ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරය

ඉන්දු නිම්නය ආශ්‍රය කරගනිමින් ගොඩනැගුණු පැරණි ශිෂ්ටාචාරයකි ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරය. එය වර්තමාන පකිස්ථානයේ සින්ද් ප්‍රදේශයේ සිට බටහිර බලාචිස්ටන් පළාතටත්, ඊසාන දිගින් සහ බටහිරින් ඉන්දියාවටද මායිම්ව පිහිටා ඇත. මෙහි නෂ්ටාවශේෂ වර්තමාන ඇෆ්ගනිස්ථානයේ හා ඉරානයේ දක්නට ඇත. මෙම ශිෂ්ටාචාරයේ පරිනත කොටස හරප්පා සභ්‍යත්වයයි. ඉන්දු නිම්නයේ සුළමුල සොයා 1900 දී පමණ කැණීම් කටයුතු ආරම්භ කරන ලදි. එයින් වැදගත් තොරතුරු රාශියක් සොයාගෙන ඇත. සමහර සාහිත්‍ය මූලාශ්‍රවල ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරය සරස්වතී ශිෂ්ටාචාරය,හක්රා ශිෂ්ටාචාරය යනුවෙන්ද හදුන්වා ඇත.එයට හේතුව සෘග්වේදය වැනි වේද ග්‍රන්ථවල නයිල් නදිය සරස්වතී නදිය ලෙස හදුන්වා තිබීමයි. ඊට අමතරව ඒවායෙහිද මෙම ශිෂ්ටාචාරය පිළිබදව බොහෝ තොරතුරු ඇතුළත් වේ.දැනට සොයාගෙන ඇති කරුණු අනුව, ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරය අදින් වසර 5700ක්‌ පමණ කාලයකට පෙර ආරම්භ වී ඇත.එමෙන්ම අදින් වසර 3300කට පමණ මෙහි විනාශයද සිදු විය. මේ අනූව ක්‍රි.ව 3700-1300 අතර කාලය තුළ මෙම ශිෂ්ටාචාරය පැවති ඇත.

ඉන්දු ගංගා නිම්නය ආශි‍්‍රතව පැවති ශ්‍රේෂ්ඨ නගර දෙකක තොරතුරු පුරා විද්‍යා සාක්ෂි මගින් හමුවී තිබේ. එම නගර නම් මොහෙන්ජෝදාරෝ සහ හරප්පා යන නගරයි. ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරය ගොඩ නැගුණේද මොහෙන්ජොදාරෝ සහ හරප්පා නගර ආශ‍්‍රිතවයි. මෙම එක් නගරයක පමණක් ජනගහනය 40,000 ක් වූ බව සඳහන් ය. එහි මැටි ගඩොලින් ඉදි කරන ලද ගොඩනැගිලි දැකිය හැක.ක්‍රමානුකූලව සැකසූ මං මාවත්ද වේ. මාර්ග කෙළවරවල් එක් තැනකදී හමු වීම නිසා නගරයට සමචතුරාශ්‍රාකාර හැඩයක් ලැබී ඇත. මෙම නගරවල නිවාස වර්ග දෙකක් දැකිය හැකිය. එයින් නිරූපණය වන්නේ කුල පංති දෙකක ජනතාව එහි වාසය කළ බවයි.සමහර නිවාස ඉතා විශාලය.ඒවා මනා නිමාවකින් යුක්තව සකසා ඇත. පිරිසිදුකම අතින් මෙම නිවාසවලට සමාන කළ හැකි වෙනත් නිවාස පැරණි ශිෂ්ටාචාර කිසිවක නොවීය. මේ නිවාස ධනවත් වෙළඳුන්ට හා ප්‍රභූන්ට අයත්ව තිබෙන්නට ඇත. අනෙක් නිවාස වර්ගය මුඩුක්කු මෙනි. ඒවා වෙළඳසල් සහ වෙනත් රැකියා ස්ථානවලට යාබදව එකගොඬේ ඉදිකර තිබේ. මේ නිවාස අඳගොවීන්ට සහ අත්කම් නිර්මාණකරුවන්ගේ විය හැකියැයි අනුමාන කෙරේ. මෙම නගර දෙකේම දියුණු ශිෂ්ටාචාරයක ලක්ෂණ දැකිය හැකිය. සංවිධානගත නගර සැලසුම්,උසස් සංස්කෘතිය හා දියුණු කලා නිර්මාණ ඒ අතර ප්‍රධාන වේ.

ඉතිහාසඥයන් විසින් හරප්පා ශිෂ්ටාචාරයේ අවධි හතරක්‌ එහි සංස්‌කෘතික මට්‌ටම් අනුව නම් කර තිබේ.

