මහාවංශය

මහාවංශය

              ලංකාවේ වංශ කථා අතරින්  ප්‍රසිද්ධ වංශය කථාව මහාවංශය යි. එකවර රචනා නොවන මෙහිපැහැදිලිවම කොටස්4  ඇත. මුල් කාලයේ මහාවංශය ලෙස හැදින්වුයේ පරිච්ඡේද 37ක් ඇතුළත් වු මුල්කොටසයි. අනෙක් සියලු කොටස් චුල වංශය නම්න් හැදින්වේ එහෙත් නුතන ඉතිහාසඥයින්ගේ අදහස අනුව මේ සියලු කොටස් මහාවංශය නමින් හැදින්වේ. වංසන්තප්පකාසිනී නම් කෘතියේ දැක්වෙන පරිධි මුල් කතු වරයා දිඝසද සේනාපති පිරිවෙනේ මහනාම නම් හිමි නමකි. මහනාම හිමි තම කෘතියට වැඩිවශයෙන්ම පදනම් කරගන්නේ අට්ඨකථා මහාවංශය බව ඉකතිහාසඥයෝ පිළිගනී. විෂය ඉදිරිපත් කිරිම අතින් දීපවංශය, සමන්ත පාසාදිකාව යන කෘති මහාවංශය හා සමාන වන්නේ මේ හැම කෘතියක්ම අට්ඨකථා මහාවංශය අනුගමනය කල නිසා බව කිව හැකිය.කෙසේ වෙතත් මහින්ද පරිනිර්වානයෙන් පසු කොටසට මහාවංශ කතුවරයා අලුත් තොරතුරු රැසක් ඉදිරිපත් කර ඇත.             උදා-: දුටුගැමුණු පිළිබද ප්‍රවෘතිය දීපවංශයේ ගථා 11 ඉදිරිපත් කරන අතර මහාවංශය කතුවරයා එය සදහා පරිඡේද 11ක් වෙන්කර තිබිම දැක්විය හැක.

               දීපවංශය මෙන්ම මහාවංශයද අවසන් වන්නේ මහසෙන් රජුගේ රාඡ්‍ය කාලයෙන් ය. එසේ වන්නට ඇත්තේ මහසෙන් රජු මහා විහාර විනාශ කිරිමට දැරු ප්‍රයත්නය නිසා තවදුරටත් පුරාවෘත  ගැබ්වු වාර්ථා පවත්වාගෙන යාම දුෂ්කර නිසා විය හැක. වංශ කථා ලියැවුනේ ඒ ඒ සිද්ධීන් ම කලකට පසුව නිසා ලියන අවස්ථාව දක්වා තොරතුරු ඒවායේ ඇතුළත් ‍නොවේ. මහාවංශය නියම වංශ කථාවක ස්වරෑපය දරන්නේ එහි අවසාන පරිච්ඡේද පහේදී පමණි. ඉතිසහාසය අතින් වැදගත් වන්නේද එම කොටසයි. ඉන්පසු මහාවංශය ඉදිරියට ගෙන යාමට ඒ ඒ කතුවරුන්ට ආදර්ශයක් වුයේද එම කොටසයි. මහාවංශයට ඝණ්ඨ පදඨිඨ වර්ණනා නම්න් ගැට පදයක්ද, වංසත්තප්ප කාසිනි නම්න් ටීකාවක්ද ලියා ඇත. මෙයින් මහාවංශය කෙතරම් දුරට වැදගත් කොට සලකන ලද්දේ දැයි  පැහැදිලි වේ. වංසත්තප්පකාසිනිය මහාවංශයේ වචන විස්තර කරන අතරම මහාවංශයේ නැති කරුණු අට්ඨකථා මහාවංශයේ ගත් කරුණු තව දුරටත් එකතු කර විස්තරාත්මකව ලියවුන කාම්බෝඡ මහාවංශය නම් ග්‍රන්ථයක්ද ඇත. පැරණි ලංකාවේ ඉතිහාසය හැදැරිමට ඇති වැදගත්ම කෘතිය මහාවංශයයි. මහාවංශයේ පරිච්ඡේදයන් හි ව්ශේෂයෙන්ම බුදු දහම ගෙන එමට පෙර කාලය කල්පිත කරුණු වලින් පිරී ඇති බව පෙනේ. කතෘ බෞද්ධ හික්ෂුවක් නිසා මහාවංශයේ සැම පරිච්ඡේදයක්ම අවසානයේ හුදීජන පහන් සංවේගය උදේසා ලියු බව සදහන් වේ. එක් අතකින් මහාවංශය උපදේශාත්මක සුවරුපයක් දරයි.

             මහාවංශය ආශ්චර්යමත් සිදුවීමි වලින් පිරි පවති. රහතුතන් වහන්සේලා අහසින් ගමන් කිරීම, දෙවිවරු දහස් ගණනින් වටවී සිටීම, දිව්‍ය ලෝකයට යාම, යක්ෂයින් පලවා හැරීම, වැනි සෘධිමය ප්‍රාතිහාර්යන්  සහ දෙව් මිනිස් යක්ෂ ආදිය එකම ලෝකයක සිටීම නිදසුනකි. මෙවනි කථා තුලින් ඓතිහාසික කරුණු මතු කර ගැනිම දුෂ්කරය. එසේම මහාවංශ කථාකරුවෝ තම අවධානය යොමු කලේ ආගමික ඉතිහාසයට බව කිව හැක. රජුගේ කාලය තුල සිදුවු සේවාව නම් බුදු දහමේ දියුණුව පිණිස. එම රඡු කරන ලද පුන්‍ය ක්‍රියා බව ඔවුන්ගේ විෂ්වාසය විය. පැරණි ලංකාවේ පැවති දේ. ක්‍රම හා එකල පැවති ආර්ථික ඡිවිතය පිළිබද තොරතුරු මහාවංශයේ විරලය. මහාවංශය කතුවරයා විහාර ගැන වැඩි සැලකිල්ලක් දක්වා ඇත. මහා විහාරයේ ශ්‍රේෂ්ඨ දුටුගැමුණු රජුට විශේෂ වැදගත් කමක් දැක්වුයේ ඒ නිසා යැයි කිව හැකිය. ලංකාවේ බුදු දහමෙන් ඉතිසහාසය ගැන සලකන විටදී. එය අඩුපාඩු සහිත බව කිව හැක්කේ මහා විහාර වාසීන්ට විරුද්ධ නිකායක් ගැන කෙටියෙන් දැක්වීම යන කරුනු නිසාය. එහි කල්පිත අදහස හැරුනු විට මහාවංශය මහසෙන් රජු දක්වා ලංකා ඉතිසහාසය හැදැරිමට මහොපකාරී වේ. මහාවංශය ලංකා ඉතිසහාසය අඛණ්ඩව ඉදිරිපත් කරන පැරණිතම කෘතියයි.