
ආසියාවේ ඉතිහාසය හැදෑරීමේදී විවිධ වූ මූලාශ්‍රයන්ගෙන් ඓතිහාසික තොරතුරු ලබාගත හැකිය. එහිදී සාහිත්‍ය මූලාශ්‍ර මඟින් විශ්වසනීය මෙන්ම පුළුල් පරාසයක පැතිරුණු ඉතිහාසගත තොරතුරු ඉදිරිපත් කර තිබේ. ආසියානු ඉතිහාසය අධ්‍යයනය සඳහා යොදාගත හැකි ප්‍රධාන සාහිත්‍යය මූලාශ්‍ර ලෙස දේශීය සාහිත්‍යය මූලාශ්‍ර හා විදේශීය සාහිත්‍ය මූලාශ්‍ර දැක්විය හැකිය. ඒ ඒ රටවල සංචාරයන්හි නියැලෙමින් ඒවායෙහි විස්තර ඇතුළත් කරමින් නොයෙක් පුද්ගලයන් ග්‍රන්ථ හා වාර්තා රචනා කර තිබේ. ඒවා විදේශීය සාහිත්‍යය මූලාශ්‍ර ගණයෙහිලා සලකනු ලබයි. ප්‍රධාන විදේශීය සාහිත්‍යය මූලාශ්‍ර ද කොටස් කිහිපයක් යටතේ සාකච්ඡා කළ හැකිය. ඒ ඉන්දියානු මූලාශ්‍ර, ග්‍රීක රෝම මූලාශ්‍ර, අග්නිදිග ආසියාතික මූලාශ්‍ර, චීන මූලාශ්‍ර හා අරාබි මූලාශ්‍ර වශයෙනි. මෙම මූලාශ්‍ර සියල්ලෙහිම වැඩි අඩු වශයෙන් ආසියාවේ දේශපාලන, ආගමික, සංස්කෘතික හා ආර්ථික අංශයන්හි තොරතුරු ඇතුළත් වේ. මෙහි සදහන් වූ අරාබි මූලාශ්‍ර බටහිර ආසියාතික මූලාශ්‍ර ලෙස ද හඳුන්වනු ලබයි. අරාබි ජාතික ලේඛකයන් විසින් ලියන ලද ග්‍රන්ථ බොහෝමයක් ද ආසියානු ඉතිහාසය හැදෑරීමට උපකාරී වේ. මෙහිදී බලාපොරොත්තු වන්නේ බටහිර ආසියාතික මූලාශ්‍රවල දැක්වෙන ආසියාවේ වෙළඳාම පිළිබඳ කරුණු අධ්‍යයනය කිරීමයි. එමඟින් ආසියාවේ වාණිජ ඉතිහාසය හැදෑරීමේදී බටහිර ආසියානු මූලාශ්‍රවලින් ලැබෙන පිටුවහල පිළිබඳ පැහැදිලි අවබෝධයක් ලබාගත හැකිය.
ක්‍රි. ව හත්වන සියවසේ ඉස්ලාම් ධර්මයේ ව්‍යාප්තියත් සමඟ ලෝක වාණිජ ඉතිහාසයේ නව පෙරළියක් සිදු විය. විශේෂයෙන්ම පර්සියාවේ අබ්බාසිත් අධිරාජ්‍ය යටතේ වෙළඳාම තියුණු වර්ධනයක් පෙන්නුම් කරනු ලබයි. ඔවුන් සතු වූ නාවික දැනුම උපයෝගි කරගනිමින් වාණිජ අංශය නව මංපෙත්වලින් ඉදිරියට ඇඳුණි. ආසියාවෙන් වාණිජ භාණ්ඩ ආනයන කිරීමට ඔවුන්ට අවශ්‍ය විය. විශේෂයෙන් ඉන්දියාවෙන් භාණ්ඩ මිලදී ගැනීම ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාවය විය. මේ නිසා ඔවුන්ගේ වෙළඳ නාවිකයන් ආසියාවේ විවිධ ප්‍රදේශවල විසරී පදංචි වූහ. මෙසේ ආසියාව පුරා ව්‍යාප්ත වූ මුස්ලිම්වරු පසුකාලීනව තනි ඒකකයක් ලෙස ලෝකයේ වෙළඳ කටයුතුවල නියැලී ඇත.
