මලය දේශය සහ එහි ව්‍යාප්තිය. (01 කොටස)
ශ්‍රී ලංකාවේ අවසාන රාජධානිය වූ කන්ද උඩරට, අනුරාධපුර රාජධානියට පසු දීර්ඝතම කාලයක් පැවති රාජධානිය වේ. උඩරට පහසුවෙන් හඳුනාගත හැක්කේ දිවයිනේ මැද පිහිටි කඳුකර ප්‍රදේශය වශයෙනි. මෙම භූමි ප්‍රදේශය අනුරාධපුර යුගයේ දී හැඳින්වූයේ කඳුරට යන අර්ථය දුන් “මලෙයි” යන දෙමළ වචනයෙන් බිඳී ආ මලය දේශ, මලය මණ්ඩල, මලය රට සහ මලයාණ්ඩු වශයෙනි. බ්‍රාහ්මී ශීලා ලේඛන විග්‍රහ කර බැලීමේ දී මහනුවර සහ එහි උප නගර ක්‍රිස්තුවර්ෂාරම්භ වන විට ජනාවාසව පැවති ආකාරය වේගිරිය, දූල්වල, මොලගොඩ, ගෝනවත්ත සහ බඹරගල යන ස්ථාන වල ඇති ශිලා ලේඛන වලින් පැහැදිළි වේ. එම තොරතුරු මඟින් අවබෝධ වන්නේ සෙංකඩගලපුර රාජධානිය දීර්ඝ ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියන බවයි.
14 වෙනි සියවසේ පමණ සිට ගම්පොල සහ රයිගම පැවති ප්‍රධාන පාලන ඒකක දෙකක පිහිටි මධ්‍යස්ථාන එකිනෙකින් වෙන්කර හැඳින්වීමේ අවශ්‍යතාවය නිසා පිළිවෙලින් ඒවාට උඩරට සහ පහතරට යන යෙදුම් භාවිත කර ඇත. ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස හැඩගැසෙමින් පැවති අවධියේ දී මේ පෙදෙස සඳහා කන්ද උඩ පස්රට, කන්ද උඩරට, සෙංකඩගල පුර, ශ්‍රී වර්ධනපුර, හෙවත් සිරිවර්ධනපුර හා කටුපුලුනුවර, මහනුවර රාජධානිය යනාදී නම් කිහිපයක් ව්‍යවහාර කර තිබේ. මහනුවර රාජධානිය ඇතිවූයේ සෙංකඩගල ශ්‍රී වර්ධනපුරය මුල් කරගෙනය. උඩරට රාජධානිය ආරම්භයේ දී ප්‍රදේශ පහකින් සමන්විත විය.
- සිඳුරුවාණ : උඩුනුවර හා උඩ පළාත.
- බලවිට : හාරිස්පත්තුව.
- මාතලේ : වර්තමාන මාතලේ.
- දුම්බර : වර්තමාන දුම්බර.
