පණ්ඩුකාභය රජතුමා 2 කොටස
මේ පුවත ඇසු ශිව පණ්ඩුකාභයට විරුද්ධව හමුදාව එවු නමුත් ඒවා පරාජය විය. එමෙන්ම පලිගැනිමට සිතු පාලි කුමරියගේ සොහොයුරන් කිහිපදෙනෙකුම චන්ද්ර බ්රහ්මනයා විසින් පරාජය කරන ලදි. එම සටන් වලින් ජයගත් නමුත් පණ්ඩුකාභය කුමරු කාසි පම්බතයට පසු බැස සිටීම නුවනට හුරු බව කල්පනා කලේය. එහි සිව් වසක් ඔහු නතරව සිටි අතර මාමා වරු පැමිණ මොහුට පහර දුන්හ. එහෙත් ඔවුන් මහවැලි ගගෙන් එතෙරට පන්නා දමා එය ඔහුගේ සටන් මධ්යස්ථනය බවට පත්කරගෙන කටයුතු කරන ලදි. පණ්ඩුකාභය මර්ධනය කිරිමට නෙහැකි වු පසු ඔහුගේ වැඩිමහල් මයිලනුවන් වු අභය මහවැලි ගගෙන් එතෙර ප්රදේශය පණ්ඩුකාභයට දී සම්මුතියක් ඇති කර ගැනිමට යෝජනා කලේය. මෙයට අකමැති වු ඔහුගේ අනෙක් සෙහොයුරෝ අභය සිහිසුනෙන් නෙරපා තිස්ස සිහිසුනේ තැබුවේය.
ස්වාභාවික ආරක්ෂිත ස්ථානයක් වු දිබුලාගල සිව් වසක් ගතකර රිටිගල නම් ස්ථානයේ කදවුරු බැදගෙන තම මාමා වරුන්ට පහර දිමට ඔහු බලාපොරොත්තු විය. පළමුව රිටිගල සිට ඒ අවට ඔහු තම බලය පතුරුවා ගත්තේය. අවුරුදු 8 ක කාලයක් තිස්සේ එසේ ගත කල පසු ඔහුගේ මාමා වරු ඔහුට පහරදිම පිණිස රිටිගල වටා කදවුරු බැදගෙන සිටියහ.
පණ්ඩුකාභය මේ අවස්ථාවේ උපක්රමක් ගැන කල්පනා කර ඔහු යටත් වන බව අගවා ඔවුන් බලාපොරොත්තු නොවු මොහොතක ඔවුන් පහර දුන්නේය. මෙම සටනින් මොහු ජයගත්තේය. මෙම සටනේදී ඔහුගේ මාමා වරු අට දෙනෙක් මරණයට පත් වුයේය. මෙම සටන සිදුවුයේ ලබුනොරුව (ලාබු ගාම) නම් ස්ථානයේදිය.
මෙසේ වසර 17 ක් පුරා කැරලි කරුවෙකු ලෙස සටන් කල මොහු අභය රජු යටතේ පැවති ප්රදේශ වල අසහාය පාලකයා වී ඇති බව දක්නට ලැබේ. මේ අතර පණ්ඩුකාභය රජු තම කුඩා කාලය ආශ්රිත අප්රිය ජනක සිදුවිම් නිසා ඉන්දියාවේ වයඹ දිග ප්රදේශයෙන් ආ උපතිස්ස නිර්මාණය කළ උපතිස්ස ග්රාමය තම වාසස්ථානය කරගැනිමට කැමති නොවිය. ඔහු අනුරාධ වාසය කල අනුරාධ ගාමයට ගොස් එය තම වාසස්ථානය කර ගත් බව ද දක්නට ලැබේ.
පණ්ඩුකාභය රජු ගැන වංශකථා ප්රවෘත්ති ඇතැම් අවස්ථාවල අද්භුත ජනක ලෙස සිතා ඉවත දැමිය නොහැක ඔහුගේ සටන් ව්යාපාරය හා සම්බන්ධ කර දැක්වෙන්නේ සීමා සහිත ජනතාවකි. එසේම වීර ක්රියා ආදිය ඔහු වෙත ආරෝපනය කර ඇත. පණ්ඩුකාභය පුවතේ එන යුද්ධ උපායන් විශ්වාස කිරිමට පුළුවන. පණ්ඩුකාභය රජු කල සටන් තුලින් ලංකාවට ආර්ය්යවර්ථයේ බටහිරින් හා නැගෙනහිරින් පැමිණි ආර්ය්ය කණ්ඩායම් දෙක අතර සටනක් පිළිබද හැගිමක් ඇතිකර ගත හැකි යැයි ඇතැම් ඉතිහාසඥයෝ පවසති.
ඒ අදහස මගින් ලංකාවට ආර්ය්යවර්ථයේ බටහිරන් පැමිණි මුල් ජනයා ලංකාවේ වයඹ දිග හා බටහිර ඇසුරු කර පදිංචි වු බවත් ආර්ය්යවර්ථයේ නැගෙනහිරින් පැමිණි ජනයා ලංකාවේ නැගෙනහිර ආශ්රිතව ව්යාප්ත වු බවත් පැහැදිළි වේ. කල් යාමේදි දිවයිනේ ආධිපත්යයට මේ දෙපක්ෂයම අතර සටනක් ඇතිවු බවත් එම සටනින් නැගෙනහිරින් පැමිණි අය ජයගත් බවත් පැහැදිළි වේ.
ඇතැම් ඉතිහාසඥයන්ගේ මතයටඅනුව ආර්ය්යන්ට විරුද්ධව ස්වදේශිකයන් මෙහෙයවු ස්වදේශිකයෙකු ලෙස පණ්ඩුකාභය හදුන්වයි එසේත් නැනි නම් යටත් පිරිසෙන් ස්වදේශිකයින් ලෙස සැලකිය හැකි යක්ශයන්, යක්ශයනියන්ව ආශ්රය කරන ලද බවත් ඔවුන්ගේ විශාල උපකාර වලට ලක්වී ඇති බවත් සමන්ත පාසාදිකාව දිපවංශය වැනි මුලාශ්ර වල පණ්ඩුකාභය වැනි නාමය හා පඩුන්ඩක යන නාමය භාව්තා කිරිමත් ඊට සාදක ලෙස දක්වා ඇත. දිපවංශය සමන්ත පාසාදිකාව වැනි ග්රන්ථ වල පණ්ඩුකාභය රජු ගැන සදහන් වන්නේ ඉතා කෙටි හැදින්විමකි