මහත්මා ගාන්ධිගේ සමාජ සාධාරණත්වය.
ජාතික ව්‍යාපාරය මගින් ඉන්දියානුවන්ගේ චින්තනයද උසස් මට්ටමක ඔසවා තැබුවේය. බ්‍රිතාන්‍යයන්ගේ නොයෙක් තාඩන පීඩනවලට ලක් වූ ඉන්දියානුවන්ගේ සිත් තුළ සමාජ සාධාරණත්වයක් පිළිබදව අදහස් පැන නැගෙන්නට විය. එහි පුරෝගාමියකු ලෙස මහත්මා ගාන්ධි සුවිශේෂි ස්ථානයක් ලබයි. ගාන්ධිත් සමග සමාජ සාධාරණත්වය උදෙසා චින්තනයෙන් අත්වැල් බැදගත් තවත් වැදගත් චරිතයක් වනුයේ ආචාර්ය බිම් රාඕ රාම්ජි අම්බෙඩ්කාර්ය. 1891 අප්‍රේල් 14 මධ්‍ය ප්‍රදේශයේ උපත ලද අම්බෙඩ්කාර් කුල හීනයකු වුවද නිදහස් ඉන්දියාවේ ප්‍රථම ව්‍යවස්ථා සම්පාදක මණ්ඩලයේ සභාපති ධූරය දැරීමට තරම් උගතකු විය.
ඉන්දියාව අතීතයේ පටන්ම වර්ගවාදය, කුලවාදය ,ආගම්වාදය පදනම් කරගත් සමාජ ක්‍රමයකට උරුමකම් කියන රටකි. කුල භේදය දැඩිව පවතින ඉන්දියාවේ වර්තමානයේද සමස්ථ ජනගහනයෙන් 1/6 (බිලියන 1.1) කුලහීනයෝ වෙති. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සමාජයේ පහත්ම කුලය ලෙස හරිජන බිහි විය. මේ නිසා සමාජයේ සියල්ල කුල ක්‍රමය මත පදනම් විය. ගාන්ධි හා අම්බෙඩ්කාර් මෙම කුල ක්‍රමය එකහෙලා ප්‍රතික්ෂේප කලහ. එකල ඉන්දියාවේ කම්කරුවන් ලෙස හුවා දැක්වූයේ කුලයෙන් පහත් පිරිස්ය. නමුත් මොවුන් දෙදෙනා කම්කරුවන් වර්ගීකරණය වන්නේ ඕපපාතිකව හෝ ස්වාභාවිකව නොව පුද්ගල කාර්යක්ෂමතාවය හා හැකියාවන් වර්ධනය කර ගැනීම මගින් බව පෙන්වා දුන්නේය.
අසාධාරණයට ලක් වූ ඉන්දියානුවන්ගේ විමුක්තිය උදෙසා ගාන්ධි නොබියව තම අදහස් ප්‍රකාශ කළේය. නමුත් ඒවා බොහොමයක් ආගම මත පදනම් වූ කරුණුය. සමාජ සාධාරණත්වය පිළිබඳ ගාන්ධිගේ අදහස් සමාජ, දේශපාලන, ආර්ථික, ආගමික, සංස්කෘතික යන සියලු අංශ හා ඒ තුළ කුලභේදය පදනම් කරගත් සමාජය කෙරේ වැඩි අවධානයක් යොමු කර තිබේ. ඔහු අවිහිංසාවාදි අදහස් පදනම් කරගනිමින් ප්‍රගතිශිලි ව්‍යාපාරයක නියුතු විය.
බුද්ධිමත් පංතියට පමණක් සීමා වූ ඉන්දීය ජාතිවාදය විප්ලවවාදී ජනතා සටනකට පරිවර්තනය කර, එහි සංවිධානාත්මක බව හා නීති රීති සැපයීම සිදු වූයේ ගාන්ධිගේ අනුදැනුම මතය. පංචමත්වය නිසා ඉන්දියාව අසීමිත ලෙස දුක් විඳින බවත් එය පාපයක් බවත් පෙන්වා දුන් ගාන්ධි පංචමත්වය දුරුකර වීම හා එය පවත්වාගෙන යෑම වරදක් ලෙසට නීති සකස් කළේය.
ආගම්, කුලවාදය දුරු කිරීම ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක වීමේදී විෂමතා දක්නට ලැබුණ ද එය තව දුරටත් වැඩි දියුණු කිරීමට ඔහු කටයුතු කළේය. එහිදි ගාන්ධි හින්දූන් ආරක්ෂා කිරීමටද ඊට එරෙහි බලවේග මර්දනය කිරීමටද ඉදිරිපත් විය. 1918 පැවති පීඩිත දළිත පංති සම්මේලනයේදි අම්බෙඩ්කාර් ප්‍රකාශ කළේ “මේ රට අසමානතාවයේ නිවාසස්ථානයයි.බලය හෝ ඥානය නොමැතිව බ්‍රාහ්මණ නොවන පීඩිත පංතිවලට කිසි ලෙසකත් ප්‍රගතියක් ලැබිය නොහැක” යන්නයි. ඒ සදහා පීඩිත පංතිවලට හොද අධ්‍යාපනයකුත්, සිවිල් සේවය හා ත්‍රිවිධ හමුදා සේවය සැමට විවෘත විය යුතු බවත්, ඡන්ද ක්‍රමය තුළ එක් එක් ජනවර්ග උදෙසා සම්පූර්ණ පළාත් ස්වයංපාලන අයිතිය තිබිය යුතු බවත් පෙන්වා දුන්නේය.
ඒ අනූව ක්‍රිස්තියානි, ඇංග්ලෝ ඉන්දියානු ,යුරෝපා ,ෂික් ජාතික ඉඩම් හිමියන්ට, කම්නරුවන්ට, ව්‍යාපාරිකයන්ට ස්වයංපාලන අයිතිය හිමි වීමට ඉඩ තිබුනි. නමුත් ගාන්ධි පහත් පන්තිකයන් පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කිරීමට විරුද්ධව අදහස් ප්‍රකාශ කළේය. ගාන්ධිගේ හා අම්බෙඩ්කාර්ගේ මෙම මත ගැටුම ඔවුන් දෙදෙනා සතුරන් වනතෙක්ම දුර දිග ගියේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1932 සැප්තැම්බර් 24 දා “පූන”පනතට අත්සන් කිරීමට සිදු වුණි.
ස්වරාජ්‍ය සංකල්පය යටතේ මහත්මා ගාන්ධි විසින් ග්‍රාමීය සංවර්ධනය නගා සිටුවිමට උත්සාහ කළේය. ගම හා නගරයේ ජනතාව අතර පරතරයක් නොවියයුතු බව ගාන්ධිගේ අදහස විය. රට තුළ සියලු දෙනාට පොදු වූ සමාජයක් ගොඩ නැගීම ඔහුගේ එකම අභිප්‍රාය වූ බව පහත කියමනෙන් පැහැදිලි වේ. *නාගරික ජීවිතය පාපකාරී බවත්, දිළිඳු බව ,නූගත් බව , කුල පීඩනය ඉවත් කිරීමට ග්‍රාමීය ස්වරාජ්‍ය සංකල්පය අත් කර ගත යුතු බවත් බටහිර සංස්කෘතියේ අංගයක් වූ කාර්මීකරණයට විරුද්ධ වූ ගාන්ධි ඒ මගින් ග්‍රාමීය ජීවිතයට හානි නොවිය යුතු බව ගාන්ධි ප්‍රකාශ කළේය.“