- සගම තුන්රට : වලපනේ හා හේවාහැට
17වෙනි සහ 18 වෙනි සියවස් වනවිට තවත් ප්‍රදේශ මෙම රාජධානියට අයත් වූබව පෙනේ. පාත බුලත්ගම ද උතුරෙන් නුවරකලාවිය හා තමන්කඩුව ඇතු`ඵ වන්නි ප්‍රදේශ ද නැගෙනහිරින් තම්පලගම්පත්තුව හා පානම ඇතුළු ප්‍රදේශ ද දකුණින් ඌව සහ සබරගමු යන ප්‍රදේශ ද එකතු වීමෙන් බෙහෙවින් විශාල වී තිබුණි. 18 වන සියවස වනවිට දී උඩුනුවර ප්‍රදේශයට යාබදව එහි වම්පසින් ඉහළ බුලත්ගමත් ඊට දකුණු පසින් උඩපළාත නමින් හඳුන්වන පෙදෙසත් පිහිටා තිබුණි. තව ද හාරිස්පත්තුවට යාබදව තුම්පනේ ද හේවාහැටට වම්පසින් කොත්මලේ ද ඊට දකුණු පසින් වලපනේ ද යනුවෙන් එකී තවත් සීමාවන් දක්නට පැබුණි. විශේෂයෙන් ම ක්‍රි.ව 1815 ඉංග්‍රීසීන් උඩරට ස්වකීය අණසකට යටත්කරගන්නා සමයේ සත් කෝරළය, සතර කෝරළය, ඌව, වලපනේ, උඩපළාත, නුවරකලාවිය, මාතලේ, සබරගමුව, තුන්කෝරළය, වෙල්ලස්ස, බින්තැන්න, තමන්කඩුව, උඩුනුවර, යටිනුවර, හේවාහැට, උඩබුලත්ගම, කොත්මලේ, හාරිස්පත්තුව, දුම්බර සහ පාත බුලත්ගම යනාදී ප්‍රදේශ මහනුවර රාජධානියට අයත්ව තිබුණි. මේ අනුව තහවුරු වන්නේ කන්ද උඩරට පස් රටට අයත් වූ ප්‍රදේශ කලින් කලට වෙනස් වී පැවති බවයි.
පුරාතන ශ්‍රී ලාංකීය ඉතිහාසය සකස් වීමෙහි ලා බලපෑ මලය දෙශයෙහි භූගෝලීය පසුබිම.
ප්‍රධාන වශයෙන් ම, ඉතිහාසානුකූලව සළකා බැලීමේ දී විශද වනුයේ කුමන හෝ රටක කුමන හෝ ප්‍රදේශයක ඉතිහාසය සකස් වීමෙහි ලා මූලිකවම භූගෝලීය පරසරය බලපාන බවයි. භූගෝලීය පරිසරය බාහිර සහ අභ්‍යන්තර වශයෙන් දෙයාකාරයකින් සළකා බැලිය හැකිය. මලය දේශයෙහි භූගෝලීය පසුබිම යනු ශ්‍රී ලංකාව තුළ අභ්‍යන්තර භූගොලීය විෂමතාවයෙහි ප්‍රතිඵලයකි. එම නිසා ශ්‍රී ලංකාවෙහි ඉතිහාසය සකස් වීමෙහි ලා මලය දේශයෙන් සුවිශේෂි දායකත්වයක් ලබිීමට හේතු වූයේ මලය දේශය සතු වූ භූගෝලීය පසුබිම බව මේ අනුව මොනවට අවබෝධ වේ.
මලය දේශය පිහිටා තිබෙන මධ්‍යම කඳුකරය ගංගා ඇළ දොළ, කඳුවැටි හා ගිරිදුර්ග ආදියෙන් සමන්විත ස්වභාවික රැකවරණයෙන් යුක්ත වූ ප්‍රදේශයකි. “මහනුවර, බොහෝ වාරයක්ම ආක්‍රමණය කරනු ලැබුවද කිසිවිටක යටත්කරගැනීමට නොහැකි වූවකි. සැබෑ උඩරැටියා කඳුනඟින්නෙක් ද වෙයි. ඔහු මුහුදු මට්ටමින් අඩි 2000 සිට 5000 දක්වා වූ උස් බිමක වසයි. බුදුන්ට දක්වන ගෞරවයට සමාන වූ පූජනීයත්වයකින් කඳුකරයට ඇල්ම දක්වයි. ස්කොට්ලන්ත වැසියාගේ සෞඛ්‍ය සම්පන්නභාවය ඔහු කෙරෙන් විද්‍යමාන වෙයි. ඔහු උසය. මනා අඟපසඟින් හෙබියේය. ඉතිහාසයෙන් සනාථවන පරිදි තම කඳුවැටි ආරක්‍ෂක පවුරු වළල්ලක් සේ යෝදා ගැනීමට දක්‍ෂකමක් දක්වයි.” මෙලෙස ස්වභාවිකව පිහිටි ආරක්‍ෂක රැකවල්වලින් සමන්විත මෙම රාජ්‍යයේ පිහිටීම රජදරුවන්ට බෙහෙවින් ප්‍රයෝජනවත්ය. මෙම ප්‍රදේශය එකල වැදගත් වූයේ පරසතුරු ආක්‍රමණ වලට උතුරු රාජධානිය යටත් වූ අවස්ථා වල දී ඒ සතුරන්ට විරුද්ධව සිංහලයන් ගෙනගිය ව්‍යාපාරවලට රැකවරණය සළසා දුන් ප්‍රදේශයක් ලෙසය. වියවුල් සහගත කාලසීමාවන් වල දී රජදරුවන්ට සතුරන්ගෙන් මිදී රැකවරණය ලබා ගැනීමටත්, සිය බලමු`ඵ යලිත් සංවිධානය කරගැනීමටත් හේතු වූ නිසා මෙම ප්‍රදේශය ඔවුන්ට පිහිටාධාර විය.
වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම, රාජ්‍යයක භෞමික පිහිටීම එහි ආරක්‍ෂාව තහවුරු වීම පිණිස බෙහෙවින් උපකාරී වේ. විශේෂයෙන්ම උඩරට රාජ්‍ය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන විට මෙම සංකල්පය වඩාත් පැහැදිළි වේ. උඩරට රාජධානියේ පැවති ස්වභාවය පිළිබඳ කරුණු දැක්වූ රොබට් නොක්ස් මෙසේ පවසයි. “කන්ද උඩරට රාජධානිය ස්වභාවධර්මයාගේ පරිත්‍යාගය සම්බන්ධයෙන් විශිෂ්ට සාධකයකි. ඒ සතුරෙකුට ප්‍රවේශ විය නොහැකි ලෙසත් පර සතුරෙකු විසින් බිඳහෙළිය නොහැකි ලෙසත් පර්වත ප්‍රකාර සහ වළවල් වලින් හාත්පසින්ම වටවූවා වැන්න” තවද රොබට් නොක්ස් විසින් රචිත ්බ ්‍යසිඑදරසජ්ක ඍැක්එසදබ ධf ඔයැ ෂික්බා ධf ක්‍ැහකදබ නම් වූ ග්‍රන්ථයෙහි සිංහල අනුවාදය වන එදා හෙළදිව නම් වූ ග්‍රන්ථයෙහි මෙසේ සඳහන් වේ. “ස්වභාව ධර්මයේ ආශිර්වාදය හේතු කොටගෙන කන්ද උඩරට කඳුවලින් වටවී සර්වාරක්‍ෂිතව පිහිටා ඇත්තේ ය. කවර පැත්තකින් හෝ මෙම කන්ද උඩරටට ඇතුල් වන්නෙකු කඳු නැඟිය යුතු ය. බැසිය යුතු බැස්මක් නැත්තේ ය. ඇතත් ඒ ඉතා කලාතුරකිනි. මෙහි මාර්ග බොහෝ වෙතත් කඳු අතරින් වැටී ඇති ඇතැම් මාර්ග එක් වරකට එකෙකුට වඩා පේළි ගැසී යන්නට නුපුළුවන් තරමට පටු ය. කඳුකර ප්‍රදේශය ඝන කැලෑවෙන් සහ ගල් පර්වතවලින් වැසී ඇති හෙයින් එහි ඇත්තේ අඩිපාරවල් පමණකි.”
