මහත්මා ගාන්ධි තුමාගේ අධ්‍යාපනික හා දාර්ශනික සංකල්ප.
අවිහිංසාවාදී සත්‍යග්‍රහ දර්ශනයේ පුරෝගාමියා ලෙස ගාන්ධිතුමා සැළකිය හැකි ය. ඒ අනුව එතුමා ශ්‍රේෂ්ඨ චින්තකයෙක්, දාර්ශනිකයෙක් මෙන් ම ශේෂ්ඨ අධ්‍යාපනඥයෙක් ලෙස ද තම කාර්යභාරය ඉටු කළේය.
අධ්‍යාපනය තුළින් හිස සහ අත පුහුණු කිරීම ම පමණක් නොව හදවත පුහුණු කිරීම ද සිදු විය යුතු බව ඔහු සඳහන් කරයි. මෙතුමා දක්වන ආකාරයට පුද්ගලයා සිය දැනුම ලබා ගත හැකි මාර්ගයට පිවිසෙනුයේ අභ්‍යන්තර ශක්තිය වර්ධනය කර ගැනීමෙනි. එලෙස පුද්ගලයා හට සිය අභ්‍යන්තර ශක්තිය වර්ධනය කර ගැනීමට හැකි වන්නේ, ස්‌වභාව ධර්මය සමග ජීවත් වෙමින් ඉඳුරන් වටහා ගෙන ඒවා නිසි පරිදි පාලනය කිරීම තුළින් බව දක්වයි. අධ්‍යාපනය සම්බන්ධයෙන් එතුමා තව දුරටත් දක්වන්නේ, ඇස, කන නාසය, දිව, ශරීරය ආදී වශයෙන් වූ පංච ඉන්ද්‍රියයන් තුළින් මනසට පණිවුඩ ගෙන යන අතර ඉන් හිස පෝෂණය වී දැනුම ඇති වන බවයි. එබැවින් කුඩා කල සිටම ළමයා සතු ඉන්ද්‍රිය පද්ධතිය මනාසේ පෝෂණය කොට නිසි මගට යොමු කිරීම තුළින් ළමයාගේ අධ්‍යාපන ක්‍රියාදාමය ද ඔප මට්‌ටම් කර ගත හැකි බව ගාන්ධිතුමාගේ විශ්වාසයි.
ගාන්ධිතුමාගේ අදහස වූයේ අධ්‍යාපනය යන්න සෑම දෙනාට එකසේ ලැබිය යුතුයි යන්නයි. ඒ බව ඔහු විසින් “හිරුරැස්‌ හා වර්ෂාව සෑම දෙනාටම සමසේ ලැබෙන්නා සේ අධ්‍යාපනය ද සමසේ ලැබිය යුතුයි“ යන ප්‍රකාශයෙන් පැහැදිලි වේ. ඔහු අධ්‍යාපන ක්‍රමවේදය ලෙස දක්වන්නේ “මව් පසින් අධ්‍යාපනය දීම යන්නයි.
ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය පමණක් නොව උසස් අධ්‍යාපනය ද මව් බසින් ලබා දිය යුතු බව දක්වයි. එතුළින් පවුලේ සාමාජිකයන්, අසල්වැසියන්ට හා සේවකාදීන්ට පහසුවෙන් ඉගෙනුම් ඉගැන්වීම් කටයුතු කළ හැකි බව ඔහුගේ අදහස විය .“ එම ක්‍රමවේදය තුළින් අධ්‍යාපනය ලබා දීම පුද්ගල සංවර්ධනයන් සදහා මග පාදන්නක් බව දක්වයි. ඒ තුළ ඔහු සදාචාරාත්මක සංස්‌කෘතිකමය වාග් විද්‍යාත්මක මනෝ විද්‍යාත්මත්මක ආදී වශයෙන් වූ අගයන් සමුදායක් පිළිඹිබු කරවයි. ඔහු ඉන් උත්සුක වූයේ, විදේශ බලවේග මැඩපවත්වා දේශීයත්වය අගය, ජාතික මමත්වයෙන් යුතුව ක්‍රියා කරන කරන සමාජයක්‌ බිහි කරලීමය.
