කාසි සහ විදේශිය මුලාශ්‍ර
කාසි
දිවයිනේ ඉතිහාසය ගැන තවත් වැදගත් මුලාශ්‍රයකි කාසි. ලංකාවේ විවිධ කාල වල භාවිතා කල විවිධ කාසි රුසක් අපට ලැබි ඇත. ඒ හැර විදේශිය කාසි වර්ග රුසක් පැරණි වරායන් අසල තිබි හමුවී ඇත.
උදා-: මාතොට මන්තායි කාසි රටේ ආර්ථික ඡිවිතය ගැව අවබෝධයක් දෙනවා පමණක් නොව කලින් කලට ලංකාවට ආ විදේශිය බලපෑම ද දක්වයි.
සමහර කාල වල වටිනාකමින් අඩු ලෝහ වලින් නිපදවු කාසිද, සමහර කාල වල වටිනාකමින් වැඩි ලෝහ වලින් නිපදවු කාසිද හමුවේ. මින් අපට පැහැදිළි වන්නේ වටිනා ලෝහ වලින් කර තිබු කාලයේ රට ආර්ථික අතින් දියුණුවට පත්ව තිබු බවයි. වටිනාකමින් අඩු ලෝහ වැඩිපුර භාවිතා කල කාලයේ රට ආර්ථික ලෙස දුර්වලව පැවති බවත් අපට වටහාගත හැක. ඒ ඒ කාල වල ජනතාව තුල පැවති කලාත්මක හා කාර්මික දක්ෂතාවය කාසි වලින් පිළිබිබු කරන අතර ඇතැම් දේශපාලන සිද්ධි ගැන තොරතුරුද ඒවායෙන් සැපයේ.
කාසි වලින් විවිධ තොරතැරු ලබා ගත හැකි අතර කාසි මතුපිට ඇති සං‍ඛේත මෙහිදී අපට වඩා වැදගත් වේ.ලංකාවේ තිබී හමුවී ඇති චීන, රෝම, ආරාබි යන විදේශ කාසි වලින් ඒ ඒ රටවල් සමග පැවති වෙළද සම්බන්ධතා දැන ගත හැක. දකුණු ඉන්දියාව වැනි රාජ්‍ය වල ලංකා කාසි තිබිමෙන් පැහැදිලි වන්නේ ලංකාව ඉන්දියාට බලපෑම් ඇතිකල බවය.
විදේශිය මුලාශ්‍ර
ලංකාව පැරණි ලෝකයේ නැව් ගමනාගමනය ගැන සන්ධි ස්ථානයක පිහිටා තිබු නිසා ලංකාව නොයෙක් වෙළෙදුන් හා දේශ සංචාරකයින්ට මුණ ගැසිමෙන් ඔවුන් ලංකාව ගැන සැලකිලි මත් වීම පුදුමයක් නොවේ. ඉතාම පැරණි කාලයේ සිටම ලංකාව ගැන නොයෙක් විදේශ සාහිත්‍යයන් හි සදහන් වනවා පමණක් නොව ලංකාව මුල් කරගෙන නොයෙක් දේශාඨක වර්ථා ද කතන්දර ද රචනාවි ඇත. මේවායින් ඇතැම් ඒවායේ ලංකාව ගැන සදහන් වී ඇත්තේ යන්තමින් වුවද සමහර ඒවා පුලුල් ලෙස ලංකාව පිලිබද විස්තර ඉදිරිපත් කරයි.