අබ්බාසිත් අධිරාජ්‍ය යටතේ වූ වර්ධනයත් සමඟ අරාබි ජාතිකයින් ආසියානු වෙළඳ ජාලයෙහි ප්‍රමුඛයන් බවට පත් වූහ. මෙම අධිරාජ්‍යයේ පාලකයන් තුළ වෙළඳ කටයුතු කෙරෙහි තිබූ උනන්දුව නිසා විවිධ පාර්ශවයන්ට වෙළඳාමට සම්බන්ධ විමට අවස්ථාව උදා වුණි. ඒ අනූව වෙළෙන්දන්, නාවිකයන්, භූගෝල විද්‍යාඥයින් ආදි විවිධ ක්ෂේත්‍රවල නිපුණයින් මෙයට සම්බන්ධ වූහ. ඔවුන් භාණ්ඩ මෙන්ම සමුද්‍රය ආශ්‍රිත තොරතුරු මෙන්ම ආසියානු කලාපයේ මානව ක්‍රියාකාරම් ගවේෂණය කිරීමේ නියැලුණි. සමහරු විනෝදාශ්වාදය සඳහා සංචාරයේ නියැලුණි. එහිදී ඔවුන් විසින් ඓතිහාසික වශයෙන් ඉතා වැදගත් වන කරුණු බොහෝමයක් තම රචනාවන් තුළ අඩංගු කර තිබේ.
ආසියාවේ සංචාරයේ යෙඳුනු අරාබි ලේඛකයන් කිහිප දෙනෙකු විශේෂයෙන් හඳුනාගත හැකිය. ඒ අතර අල්තාබරි, අල්මස්සු දි, ඉබන් සහිරියාර්හි, අල්කස්වීහි, අල්බිරුනි, (ක්‍රි.ව 1024-1030) මුස්ලිම් විද්වතකු වන අල් බිරුනි ඉන්දියාව පුරා සංචාරය කර "Tahqiq-i-Hind" යන ග්‍රන්ථය රචනා කර ඇත) අල් ඉද්‍රිඩි, මග්ක්දිසි, ඉබන් හක්වාල්, ඉබන් රුසතා,ඉබන් වාහග්, අල්බලදූරි, අල් ඉස්තාක්රි, ඉබන් කුර්දාද්බෙහ්, අල් මසුදි, (ක්‍රි.ව 957 අරාබි සංචාරකයකු වන මොහු ආසියා ඉතිහාසය ගැන ඔහුගේ මුවූව්-උල්-සීබාබ් පොතේ විස්තර කර ඇත) අබුසෙයිද්, ඉබ්න් බභූතා, (ක්‍රි.ව. 1333 - 1347 මුහම්මද්-බින්-තුග්ලක්ගේ රාජධානිය සහ ඔහුගේ කාලයෙහි ආර්ථික, සමාජීය සහ භූගෝලීය තත්වය විස්තර කරමින් 'රීලා' යන පොත ලිවීය) ෂිහාබුඩින් අල්-උමාරි, (ක්‍රි.ව 1348 මොහු Masalik albsar fi-mamalik al-amsar කෘතියෙන් ආසියානු ඉතිහාසය පැහැදිලි කළේය) අබ්දූර් රාසාකා, (ක්‍රි. ව. 1443– 1444 ටමුරිඩ් රාජවංශයේ ෂාරුක්හි තානාපතිවරයා වශයෙන් ඉන්දියාවේ කැලිකට්හි පිහිටි තාමරින්හි උසාවියෙහි රැඳී සිටිමින් තොරතුරු සටහන් කොට ඇත) හා සින්ඩ්බෑඩ් කැපී පෙනේ.
