ලන්දේසි පාලනය හා උඩරට. (01 කොටස)
ශ්‍රී ලංකා ඉතිහාසය දෙස බලන විවිධ යුගයන්ගෙන් සමන්විත විවිධ පාලන තන්ත්‍රයන් සහිත විවිධ පාලනවරුන් විසින් පාලනය කරන ලද ආක්‍රමණ සංක්‍රමණයන්ගෙන් සමන්විත ඉතිහාහයකට උරුමකම් කියනු ලබයි. මෙම සියලු ඉතිහාසගත පුවත්හි උච්චතම අවස්ථාවක් ලෙස 16වන ශතවර්ෂයෙන් පසු කාලය දැක්විය හැකි ය. මක් නිසාද යත් එම කාලය තූළ සිදු වූ විවිධ තත්වයන්, සංසිද්ධීන් ලාංකික ඉතිහාසය නව මංපෙතක හැරවුම් ලක්ෂයක් වූ බැවිනි.
16වන සියවස ආරම්භයේ දී ශ්‍රී ලංකාව කෝට්ටේ, යාපනය, කන්ද උඩරට යනුවෙන් දේශපාලනය කොටස් 03කට ද තවත් අර්ධ ස්වාධීන රාජ්‍ය රාශියකට ද බෙදී පැවතිණි. මේ අතරින් කෝට්ටේ ප්‍රධාන රාජ්‍ය ලෙස පිළිගත්තේ වුව ද කන්ද උඩරට රාජ්‍ය ද ප්‍රබලව පැවතිනි.
කන්ද උඩරට රාජධානි සමයේදි මෙරටට එල්ල වූ විවිද ආක්‍රමණ හා ඒවායෙන් ඇති වූ ප්‍රතිඵලද අසීමිතය. පෘතුගීසි, ලන්දේසි, ඉංග්‍රීසි යන යුරෝපීය ජාතිකයන් තමන්ගේ වාසිය තකා මෙරට ආක්‍රමණය කළහ. ඔවුන් අතරෙන් ලන්දේසින්ගේ පැමිණීම කරුණු රාශියක් නිසා සුවිශේෂි වේ. විටෙක සාමකාමිවද, විටෙක ආක්‍රමණකාරීවද ඔවුන් ලක්දව පාලන කටයුතුවලට සම්බන්ධ වී ඇත. එහිදි උඩරට රජු හා ලන්දේසින් අතර ගිවසුම් මෙන්ම සටන්ද ඇති විය. දෙපිරසිම තම පාලන බලය රැක ගැනීමට උත්සාහ දරා තිබේ.
මේ ආකාරයට කන්ද උඩරට හා ල්නදේසින් අතර පැවති සම්බන්ධතාවය හා ඔවුන්ගේ පාලන රටාවන් පිළිබඳ විමසීමක් මෙහිදි සිදු කරනු ලබයි. එසේම දෙපක්‍ෂය අතර ඇති වූ ගිවිසුම්ද, ඒවායෙන් ඇති වූ ප්‍රතිඵලද මෙමගින් සාකච්ඡා කරනු ලැබේ. ඊට අමතරව විවධ හැලහැප්පීම් මධ්‍යයේ උඩරට රජු හා ලන්දේසින් තම ස්වාධීනත්වය ආරක්‍ෂා කරගැනීමට ක්‍රියා කර ඇති ආකාරය මෙයින් පැහැදිලි කෙරේ.
■ කන්ද උඩරට පාලනය.
දහසය වන සියවසේ අගභාගයේදි මෙරට මුහුදු බඩ ප්‍රදේශ පෘතුගීසීන්ට යටත් වීමෙන් පසුව 1815 වන තෙක් උඩරට රාජධානියේ ස්වාධීනත්වය ආරක්‍ෂා කරගැනීමට සිංහලයන් සමත් විය. සීතාවක රාජ්‍යය බිඳවැටීමෙන් පසුව ලාංකිකයන් සතු වූ එකම රාජ්‍යය උඩරට වූ අතර නීත්‍යානූකූල උරුමත්වයේ සංකේතය වශයෙන් සැලකෙන දළදා වහන්සේගේ අයිතිය උඩරට රාජ්‍යය සතු විය. ඒ අනූව මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල ජනතාව පවා තම අගරජු ලෙස සලකනු ලැබුයේ මහනුවර රජුය. මේ නිසා පහතරට හා උඩරට සිංහලයන් අතර උඩරට රාජ්‍යය තම පොදු උරුමයක්ය යන සංකල්පය පැවතිණි. මේ නිසා ආත්ම පරිත්‍යාගයෙන් හෝ එය රැකගැනිම තමන්ගේ පරම යුතුකම යැයි ඔවුන් සැළකූහ. මේ චින්තනය හේතුකොටගෙන 1815 වන තෙක් පෘතුගීසි, ලන්දේසි, ඉංග්‍රීසි යන යුරෝපීය ජාතීන්ගෙන් එල්ල වූ අනේක විද දුෂ්කරතා මධ්‍යයේ 1815 වන තෙක් උඩරට රාජධානියේ ස්වාධීනත්වය ආරක්‍ෂාකරගැනීමට උඩරැටියන් සමත්ව තිබේ.