විශේෂයෙන් සියසින් දැක කෙරුන විස්තර නිසා ඒවායේ සදහන් කරුණු ඉතා වැදගත්ය. මුලින්ම ග්‍රීක රෝම පොත් පත් වල ලංකාව ගැන සදහන් වේ. ඇරිස්ටෝටල් ගේ ඩිවුන්ඩො යැයි නම් සදහන් වන කෘතියක මුල්වරට ලංකාව ගැන සදහන් වේ. ඇලෙක්සැන්ඩර් ගේ හමුදාවේ නැවියෙකු වු මෙනෙසි ක්‍රයිටස් ලංකාව ගැන සදහන් කර ඇත. මෞර්ය්‍ය රජ වාසලේ නියෝජිතයකු වු මේඝස්තනීස් ලංකාව හා ඉන්දියාව ගැන තොරතුරු දක්වා ඇත. ටොලම්ගේ Geography නැමති ග්‍රන්තයත් කොස්මස් ඉන්ඩිගෝ ලුලෙවුස්ටස් නැමැත්තාගේ per plus of the earithrian sea නම් ග්‍රන්තයත් වෙනත් ග්‍රික රෝම වාර්ථා වලින් ඉතා වැදගත්ය.
ලංකාව ගැන කියවෙන අරාබි වාර්ථා අතර ඇල්බිරූනි වැදගත් වන අතර 14 වන සියවසේ මැද භාගයේ ඉබන් බතුතා නැමැත්තාගේ විස්තරය විශේෂයෙන් වැදගත් වේ. මධ්‍යම යුරෝපිය සංචාරකයකු වු මාර්කෝ පෝලෝ ගේ විස්තරත් ලංකාවේ පැරණි කාලය ගැන කියවෙන පෘතුශිසි හා ලන්දේස් ලේඛකය්න්ගේ විස්තරත් අපට බොහෝ වැදගත් කරුණු සපයයි. ඩිකූටේ, රිබෙයිරෝ, පර්තාවේ ක්වේරෝස් වැනි පෘතුශිසි ලේඛකයන්ගේ කෘතිනුත් වැලන්ටයින්, බෝල්ඩියස් වැනි ලන්දේසි ලේඛකයින්ගේ කෘතිනුත් විශේෂයෙන් කෝට්ටේ යුගය පිළිබද තොරතුරු හැදැරිමට වැදගත් වේ. රොබට් නොක්ස්, ජෝන් ඩේවි (ඩේවි දුටු ලංකාව), එවසන් ටෙන්ට්, ජෝන් ඩොයිලි වැනි ඉංශ්‍රිසි ජාතින් විසින් ලියවුනු ග්‍රන්ථ සහ ලේඛන විශේෂයෙන් උඩරට බ්‍රිතානය යුගය පිළිබද යම් යම් තොරතුරු සපයයි.
මුල්ම කාලයේ සිට චීනයත් ලංකාවත් අතර සංස්කෘතික සබදතා පැවතුනි. විශේෂයෙන් චිනයට බුදු දහම පැතිරීම නිසා මේ සබදතාවය ඇතිවිය. මේ නිසා වෙළෙන්දෝත් දේශාඨකයොත් භික්ෂුන් වහන්සේත් නොයෙක් වර චීනයේ සිට ලංකාවට පැමිණියහ. මෙසේ පැමිණි අය සැපයු විස්තර අතරින් පස්වන සිවසේ ලංකාවට පැමිණි ෆාහියන් හිමියන්ගේ විස්තරය අපට වඩා වැදගත්ය. හත්වන සියවසේ ඉන්දියාවට පැමිණි හියුං සාං, ඉට් සිං යන දෙදෙනා ලංකාවට නොපැමිණියත් ලංකාව ගැන ඔවුන් සපයා ඇති වාර්ථා ඉතා වැදගත් වේ. ලංකාවේ ඉතිහාසය ගැන කරුණු සපයන ඉන්දියානු කෘති රාශියකි මහ භාරතය, රාමායනය, ස්කන්ධපුරාණය, දිවපාවධානය, සිලප්පධිකාරම්, මනිමේඛලෙයි වැනි පොත් ඒ අතර වැදගත් වේ. බුරුමය සියම වැනි රටවල ග්‍රන්තද අපේ ඉතිහාසය හැදෑරීමට වැදගත් වේ. ජිනකාලමාලානි නම් වංශකථාව මිට නිදසුනකි.