I. මූල රවි අවධියයි. (Early Ravi phase) 5700-4800 තෙක්‌ පැවැති අවධියයි.

II. අතරමැදි කොට්‌ ඩිජි (Transitional Kot Diji phase) 4800-4600 තෙක්‌ පමණ පැවැති අවධියයි.

III. දියුණු අවධිය (Mature phase) 4600-3900 තෙක්‌ පැවැතිණි.

IV. පශ්චාත් පිරිහීම් අවධිය (Late declining phase) 3900-3300 දක්‌වා පමණ පැවැති කාලවකවානුවයි.

මේ කාලවකවානු සියල්ල තීරණය කර ඇත්තේ මේ දක්‌වා සිදු කර ඇති අධ්‍යයනවලින් අනාවරණය කරගත් විකිරණශීලී කාබන් කාලනිර්ණය අනුව ය.

හරප්පාවෙන් ලැබී ඇති තොරතුරුවලට අනූව ජනාවාසකරණයේ මුල් අවධියක් පිළිබදව දැනගත හැකිය. එයින් ලැබී ඇති දත්තවල කාලනිර්ණය හරහා මෙම නිගමනයට එළඹී ඇත. ඒ අනූව වසර 8350කට එපිට මෙම ශිෂ්ටාචාරය පැවති බවට සාධක ලැබේ.මේ මගින් මූලික අවධියේ එඩෙර හා ගම් මට්‌ටමේ කාෂිකාර්මික සමාජයක්‌ පැවැති බවපැහැදිලි වේ. එම අවධිය පූර්ව-හරප්පානු හක්‌රා අවධිය (pre-Harappan Hakra phase) ලෙස හඳුන්වනු ලබයි. එය මුල් හරප්පා අවදියටද පෙර පැවතියකි.ඒ නිසා හරප්පා සභ්‍යත්වයේ පැරණිම අවධිය ලෙස මෙය සැළකීමට පුළුවන. මෙම අවධිය ක්‍රි.පූ 9500-8000 අතර කාලයට ඇතුළත් වේ.මේ අනූව පූර්ව හරප්පානු ජනතාව ඉන්දු නිම්නයේ ආදිතමයන් ලෙස හැදින්වීමට හැකිය. මෙම කාලයේදි මෝසම් වැස්ස ඉතා ප්‍රබලව පැවති බවට සතුන්ගේ අස්ථි හා දත්වල ඔක්සිජන් සමස්ථානික විශ්ලේෂණයෙන් අණාවරණය වී ඇත.

තඹ සහ ලෝකඩ භාවිතයෙහි ප්‍රබලව පැවතුනද, යකඩ පිළිබඳව කිසිවක් දැන සිට නොමැත. "වස්ත්‍ර සඳහා කපු කටින ලද බවත් සායම් පොවන ලද බවත්, තිරිඟු, සහළ්, හා විවිධ වර්ගයන්ට අයත්වූ එළවුළු හා පළතුරු වගා කළ බවත්, මොල්ලි සහිත වෘෂභයන් හා වෙනත් බොහෝ සිව්පාවුන් හීලෑකරන ලද බවත්, සක පෝරුව මත තැනූ මැටි භාණ්ඩ තිබූ බවත් සාහිත්‍යය මූලාශ්‍රවල දැක්වේ. මෙම භාණ්ඩ සත්ත්ව හා ජ්‍යාමිතික හැඩ මෝස්තර රටා වලින් හැඩගැන්වා ඇත.මෙම භාණ්ඩ ප්‍රධාන ඉන්දු නිම්න වැඩබිම් හිදී අති බහුල ලෙස සොයා ගෙන ඇත.දත්තයන් මගින් අනාවරණය කරගන්නා ලද සංස්කෘතික ඒකාග්‍රතාවය හේතුපාදක කොට ගෙන මධ්‍යගත පරිපාලනයක් පැවැති බවට අනුමාන කළ හැකිය. ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරයේ ඉතා සුවිශේෂි කාල පරාසයක් ලෙස ඉහත දක්වන ලද හරප්පා අවධිය සදහන් කළ හැකිය. මෙම කාලය තුළ විවිධ අංශවල සිදු වූ දියුණුව අනිකුත් පාලන සමයන්ට සාපේක්ෂව ඉහළ අගයක් ගනී. අක්ෂර කලාව, කලා ශිල්පය, ආර්ථිකය, ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, ආගම හා දර්ශනය යන ක්ෂෙත්‍ර තුළ සාධනීය වර්ධනයක් සිදු වී තිබේ.