එසේ ම ශිල්ප කේද්‍රීය අධ්‍යාපනය මූලික කර ගෙන ළමුන්ගේ කුසලතා වර්ධනයට උත්සුක වී තිබේ. ඒ තුළින් ඔහුගේ අරමුණ වූයේ දේශමාමකත්වය ගොඩනැගීම තුළින් වැසියන් ඒකරාශි කිරීමයි. එමගින් දේශයේ එක්‌සත් බව හා සාමුහිකකත්වය ගොඩනැගිය හැකි බව දැක්වීය. එතුමන් සාර්ථක බුද්ධිගෝචර පුහුණුවක්‌ සඳහා අධ්‍යාපනය සමග හස්‌තකර්මාන්තය සම්බන්ධ කරනු ලැබීය. මේ සඳහා උචිත විෂය ලෙස දැක්වූයේ රෙදි විවීමයි. ප්‍රාථමික අංශයේ සිට උසස් ශ්‍රේණින් දක්‌වාම මෙම කර්මාන්තය සදහා කපු නූල් කැටීම, රෙදි විවීම ඇතුළු සියලු ක්‍රියාදාමයන් උපයෝගී කරගත් අතර එය වයස්‌ මට්‌ටම් අනුව ළමුන්ගේ විවිධ කුසලතා වර්ධනයට හේතුවන බව ඔහුගේ අදහස විය. එසේ ම මෙවැනි ආර්ථික වටිනාකමින් යුත් විෂයයන් තුළින් ස්‌වයංපෝෂිත ඉලක්‌කය සපුරාගත හැකි බව ගාන්ධිතුමාගේ අධ්‍යාපන දර්ශනයේ හරය විය. මීට සමගාමීව භූගෝලය ඉතිහාසය, දේශපාලනය හා ගණිතය වැනි විෂයයන් හැදෑරීමට අවස්‌ථා ලබාදී තිබෙන අතර එතුළින් පූර්ණ වර්ධනයක්‌ ගොඩනැගිය හැකි බව ගාන්ධිතුමා විසින් පෙන්වා දුනි.
පුද්ගලයා තුළ පිරිසිදු ආකල්ප වර්ධනය කිරීමේ මාර්ගය ලෙස දැක්වූයේ ද පුද්ගල හෘදය පිරිසිදු කරගැනීමයි. එසේ සිදු කිරීම ගාන්ධි තුමන් දකිනුයේ දෙවියන් වහන්සේ දැකිය හැකි ආකාරයක් බවයි. මොහු මෙහි දී හෘදය පිරිසිදු කිරීම ලෙස සදහන් කරනුයේ බ්‍රහ්මචාරී බව, පරිත්‍යාගශීලී බව, ආත්ම දමනය වැනි ගුණාංග පුද්ගලයා තුළ දියුණු කර ගැනීමයි.එතුළින් කෙනෙකුට අවිහිංසාවාදියකු, ගවේශකයකු වීමට හැකි බවත්, ඉන් දෙවියන් වහන්සේ දැකිය හැකි බවත් වැඩිදුරටත් සදහන් කර තිබේ.
වර්තමානය වන විට බොහොමයක්‌ තුන් වන ලෝකයේ රටවල ද ගාන්ධිතුමාගේ අධ්‍යාපන දර්ශනය පාදක කරගෙන ඇති ආකාරයක් දක්නට ලැබේ.
එසේ ම ඔහුගේ දාර්ශනික චින්තනමය හැකියාව ද උසස් මට්ටමකින් යුක්ත වූ බව පහත සදහන් කරනු ලබන ඇතැම් ප්‍රකාශ වලින් ගම්‍ය වේ. වරක් ඔහු සඳහන් කර ඇති ප්‍රකාශයකින් ඔහුගේ දාර්ශනික භාවය විද්‍යමාන වේ. එනම්, “සතර දිග් භාගයෙන් හමා එන සුළඟ ඇතුළුවීමට හැකිවනසේ ඔබේ සියළුම දොරවල් සහ ජනෙල් විවෘත කර තබන්න. නමුත් සුළඟට ඔබව ගසාගෙන යැමට නොහැකි වනසේ ඔබේම භූමිය මත ඔබ ඔබේ දෙපා දැඩිව රඳවාගෙන සිටිය යුතුයි.“ යන්නයි. එතුලින් ඔහුගේ දාර්ශනික භාවය මනාව විද්‍යමාන වේ. එසේම මොහුගේ චින්තනාවලිය කෙසේ ද යත් 1947 දී ඔහු විසින් පවත්වන ලද දේශනයක කළ ඇති අදහස් අනුව පැහැදිලි වේ. "අපට නීති මගින් කිසිදිනෙක මහජනතාවගේ ජීවන තත්ත්වය නංවාලිය නොහැකිය. එම ක්‍රමය අපට නොගැලපේ. ප්‍රථමයෙන්ම නායකයින් අංගසම්පූර්ණ පුද්ගලයන් බවට පත්විය යුතුය. ඔවුනට මහජනයා වෙනුවෙන් සේවයක්‌ කළ හැක්‌කේ එවිටය. දේශනාවලින් පමණක් කිසිදු ප්රතිඵලයක් නොලැබේ.“ මේ අනුව පැහැදිලි වන්නේ පවතින නීති මගින් ම පමණක් ජනතාවගේ ජීවන තත්වය ගොඩනනැගිමට කටයුතු කළ නොහැකි බවයි. ඒ සදහා නායකයින් ද ගුණාංගවලින් යුක්ත විය යුතු බව සදහන් කරන අතර ජනතාවට සේවය කළ හැකි මාර්ගය සකස් වන්නේ ඒ තුළින් පමණක් බවක් දේශනා තුළින් ප්රතිඵලයක් නොලැබෙන බවත් දත්වයි. මේ අනුව ඔහුගේ චින්තනයේ උසස් බව ගම්‍ය වේ.