මහනුවර රාජධානියේ ආරක්‍ෂිත පිහිටීම මෙම ප්‍රකාශයෙන් පැහැදිලි වේ. මධ්‍යම කඳුකරයේ මහනුවර නැගෙනහිරින් උතුරින් සහ බටහිරින් ස්වභාවික වශයෙන් මහවැලි ගඟින් වට වී ඇත. මහැලි ගංඟාව මහනුවර සානුව හරහා ගමන් කරයි. හන්තාන කඳු පන්තිය උඩරට රාජධානියට මුරකාවල් සහිත බලකොටුවක් වූ අතර ආක්‍රමණිකයෙකුට පහසුවෙන් ලඟා විය නොහැකි විය. මෙයට ප්‍රවේශ වීම සඳහා පැවති ගිරි දුර්ග විමසීමේදී බටහිරින් බලන කපොල්ල සහ කඩුගන්නාව දුර්ගයත් වයඹ දෙසින් ගලගෙදර දුර්ගයත් උතුරින් බලකඩුව දුර්ගයත් පිහිටා ඇත. රාජ්‍යයට දකුණු දෙසින් හැටන් සානුව හරහා පැමිණීමට පෙර ගිනිගත්හේන කපොල්ල භාවිතා කිරීම අනිවාර්ය විය. මෙම ආරක්‍ෂක කපොලු තරණය කිරීම බොහෝ දුරකට ආගන්තුක පිරිසකට තරමක් දුෂ්කරය.
ශ්‍රී ලංකාවේ මධ්‍යයේ පිහිටි කඳුකර ප්‍රදේශය කිහිපාකාරයකින් ඉතිහාසය කෙරෙහි බලපා තිබේ. එහි පිහිටි උසම ගිරිශිඛරය පිදුරුතලාගලය. එහි උස මුහුදු මට්ටමේ සිට 8292 කි. මෙම මධ්‍ය කඳුකරය වටා ඇත්තේ තැනිතලා ප්‍රදේශයකි. එම තැනිතලා ප්‍රදේශයේ සිට ඉහළට නඟින්නේ එකක් උඩ එකක් පිහිටි අඩතැනි දෙකක් ලෙසට ය. වර්තමානයේ උඩරට යනුවෙන් හඳුන්වන මෙම දර්ශනීය ප්‍රදේශය තද ශීත, මද ශීත හා මධ්‍ය ශීත වශයෙන් විවිධ දේශගුණිකත්වයන්ගෙන් සමන්විත වේ. මෙහි පවතින ගංඟා ඔයවල් විසිතුරු දිය ඇළි නන්වාලමින් ඇදී යයි. මෙහි ස්වාභාවික වෘක්‍ෂලතා ආදියෙන් මුලු පරිසරයම ස්වාභාවික සෞන්දර්යයෙන් වෙළා ගනී. මධ්‍ය කඳුකරයට අයත් ගිරිදුර්ග හා ගිරිශිඛර ස්වභාව සෞන්දර්යය ඔප්නන්වයි. මෙම මධ්‍ය කඳුකරයේ අඩි 1000 සිට අඩි 2000 දක්වා ගිරි නිම්නවල මිනිස්සු පදිංචිව සිටියහ. එසේ වුවත් මෙහි ජනගහනය සීඝ්‍රයෙන් වර්ධනය වූයේ ක්‍රි.ව 13 වන සියවසින් පසුවය. හෙළ රජවරුන්ගේ අවසන් රාජධානිය පිහිටියේ ද මෙම මධ්‍ය කඳුකරයේය. යුරෝපා පාලන සමයන්හි දී ලංකාවේ පහතරට ප්‍රදේශ පරාධීනව තිබුණ ද මෙම මධ්‍ය කඳුකරය ස්වාධීනව පැවතියේ මලය දේශය සතු වූ භූගෝලීය පසුබිම නිසාවෙනි. මෙනයින්, මෙකී මලය දේශයෙහි භූගෝලිය පසුබිම පදනම්ව පහත දක්වාලන පරිදි විවිධ ක්‍ෂේත්‍ර ඔස්සේ පුරාතන ශ්‍රී ලංකාව හැඩ ගැසීමෙහි ලා මලය දේශය සුවිශේෂි දායකත්වයක් සපයා ඇති බව පසක්කර ගත හැකිය.
- දේශපාලනික.
- ආර්ථික.
- සාමාජීය.
- සාමයික
වශයෙන් මෙකී ක්‍ෂේත්‍ර දක්වාලිය හැකිය.
