ලංකා ඉතිහාසයේ මූලාශ්‍ර
ලංකා ඉතිහාසයේ මූලාශ්‍ර
මූලාශ්‍ර අතීතය ඉගැනීමට යොදාගන්නා මූලද්‍රව්‍ය ලෙස හැදින්විය හැක. එසේම අප අතීතය දෙස එබී බලන කවුලු ලෙස මූලාශ්‍ර හැදින්විය හැක. මූලාශ්‍ර වලින් අපට ඉතිහාසය පිළිබද කරුනු ලැබෙනවා පමණක් නොව. ඉතිහාසය කෙනෙක් දූරට පැතිර යන්නේද එයින් ඉතිහාසය කෙනෙක් දූරට උගත හැකිද යන්න තිරණය වේ. ලංකා ඉතිහාසයේ පුරාතන යුගය අවුරුදු 2000 ක් පමණ දිර්ඝ කාලයක් තිස්සේ පැතිර යන්නකි. මෙයින් බොහෝ කාලයක් සදහා යොදා යතහැකි විවිධ මූලාශ්‍ර රාශියක් වේ. මේ මූලාශ්‍ර අතිරින් වඞාත්ම වැදගත් මූලාශ්‍රය ලෙස දැක්ව්ය හැක්කේ මහාවංශය නමින් හැදින්වෙන වංශ කථාවෙන් දැක්වෙන වංශ කතාවයි. මේ වංශ කථාවෙන් දැක්වෙන ව්ස්තර නිසාත් අබන්ඞ ඉතිහාසය නිසාත් අනික් මූලාශ්‍ර වලට වඩා වැදගත් කමක් මහාවංශය දරයි. මහාවංශය ආගමික ඉතිහාසය ග්‍රන්තයනක් වශයෙන් ලියවුන නිසාත්, ඉතිහාසය හැදිරීමේදි එය මුල්තැන තබා ගැනිම යුක්ත ඉතිහාසය මහාවංශය නොතිබෙන්නට අපේ පැරණි ඉතිහාසයෙන් වැසි කොටසක් පිළිබව ඉගෙනීම මෙන්ම විස්තර ලබා ගැනිමද දූෂ්කර වනු ඇත. මහාවංශය හෝ එයට මුල්වු මුලාශ්‍ර පදනම් කරගෙන ලියුවුනු ඓතිහාසික යුක්ත පරණි කාලයේ සිටම සකස්කෙරුනු බව දක්නට ඇත. මේ කෘතින්ගේ අගය මැනිය යුත්තේ ඒවායෙන් කියවෙන සිද්දිනට කෙතරම් ආසන්න කාලයක සිට ඒවා රචනා වී දැයි යන්න ගැන සලකමිනි. මිලගට තවත් වැදගත් මුලාශ්‍රයක් ලෙස සැලකිය හැක්කේ ශිලා ලේඛනයි. සාහිත්‍ය මුලාශ්‍ර වලින් කියවෙන තොරතුරු වලට වඩා අමුතු කරුණු ශිලා ලේඛන වලින් සැපයේ. එපමනක් නොව ඒවායෙන් කියවෙන තොරතුරු සිද්ධි හා සමකාලින නිසාත් ශිලා ලේඛන විශේෂයෙක් වැදගත් වේ. වෙනත් පුරාව්ද්‍යාත්මක මුලාශ්‍ර ගැන සලකා බලන විට ප්‍රතමා, චිත්‍ර, ගෘහ නිර්මාණ හා කාසි සහ ඒ සියල්ලටම වඩා වැවි හා වාරි කර්මාන්ත අපේ පැරණි ඉතිහාසය ඉගෙනීට වැදගත් ආලෝකයක් ලබාදෙන මුලාශ්‍රයන්ය. මේ දිවයිනට පැමිණි නොයෙක් විදේශිය සංචාරකයෝ ලංකාව පිළිබද ඔවුන් තුල ඇතිවු ව්ව්ධ අදහස් සටහන් කර තිබුහ. චිනය, අරාබිය, ඉතාලිය වැනි රට වලින් පැමිණි සංචාරකයින් ව්සින් ලියන ලද මෙවැනි වාර්ථා වලින් සමහරක් ඉතා වැදගත්ය.
සාහිත්‍යමුලාශ්‍ර
මහාවංශය යනු අපේ ඉතිහාසය පිළිබදව ඇති පැරිණිම වාර්ථාව නොවේ. එයට පසුබිම වු කෘති රාශියක් තිබු බව පෙනේ. මෙවැනි කෘති සියල්ල ඉන්දියාවේ බුදු දහමේ ආරමිභයේ සිට පැවත එන ඉතිහාසය ලිවීමේ සමිප්‍රධායක ප්‍රථිපලයක් ලෙස හැදින්විය හැක. මේ කෘති සියල්ලෝම කතෘවරුන් බෞද්ධ හික්ෂුන් වහන්සේලා වේ. අප වෙත ඒවා පත්වුයේ විහාර වල ඒවා ආරක්ෂ වු නිසාය. ලංකාවට බුද්ධාගම ගෙන ලැබු බෞද්ධ ධර්මදුතයෝ තමන් සමග ත්‍රිපිටකය පමණක් නොව ශාසනයේ ඉතිහාසය පිළිබද විස්තරද ගෙන ආහ. මේ ශාසනික ඉතිහාසයට මගදයේ රඡුන් පිළිබද විස්තරන් ඇතුළත් වේ. ලංකාවට මිහිදු හිමි පැමිණිමට තුඩුදුන් කරුණු විශේෂ සැලකිල්ලකින් යුතුව ඊට ඇතුළත් කරන ලදි. තෙවන සංගාවනාවට පසු බුදු දහම පැතිරි යාම පිළිබද විස්තර දේවානම්පියතිස්ස රාඡ්‍ය සමයේ ම්හිදු හිම් සහ සංඝමිත්තා තෙරණිය ලංකාවට පැම්ණිමට හේතු කරුණු විශේෂ සැලකිල්ලක්න් යුතුව එක් කරන ලදි. කල්යාමේදි මේ මුල් ප්‍රවෘතිවලට තවත් කරුණු එකතු කරම්න් එම ග්‍රන්ථ පුළුල් කරන ලදි. මහින්දාගමනයෙන් පසු ලංකාවේ බුදු සසුන පිහිට විමත් මහා විහාරය පිහිට වීමත් දිවයිනේ ඉතිහාසයේ වැදගත් සිද්දින් ලෙස සලකන ලදි. පාලි ත්‍රිපිටකයට මුලින්ම සිංහල අටුවා ග්‍රන්ත ලියන විට එයට මේ සියලු මුබ පරම්පරා ගත තොරතුරු ඇතුළත් ඓතිහාසික වැදගත් කමක් එකතතු කරන ලදි.තුපාරාමය දාගැබේ පුඡා වස්තු නිදන්ගත කිරිම, බෝධි රෝපනය, ලෝවා මහාපාය, රුවන්වැලි මහා සෑය වැනි සිද්ධි ඉතා වැදගත් ලෙස සලකා මුබ පරම් පරාවේන් ගෙන එන ලදි.