ඉහත දක්වන ලද සියලු අරාබි ලේඛකයන් ආසියාවේ වෙළඳාම පිළිබඳව සටහන් තබා ඇත. නමුත් ඔවුන්ගේ කෘති සියල්ල වර්තමානයේ නොමැත. සුරක්ෂිතව ඇත්තේ ඉන් කිහිපයක් පමණි. අන් ලේඛකයන් මොවුන්ගේ කෘතිවලින් ලබාගත් උද්ධෘතයන් තම කෘතිවල ඇතුළත් කර තිබේ. එමඟින් මොවුන්ගේ කෘති පිළිබඳ යම් පැහැදිලි අවබෝධයක් ලබාගත හැකිය. වෙළඳ නාවිකයන් ලෙස ගවේෂණයේ යෙඳුන ද මොවුන් සතුව භූගෝලිය දැනුම මෙන්ම වෛද්‍ය විද්‍යාව පිළිබඳ දැනුම ද විය. ඒ නිසා වෙළඳ කටයුතු මෙන්ම වාර්තාමය කටයුතු ද ඉතා පහසුවෙන් සිදු කර ගැනීමට මොවුන්ට හැකියාව ලැබී ඇත. ඔවුන් සතු වූ එම දැනුම නූතන විද්‍යාඥයින් පවා පුදුමයට පත් කර ඇත. ඔවුන් විසින් සටහන් තබන ලද වාර්තාවලින් හෙළිවන ඓතිහාසික තොරතුරු බොහෝවිට නිරවද්‍ය ඒවා ලෙස ඉතිහාසඥයන් පිළිගන්නේ මේ නිසාය.
අතීත ආසියාවේ වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස ශ්‍රී ලංකාවට විශේෂ ස්ථානයක් හිමිව තිබුණි. මේ නිසා නාවිකයන්ගේ වැඩි අවධානය ලංකාව කෙරෙහි යොමු විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආසියාව ගැන සඳහන් කිරීමේදී ලංකාව පිළිබඳ තොරතුරු එහි ඇතුළත් වීම අනිවාර්යෙන්ම සිදු වී ඇත. ලංකාව පිළිබඳ ඔවුන් තබා ඇති සටහන් ආශ්‍රෙයන් ද ආසියාව තුළ පැවති වෙළඳාම පිළිබඳ යම් වැටහීමක් ලබා ගැනීමට හැකියාව ලැබේ. අබුසෙයිද් නම් ලේඛකයා ශ්‍රී ලංකාව ගැන මෙවැනි ප්‍රකාශයක් සිදු කර තිබේ. "මෙම රට රතු කැට (රතු මැණික්)වලට ප්‍රසිද්ධියක් උසුලයි. ඒ වගේම කහ සහ කොළ පැහැයෙන් යුතු අපූරු මැණික් ගල් හමු වෙයි. පතල් හාරා, ඉල්ලම් කඩා ගැරීමෙන් මෙම කර්මාන්තය සිදු කරයි. මෙහි අධ්‍යාපනික මධ්‍යස්ථාන හෙවත් පිරිවෙන් බොහෝය. ඒවායෙන් පඩිවරු බිහි වෙයි. දඹදිවින් විශාල පිරිසක් මෙහි අධ්‍යාපනය ලැබීමට පැමිණෙයි. මෙම දිවයින සරුසාර නිල්වන් තුරුලිය සහ සරුසාර තෘණ ලතා, පිරිසිදු සිසිල් දියෙන් පිරී ගිය ගංගා හා වැව්වලින් සමන්විත වේ. මනා වාතාශ්‍රයක් ඇති අතර පරිසරය දුටුවන් වශී කරවයි. බොහෝ විදෙස් සංචාරකයන් මෙහි වැඩි කාලයක් ගත කිරීමට ප්‍රිය කරයි. රටේ රජු රට වැසියන්ට ආගමික නිදහස ලබා දී ඇත. ඒ නිසා විවිධ ආගම්වල වැසියෝ මෙහි වාසය කරයි. කිතුල් සහ පොල් වැනි තාල වර්ගයේ ගස්වලින් ගන්නා රා ඉතාමත් අනර්ඝ වන අතර විනෝද ක්‍රීඩා ලෙස දාම් ඇදීම සහ කුකුළන් කෙටවීමේ යෙදීමට මෙහි වැසියෝ ප්‍රිය කරයි".