1928 ඔහු චීන කාන්තාවක් වෙත යවනු බලන ලිපියක සඳහන් වනුයේ, “මූලික හේතු සාධකය ඉවත් නොකර ජාතීන් හා ජනවර්ගයක්‌ අතර සමගියත් ඇති කළ නොහැකිය. එකි මූලික සාධකය නම් ශක්‌තිවන්තයා විසින් දුර්වල තැනැත්තා සූරා කෑමයි.“ එනම් රාජ්‍යයක් තුළ පාලකයා විසින් පාලිතයා සූරා කෑම යන ප්‍රධාන හේතු සාධකය ඉවත් නොකරන තාක් කල් ජාතීන් අතර සමගිය ඇති කරලීමට නොහැකි බව දක්වයි. ඒ අනුව පැහැදිලි වන්නේ සියල්ලටම සම තත්වය සමාජය තුළ ලැබිය යුතු බවයි.
එසේ ම 1948 දී සිය මිතුරෙකු වෙත යවන ලද ලිපියක “ඉරණම හෝ දෛවය යනු කර්මයේ ඵලයයි. ඉරණම හොඳ එකක්‌ හෝ නරක එකක්‌ විය හැකිය. මිනිසාගේ උත්සාහය තුළින් පීඩිත ඉරණමක්‌ වුවද ජයගත හැකිය. මිනිසාගේ උත්සාහය හා ඉරණම අතර අඛණ්‌ඩ අරගලයක්‌ පවතී. එයින් ඇත්ත වශයෙන්ම කුමක් ජය ගනීවි දැයි කිව හැක්‌කේ කාටද එම නිසා අපි අපේ උත්සාහය අඛණ්‌ඩව පවත්වාගෙන යන අතර ප්‍රතිඵලය දෙවියන්ට භාර කරමු. “ යන්නෙන් සඳහන් කර තිබිණ. මෙහි සරල අදහස් වන්නේ පුද්ගලයාගේ ඉරණම හෝ දෛවය කුමක් වුවත් උත්සහය තිබේ නම් ඕනම භාධකයක් ජය ගත හැකි බවයි.
1926 සැප්. 23 වැනි දින ගාන්ධි විසින් ශද්බට ෂබාස්‌, පුවත්පතට "මම" සහ "මගේ" යන පද ඉවත්කිරීම යන මාතෘකාව යටතේ ලියා හ ඇති ලිපියක සඳහන්ව තිබූනේ, “අපට ආගමෙන්, දේශපාලනයෙන්, හා ආර්ථිකයෙන් "මම" සහ "මගේ" යන පද ඉවත් කළ හැකි නම් අපට කඩිනමින් විමුක්‌තිය ලඟා කර ගත හැකි අතර ස්‌වර්ගයද මිහිතලය මතට රැගෙන හා හැකිය." මේ අනුව එතුමාගේ තිබූ උසස් දාර්ශනිකමය චින්තනමය ශක්තිය පැහැදිලි වේ.
විදේශීකයන්ගෙන් මෙන් ම බාහිර බලපෑම්වලින් සිය රාජ්‍යය මෙන් ම ජනයා ආරක්ෂා කර ගැනීම සදහා නමින් පමණක් සටන් ව්‍යාපාරයක් දියත් කරනු වෙනුවට සංකල්පීයම වශයෙන් ගාන්ධි තුමන්ගේ සටන් ව්‍යාපාරය දාර්ශනික, චින්තනමය, අධ්‍යාපනික,සමාජීය, සදාචාරමය වශයෙන් හර පද්ධතියකින් යුක්ත වූවක් බව ඉහත කරුණු අනුව පැහැදිලි ය.