මෙම යුගයේ කන්ද උඩරට පාලනය ගෙනගිය පාලකයන් අතර,
1* සේනාසම්මත වික්‍රමබාහු (1469-1511).
2* ජයවීර (1511-1552).
3* කරල්ලියද්දේ බණ්ඩාර (1552-1582).
4* පළමු විමලධර්මසූරිය (1591-1604).
5* සෙනරත් (1604-1635).
6* දෙවන රාජසිංහ (1635-1687).
7* ශ්‍රී වීර පරාක්‍රම නරේන්ද්‍ර්‍රසිංහ (1687-1707).
8* ශ්‍රී විජය රාජසිංහ (1707-1739).
9* කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ (1739-1782).
10* රාජාධි රාජසිංහ (1782-1798).
11* ශ්‍රී වික්‍රමරාජසිංහ (1798-1815).
මෙම රජවරුන් විවිධ කාල සීමාවන් තුළ රාජ්‍යත්වයට පත් වී දේශපාලනික, ආර්ථික, ආගමික, සංස්කෘතික, සමාජීය වශයෙන් රට පාලනය කර ඇත. මේ අතරතුර යුරෝපීය ජාතීන් වූ පෘතුගීසින් ප්‍රථමයෙන් විවිධ හේතු සාධකයන් මුල් කරගනිමින් මෙරට ආක්‍රමණය කරන ලද අතර පසුව කුරුඳුවල අවශ්‍යතාවය මුල් කරගනිමින් ලන්දේසීන් මෙරට ආක්‍රමණය කරන ලදි. මෙහි බලපෑම මුල්කාලීනව ස්වාධීනව පැවති උඩරට රාජ්‍යය කෙරෙහිද පසුකාලීනව ආක්‍රමණයන් ඇති වීම කෙරෙහි හේතු වී තිබේ.
■ ලන්දේසි පාලනය.
ලන්දේසි පාලකයන් පෘතුගීසින් මෙන් නොව ඉතා දැඩි පිලිවෙතක් අනුගමනය කරනු ලැබූ පිරිසක් වන අතර සියලුම උසස් නිළතල ලන්දේසින්ට පවරන ලදි. ඒ නිසා පරිපාලනයේ දී මොවුහු ශක්තිමත් වූ අතර මුහුදු බඩ දේශීය රදළ පන්තියේ බලය පිරිහෙන්නට විය. ඕලන්ද පාලනයේ ප්‍රධානියා ආණ්ඩුකාරවරයෙක් විය. ලන්දේසි සමස්ත පාලනය මෙසේ දැක්විය හැක.
- ලන්දේසි පරිපාලනය.
- භතාවියේ අග්‍රාණ්ඩුකාර තැන හා ඔහුගේ උපදේශන සභාව.
- ගාල්ලේ ආණ්ඩුකාර තැන හා ඔහුගේ උපදේශන සභාව.
- බෙන්තොට භාර නළධාරි තැන.
- බෙන්තොට සංහල අධිකාරම්.
- ගම්මුලාදෑනිවරු.
- මහබද්දේ කපිතාන්.
- කුරුඳු තලන්නන්ගේ විදානේවරු.
- ගම්මුලාදෑනිවරු.
- ගාලු කෝරලය භාර කපිතාන්මා.
- සිංහල මුදලිවරු.
- ගම්මුලාදෑනිවරු.
- මාතර දිශාව.
- සිංහල අධිකාරම්.
- ගම්මුලාදෑනිවරු.
- මීගමු ඔපර්හුන්ට්.
- ඔහුගේ සභාව.
- සිංහල මුදලිවරු.
- බෙන්තොට භාර නළධාරි තැන.