අබුසෙයිද් සඳහන් කරන පරිදි එකල ශ්‍රි ලංකාව ලෝකයේ මැණික් වෙළඳාමේදී පළමු ස්ථානය ලබා ඇත. ආසියාව පුරා ඉතා වටිනා මැණික් අපනයනය කිරීමෙන් ශ්‍රී ලංකාවට ඉහළ විදේශ විනිමයක් උපයා ගැනීමට හැකි වී තිබේ. වර්තමානයේ වුවද මැණික් අපනයනයෙන් ලංකාව ඉහළින් සිටී. ලංකාවේ පතල් කර්මාන්තය ප්‍රසිද්ධව තිබූ බවත් හමුවන සියලු වටිනා පාෂාණයන් වෙනත් රටවලට අපනයනය කල බවත් ඔහු දක්වයි. ඉබ්නු බතූතා අවුරුදු 29 ක් පුරා මධ්යතන යුගයේදී ලෝකය පුරා ගමන් කළේය. ඔහුගේ සංචාරය අතරතුර ඔහු ඉස්ලාමීය අධිරාජ්‍යයෙන් හා ඉන් ඔබ්බට කිලෝමීටර් 75000 ක භූමි ප්‍රදේශයක සංචාරය කළේය. මේ නිසා ඔහු ලෝක ඉතිහාසයේ විශිෂ්ටතම සංචාරකයා ලෙස හැඳින්වේ. ඉබන්බතූතා ද ඔහුගේ රීලා නම් ග්‍රන්ථයේ එකල ලංකාව මැණික්වලට ඉතාමත් ප්‍රසිද්ධ වූ බව දක්වා ඇත. "මෙම දේශය මැණික්වලට ඉතාමත් ප්‍රසිද්ධය. කාන්තාවන් වළලු, මාල මෙන්ම පා සළඹද පළදියි. අපි ශ්‍රී පාදය වන්දනා කරන්නටද ගියෙමු. යන ගමනේදී වදුරන් සහ කූඩැල්ලන් රැසක් දකින්නට ලැබුණි. ඉන්පසු අපි දෙව්නුවර ගියෙමු. ඉන්පසු කොළඹ හරහා පුත්තලමට ගොස්, වරායෙන් නැව් නැග්ගෙමු. යාපනයේ සිට පුත්තලමේ වෙරළබඩ තීරය දක්වා පාලනය තිබුණේ යාපනය රාජධානියේ ආර්යය චක්‍රවර්තීන් යටතේය".
මෙම සටහන් මඟින් පැහැදිලි වන්නේ ලංකාව මැණික් කර්මාන්තයේදී ආසියාවේ හොඳ නමක් දිනාගෙන සිටි බවයි. සමකාලීන විද්‍යාඥයකු වූ ඉබන් සීනා (ඇවිසින්නා ලෙසද ප්‍රසිද්ධය) මැණික් පිළිබඳ වර්ගීකරනයක් සිදු කර ඇත. ඔහු තම වර්ගීකරණයේදී ලොව හොඳම මැණික් ඇත්තේ ශ්‍රී ලංකාවේ බව සඳහන් කරයි. දෙවනි තැන ලබා දෙනුයේ ද ශ්‍රී ලංකාවටයි. මෙයින් ද පැහැදිලි වන්නේ ආසියාව පුරා මැණික් ව්‍යාපාරය ව්‍යාප්තව තිබූ බවත් ශ්‍රී ලංකාව එයට ප්‍රසිද්ධව තිබූ බවත්ය.
