ඉන්දියාවෙන් පකිස්තානය වෙන්වීම.
දහඅට වන සියවසේදි පමණ බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් ආරම්භ කළ පෙරදිග රාජ්‍යයන් යටත් කර ගැනීමේ ක්‍රියාදාමයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඉන්දියාවද ඔවුන්ගේ පාලනයට නතු විය. නැගෙනහිර බ්‍රිතාන්‍ය වෙළඳ සමාගම විසින් සිය ප්‍රබල යුධ බලය යොදාගනිමින් ප්‍රාදේශීය ඉන්දීය රාජ‍ය්‍යන් මැඩ පවත්වා සිය අණසක මුළු ඉන්දියාව පුරාම පතුවරන ලදී. එතැන් පටන් 1947 දී ඉන්දියාව නිදහස ලබන තෙක්ම බ්‍රිතාන්‍යය පාලනය ඉන්දියාව තුළ බල පැවැත්විය. නොයෙක් කැරලි හා අරගල මගින් ඉන්දියානුවන් තම නිදහස ලබා ගැනීමට උත්සාහ කළද විවිධ පනත් හා උපක්‍රම යොදාගනිමින් බ්‍රිතාන්‍යයන් පාලන තන්ත්‍රය සමව පවත්වා ගැනීමට සමත් වූහ. ඒ අතර ඉන්දීය ජාතික කොන්ග්‍රසය, මුස්ලිම් ලීගය පිහිටු වීම වැදගත් තැනක් ගනී. එම සංවිධාන මගින් හින්දු ජනතාව හා මුස්ලිම් ජනතාව නිදහස් සටන ත්‍රිව්‍රර කළේය. මෙම ක්‍රියාකලාපයන් සමගම දෙවන ලෝක යුද්ධයට සම්බන්ධ වීමටද ඉන්දියාවට සිදු විය. එමෙන්ම ඉන්දීය කොන්ග්‍රසය ස්වයංපාලනය ඉල්ලා අරගල කළහ. මුස්ලිම් ජනතාවද නැගී සිටියහ. මේ වතාවරණය යටතේ බ්‍රිතාන්‍යය පාලනය දේශපාලනික ආරවුල් වලින් පීඩිත එකක් විය. මෙසේ වර්ධනය වෙමින් ආ දේශපාලනික පීඩනය හා සටන් ව්‍යාපාර යටපත් වුයේ 1947 දී ඉන්දියාවට නිදහස ලැබීමත් සමඟය. නමුත් නිදහස ලැබීමෙන් පසු උග්‍ර ගැටුම් හා කලකෝලහල මැද ඉන්දීය අර්ධද්වීපය ඉන්දියාව සහ පකිස්ථානය වශයෙන් වෙන් විය.
ස්වාධීන රාජ්‍යය ලෙස ඉන්දියාව හා පකිස්තානය වෙන් වුවද අද දක්වාම මෙම රාජ්‍යය දෙක අතර නොයෙක් අර්බුධ පවතී. 1947 පටන් මේ දක්වා ඉන්දියාව හා පකිස්තානය යුද්ධ හතරකට සම්බන්ධ වී ඇත. ඓතිහාසික හා දේශපාලන සිද්ධීන් ගණනාවක් හේතුවෙන් ඉන්දියාව සහ පකිස්තානය අතර ආකල්ප සතුරුය. කාශ්මීර ගැටුම හා ජාතීන් අතර නොයෙකුත් ගැටුම් පැවතීම ඒ අතර කැපී පෙනෙයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඔවුන්ගේ සම්බන්ධතාව සතුරුකම හා සැකය නිසා තවත් උග්‍ර විය.ඉන්දු පකිස්තානු යුද්ධය හැරුණු විට දෙරට අතර ඇතිවූ සියලු ප්‍රධාන ගැටුම්වලට සෘජුව හෝ වක්‍රව කාශ්මීර ප්‍රශ්නයද මුල් වී තිබේ.
දෙරට අතර සන්නද්ධ ගැටුමේ ප්‍රථම අවස්ථාව වූයේ 1947 ඔක්තෝබර් මාසයේ නිදහස ලැබීමෙන් පසු කාලයයි. 1947 අගෝස්තු මාසයේ සිට මෙම ස්වාධීන රටවල් දෙක නිර්මාණය කිරීමත් සමග කාශ්මීරයට වඩා හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් ඉන්දියාව හා පකිස්තානය අතර අවුල් ඇති විය. අවස්ථා කීපයකදීම කාශ්මීරය සම්බන්ධ ගැටුම මිලිටරි ප්‍රහාරයන්ට මග පෑදීය.එහිදී කාශ්මීරයට ඉන්දීය හමුදා පැමිණීමේ භීතිය අරගලය තවත් ඇවිලවූයේය. පකිස්ථාන හමුදාවද කාශ්මීරය අල්ලා ගැනීමේ උත්සාහයකදී ගෝත්‍රික හමුදාවන් හරහා කාශ්මීරය තුළට ඇතුල් විය. මේ අතර කාශ්මීරයේ මහරාජා හාරි සිං විසින් ඉන්දියාවේ පාලනයට පිවිසීමේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර ඉන්දියාව සහ පකිස්ථානය අතර පූර්ණ යුද්ධයකට එය මග පෑදීය. යුද්ධයේ ජය පරාජය කිසිවෙකුට හිමි නොවූ අතර වැඩි වාසිය හිමි වූයේ ඉන්දියාවටය.මෙම යුද්ධයෙන් පසුව ඉන්දියාව කාශ්මීරයෙන් තුනෙන් දෙකකට හිමිකම් කියූ අතර පාකිස්තානය එම ප්‍රදේශයෙන් තුනෙන් එකකට හිමිකරු විය.