බටහිර ආසියාතික ලේඛකයන් අතර පැරණිම පුද්ගලයා වන්නේ සින්ඩ්බැඩ්ය. ඔහුගේ නාවික ගමන් පිළිබඳ විස්තරයන් මෑතක් වනතුරුම කිසිවෙක් පිළිනොගත්තේය. නමුත් ක්‍රි.ව 1980 දී ටිම්සෝවරිනි නම් පර්යේෂකයා විසින් සිදු කරන ලද පර්යේෂණ මඟින් සින්ඩ්බැඩ් ඓතිහාසික ගවේෂකයකු ලෙස තහවුරු කරගත්තේය. මේ නිසා ඔහුගේ මූලාශ්‍රයන්හි ඇතුළත් තොරතුරු ආසියාවේ වාණිජ ඉතිහාසය හැදෑරීමේ දී විශේෂයෙන් යොදා ගැනීමට හැකිය. අබ්බාසිත් අධිරාජ්‍යයේ ප්‍රසිද්ධ පාලකයකු ලෙස හරුත් අල් රෂිඩ් (ක්‍රි.ව 796) හැඳින්විය හැකිය. ඔහු ශාස්ත්‍රිය කටයුතුවලට මෙන්ම නාවික කටයුතු කෙරෙහි වැඩි උනන්දුවක් දැක්වූ පාලකයෙකි. මොහු යටතේ සින්ඩ්බෑඩ් නාවික ගමන් 07 ක යෙඳුනු බව අරාබි නිසොල්යාසයේ සඳහන් වේ.
සැතපුම් 6000 ක් පුරා පැතිරුණු සින්ඩ්බෑඩ්ගේ ගමන්වලදී ඔහු විසින් සටහන් කරන ලද දත්තයන් ඉතා වැදගත් වේ. සමාකාලීන වෙනත් කිසිදු මූලාශ්‍රයකින් එම තොරතුරු ලබාගත නොහැකිය. තත් යුගයේ නැව් තනා ගැනීම සඳහා යොදාගෙන ඇත්තේ ලණුය. එමෙන්ම කුඹ ගස් සඳහා යොදාගෙන ඇත්තේ කලුවර, තේක්ක හා කොස් දැවයි. ලංකාව ලණුු නිෂ්පාදනයේ යෙදී ඇත. සින්ඩ්බැඩ් දක්වන පරිදි ඔහුගේ නැව ඉදි කිරීම සඳහා සැතපුම් 400 ක දුර ප්‍රමාණයට ලණු යොදාගෙන ඇත. මේ අනූව ඔහුගේ දත්තයන් අනූව නැවක් තැනිම සඳහා යොදාගත් ලණුවල ප්‍රමාණය නිගමනය කළ හැකිය. නමුත් මෙය ආසියානු කලාපය තුළ සැකසු නැව්වලට පමණක් සීමා වූවකි. යුරෝපයේ නැව් සඳහා යොදාගෙන ඇත්තේ ඇණය. මේ නිසාම මාකෝ පෝලෝ වැනි යුරෝපීයන් ඉන්දියානු සාගරයේ නැව් ශක්තියෙන් අඩු දුර්වල නැව් ලෙස සඳහන් කර ඇත.
ඇණ යොදාගෙන සකස් කළ තම නැව ඉන්දියානු සාගරයේදි කැඩුණු බව සින්ඩ්බෑඩ් සඳහන් කරයි. ඉබන් ජුබාර් ප්‍රකාශ කර ඇත්තේද ඉන්දියන් සාගරයේ නාවිකයන් යකඩ ඇණ භාවිත නොකළ යුතු බවයි. නමුත් මධ්‍යධරණි මුහුදු නැව් යකඩ ඇණ භාවිත කිරීම ගැටලුවක් නොවීය. මෙයට හේතුව ලෙස සින්ඩ්බෑඩ් ප්‍රකාශ කරනුයේ ඉන්දියානු සාගරයේ ජලයේ පවතින අධික ලවණ සාන්ද්‍රනය බලපාන බවයි. මේ නිසා ටික දිනක් යාත්‍රා කරන විට යකඩ ඇණ මල කා බුරුල් වී යයි. එමෙන්ම මෙම කලාපයේ මුහුදු පතුලේ ඇති කාන්දම් නිධිවලින් අනිසි බලපැම් එල්ල වීමයි. මීට පිළියමක් ලෙස ආසියානු කලාපයේ නාවිකයන් නැව් සකස් කිරීමේදී දැව ඇණ යොදාගත් බව සින්ඩ්බෑඩ් සඳහන් කර තිබේ.
සින්ඩ්බෑඩ් සඳහන් කරන ආකාරයට ලංකාවට ඔහු පැමිණ ඇත්තේ මහාතිත්ථය හරහායි. එහිදී ඔහු සමඟ වරායේ සිටියවුන් ඔහුගේ බසින් අමතා ඇත. වෙනත් මූලාශ්‍රවලින්ද පැහැදිලි වන ආකාරයට භාෂා පරිවර්තකයන් වරායවල් සේවයේ යොදවා සිට ඇත. සමකාලීන ආසියාව පුරා මෙසේ වන්නට ඇත. එමඟින් ගම්‍ය වන තවත් කරුණක් වන්නේ විදේශීය වෙළඳාම මෙම යුගයේ බහුලව සිදු වූ බවයි. පසුව ඔහු සෙරන්දිබ් රජු හමුවට ගෙන ගොස් ඇත. එහිදී රජු ඔහුට උසස් ලෙස සළකා රෂීඩ් අධිරාජ්‍යාට තෑගි බෝග ද ලබා දී ඇත. සින්ඩ්බෑඩ් සඳහන් කර ඇති පරිදි මැණික් කෝප්පයක්, මුතු, සර්පයකුගේ සමක්, අලි, කපුරු, මංජාවි 35 ක්, සඳුන්, කිහිරි මංජාවි 20000ක් තෑගි වශයෙන් ලබා දී තිබේ. මේවා තත් කාලයේ ආසියාවේ හුවමාරු වූ ඉහළ වටිනාකමකින් යුතු වාණිජ භාණ්ඩ ලෙස සිතීමට පුළුවන.
අරාබි මූලාශ්‍ර බොහෝමයක මෙවැනි වාණිජ තොරතුරු විශාල වශයෙන් සඳහන් වේ. එක් මූලාශ්‍රයක දැක්වෙන පරිදි ලංකාවේ පැණි අල්බස්රු නගරයේ වැඩියෙන්ම අලෙවි වී ඇත. අබුසෙයිද් ද කිතුල් වගාව බහුලව පැවති බව සඳහන් කර තිබේ. මේ නිසා පැණි වාණිජ භාණ්ඩයක් ලෙස පැවති බව පෙනේ. තවත් මූලාශ්‍රයක සඳහන් වන පරිදි ලංකාවේ දෙවන සේන රජු බැග්ඩෑඩ් අධිරාජ්‍යයට සංචාරයක් සඳහා ගොස් ඇත. මෙහිදී සෙරන්දිබ් රජු රතු පලස් දමා පිළිගත් බව දැක්වේ. සේන රජු මෙසේ එම අධිරාජ්‍යයට ගොස් ඇත්තේ වාණිජ කාර්යයක් සඳහා බව සිතිය හැකිය. ඒ එම යුගයේ ලංකාව ආසියාවේ ප්‍රධාන වාණිජ මධ්‍යස්ථානය ලෙස පැවතීම නිසා හා සිංහල රජුන් ධනවත් වීම නිසාත් වන්නට ඇත.