1965 යුද්ධයේ දී කාශ්මීරය අල්ලා ගැනීමට පකිස්ථාන සන්නද්ධ හමුදාවන් විසින් ගිබර්ලර් මෙහෙයුම දියත් කරන ලදි. මෙහිදි කාශ්මීර වැසියන් ලෙස සැරසුණ පකිස්තාන හමුදා ඉන්දීය හමුදාවන් පාලනය කල ප්‍රදේශවලට ප්‍රහාර එල්ල කළේය. කෙසේවෙතත්, කැරැල්ලේ දුර්වල සම්බන්ධීකරණය නිසා සැලැස්ම අසාර්ථක වූ අතර ඉන්දියාවද ප්‍රතිචාර දැක්වීම සදහා යොමු විය. මෙම කාර්යය සඳහා මිලිටරි රථ හා ටැංකි විශාල සංඛ්යාවක් යොදා ගෙන ඇති අතර යුද්ධයෙන් දහස් සංඛ්යාවක් මියගොස් ඇත.යුද්ධය අවසන් වූයේ සෝවියට් සංගමයේ හා එක්සත් ජනපදයේ රාජ්‍යතාන්ත්‍රික මැදිහත්වීමෙන්ය.
1970 දී පැවති මැතිවරණයකදී නැගෙනහිර පකිස්තානය බටහිර පකිස්තානය පරදා බහුතර ආසන ප්‍රමානයක් හිමිකර ගන්නා ලදි. එය නොඉවසූ බටහිර පකිස්තානය නැගෙනහිර පකිස්තානයට නොයෙක් ප්‍රහාරයන් එල්ල කළේය. ඉන් පසු දෙරට අතර යුද්ධයක් නිර්මාණය විය. මෙහිදී ඉන්දියාව නැගෙනහිර පකිස්ථානයට පූර්ණ සහයෝගය ලබා දුන් අතර, පකිස්ථානය සමඟ නිල වශයෙන් යුද්ධයකට පැමිණීමට මගද පාදා ගත්තේය. 1971 දෙසැම්බර් 3 වැනිදා ඇරඹි යුද්ධය දවස් 13 ක කාලයක් පුරා සිදුවූ අතර දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව විශාලතම යුද සිරකරුවන් සංඛ්යාවක් බිහි වූ යුද්ධය මෙය විය. යුද්ධයේ අවසන් ප්‍රතිඵලය වූයේ නැගෙනහිර පකිස්තානයේ ස්වාධීනත්වය හා බංග්ලාදේශ මහජන සමූහාණ්ඩුව නිර්මාණය වීමයි.
සයිචෙන් ගැටුම ලෙස ජනප්‍රිය වූයේ 1984 දී ඇති වූ ගැටුමයි. පකිස්තානය හා ඉන්දියාව අතර සාම ගිවිසුම පැවති මෙම කාලය අතර කාශ්මිරය තුළ ඉන්දියාවට එරෙහිව කැරලි ඇති විය. ඉන් අනතුරුව 1985, 1987 සහ 1995 දී ඉන්දියානු හමුදා පලවා හැරීම සඳහා පකිස්ථාන හමුදාව විසින් අවස්ථා කිහිපයකදී වර්ජන ආරම්භ කළේය.
1999 කාර්ගිල් යුද්ධය පාකිස්තාන හමුදාව විසින් කාශ්මීරයේ කාර්ගිල් දිස්ත්රික්කයට ඇතුල් වීමෙන් පසුව සිදු විය. එම පකිස්තාන ආක්‍රමණිකයන් පලවා හැරීමට ඉන්දීය හමුදාව උත්සාහ කළ අතර ඔවුන් අතර දරුණු අවි ගැටුම් ඇති විය.මාස දෙකක කාලයකින් පසුව නැවත ඉන්දියාවට එම භූමිය නැවත ලබා ගැනීමට හැකි විය. ජාත්‍යන්තර පීඩනය හේතුවෙන් පකිස්තානය සිය හමුදා ඉවත් කර ගැනීමද අරගලය අවසන් වීමට හේතුවක් විය.
මේ ආකාරයට නිදහස ලැබීමෙන් පසුව ස්වාධීන රාජ්‍යයන් දෙකක් බවට පත් වූ ඉන්දියාව හා පකිස්තානය අතර ඉහත ආකාරයට දරුණු අර්බුදයන් උද්ගත විය. ඒ සදහා සමකාලීන හේතු බලපා ඇති බව පෙනේ. නමුත් එම ගැටලු පැන නැගීම උදෙසා විශේෂයෙන්ම හෙතු සාධක වී ඇත්තේ නිදහස ලැබීමට පෙර ඇති වූ සිදුවීම්ය.නිදහස ලබා ගැනීම සදහා ඉන්දියානුවන් සිදු කළ සටන් ව්‍යාපාර හා බ්‍රිතාන්‍යයන්ගේ පාලන ක්‍රමය, ප්‍රතිසංස්කරණ ඒ අතර ප්‍රධාන වේ. ඊට අමතරව පුද්ගලික බලපෑම්ද, භාෂාමය ගැටලුද, ජාතිවාදයද වැදගත් වේ. පකිස්තානය හා ඉන්දියානු අර්බුදය ඇති වීමට බලපෑ මෙම හේතු සාධක පිළිබදව සළකා බැලීම ඉතා වටී.