වෙනත් කිසිදු මූලාශ්‍රයකින් නොලැබෙන වාණිජ ඉතිහාසයේ තොරතුරු ක්‍රි. ව 8 – 11 සියවස්වලට අයත් අරාබි මූලාශ්‍රයන්ගෙන් ලැබේ. මෙම කාලයේ අරාබි වාර්තා 40 ක් පමණ හමු වී ඇත. අරාබි මූලාශ්‍රවලට අනූව ඉන්දියාවේ කුලම්මාලි වරායට පැමිණෙන නැව්වලින් බදු වශයෙන් ඩ්‍රිහාම් 1000 ක් අය කරගෙන ඇත. සමකාලීන ලංකාවේ වරායන් තුළද එසේ බදු අය කර ඇත. මහාතිත්ථ වරාය ලංකාවේ පළමු පෙලේ වරාය විය. ආසියානු වෙළඳ ක්‍රියාකාරකම්වලදි මෙම වරායෙන් මහඟු වූ කාර්යභාරයක් ද ඉටු වී ඇත. කෙසේ වුවද විදේශයන්ගේ වෙළඳ නැව් ඉන්දියන් සාගරය ආශ්‍රිත වරායවල්වල නැංගූරම් ලා තිබේ. මේ අනූව පැහැදිලි වන්නේ ඉන්දියන් සාගරය ආසියාවේ වාණිජ කටයුතුවලට තෝතැන්නක් වූ බවයි. ක්‍රි. ව 750 දී පමණ ලියන ලද චාහ්නමාහ් නම් කෘතියක් මෑතක දී හමු වී ඇත. එහි අරාබිය විසින් ඉන්දියාව ආක්‍රමණය කිරීම පිළිබඳ තොරතුරු ඇතුළත් වේ. ඒ අනූව ලංකාවේ සිටි අරාබි රජ කුමරියන් තිදෙනකු ලංකාවේ රජු නැව් තුනකින් ඉරාකයට පිටත් කර හරී. නමුත් කරච්චියේදී නැව් තුන කප්පම් පිණිස පැහැර ගනී. මෙය මුල් කර ගනිමින් ඉරාක අධිරාජ්‍යයා ආක්‍රමණයක් සිදු කරයි. මෙයින් ලංකාව හා ඉරාකය අතර පැවති සම්බන්ධතා පිළිබඳ නිගමනයකට එළඹිය හැකිය. එමෙන්ම ලංකාව සතු වූ නාවික තාක්ෂණය පිළිබඳව‍ෙ යම් අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට ද හැකි වේ.
ඉහත ආකාරයට ක්‍රි.ව 7 - 15 සියවස් අතර කාලයේ රචනා වූ බටහිර ආසියානු මූලාශ්‍රයන්ගෙන් ආසියාවේ වාණිජ කටයුතු පිළිබඳ තොරතුරු ලබාගත හැකිය. සමහර වාර්තා බොහෝමයක අතිශයොක්ති තිබුණ ද සමස්තයක් ලෙස මෙම මූලාශ්‍රයන්ගෙන් විශ්වසනීය ඓතිහාසික තොරතුරු ඉදිරිපත් කර තිබේ. වෙනත් කිසිදු පුරාවිද්‍යා මූලාශ්‍රයකින් හෝ සාහිත්‍යය මූලාශ්‍රයකින් ගොඩ නඟාගත නොහැකි ඉතිහාසයක් අරාබි මූලාශ්‍රයන් තුළ ඇතුළත් වේ. එම තොරතුරු වර්තමානය වන විට ඉතිහාසඥයින්ට ආසියාවේ වාණිජ ක්‍රියා හැදෑරීමේදි අතිශයින්ම වැදගත් වේ. මේ නිසා බටහිර ආසියානු මූලාශ්‍රයන්හි වටිනාකම ප්‍රමාණාත්මක කළ නොහැකිය.
