ලන්දේසි පාලනය හා උඩරට. (02 කොටස)
ලන්දේසි ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණීමට හේතු.
පෘතුගීසින් මෙන්ම ලන්දේසින්ද මුහුදු යාත්‍රික ගවේෂණවල නිරත වී ඇත්තේ වෙළඳ ද්‍රව්‍ය ලබා ගැනීමේ පරමාර්ථයෙනි. විශේෂයෙන් ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන අරමුණ වූයේ කුළුබඩු වැවෙන ප්‍රදේශවලට ගොස් එම ප්‍රදේශ අත්පත් කරගැනීමයි. ලංකාව,ඉන්දියාව, ඉන්දුනීසියාව, මලයාසියාව, බෝනියෝව ආදි රටවල්වලින් ගම්මිරිස්, කුරුඳු, සාදික්කා, එනසාල්, කරාබු නැටි ආදි කුලු බඩුද මුතු, මැණික්, ඇත්දළ, පිගන් බඩු, සේද රෙදි ආදි භාණ්ඩද පෙරදිගින් ලබාගත හැකි වීමත් මොවුහු පෙරදිගට පැමිණීමට හේතු වී තිබේ. ඕලන්ද රජුගේ අවසරය මත පිහිටුවාගෙන තිබූ ලන්දේසි පෙරදිග වෙළඳ සමාගම විසින් මෙම වෙළඳ කටයුතු මෙහෙය වන අතර එම ද්‍රව්‍ය ලබාගන්නා ප්‍රදේශ යටත් කරගෙන පාලනය කිරීමද වෙළඳ සමාගම මගින් සිදු කරන ලදි. ලන්දේසින්ගේ ප්‍රධාන අරමුණ වූයේ ලාභ ලබාගැනීම වන අතර වෙළඳාමේදි ඉතා සරුසාර කුරුඳු බිම් මෙරට පැවතීම ලංකාව කෙරෙහි ලන්දේසින්ගේ අවධානය නිරන්තරයෙන් යොමුවීමට හේතු වී තිබේ.
ලන්දේසින් පැමිණෙන විට ශ්‍රී ලංකාවේ පැවති දේශපාලන පසුබිම.
16 වන සියවස ආරම්භයේදි මෙරටට පැමිණි පෘතුගීසින් වසර 150 කට වඩා අධික කාලයක් ලංකාවේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල පාලනය ගෙනයාමට සමත් විය. ලංකාවේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශ පෘතුගීසි යටතේ පැවතියද මේ වන විට කන්ද උඩරට රාජ්‍ය්‍ය ස්වාධිනව පැවතිණි. ඌව වෙල්ලස්ස, ගමන් කඩුව, නුවර කලාවිය, බ්ම්තැන්න, හේවාහැට, උඩුනුවර, හාරිස්පත්තුව, දුම්බර ඇතුලු දිවයිනේ මුලු භූමි භාගයෙන් හතරෙන් තුනක්ම ස්වාධීන වූ කන්ද උඩරට රාජ්‍යයට අයත් විය. විශාල භූමි ප්‍රදේශයක කන්ද උඩරට වැනි ස්වාධීන රාජ්‍යයක් පැවතීම පෘතුගීසින්ට මෙන්ම ලන්දේසින්ටද ගැටලුවක් විය. එයට හේතු වූයේ බටහිර ජාතීන් බලාපොරොත්තු වූ අයුරෙන් ඹවුන්ගේ වෙළඳ කටයුතු හා ආගමික කටයුතු නිදහසේ කරගෙන යෑමට කන්ද උඩරට රාජ්‍යය මගින් බාධාවක් වී තිබීමයි. මේ නිසා කන්ද උඩරට රාජ්‍ය්‍ය යටත් කරගැනීමට ලන්දේසින්ද නිතරම උත්සාහ ගන්නා ලදි.
උඩරට රාජ්‍යයේ මෙකල පාලනය ගෙන ගියේ පළමු වන විමලධර්මසූරිය රජුය. මේ වනවිටත් රජු මහත් කරදරයක් වී සිටි පෘතුගීසින් මෙරටින් පලවා හැරීමේ උත්සාහයක නිරත වී සිටින කාලවකවානුවක් විය. පෘතුගීස්න් පලවා හැරීමට නම් ප්‍රථමයෙන්ම ඉන්දියන් සාගරයේ නාවික හමුදා බලය ශක්තිමත් කළ යුතුම විය. 16 වන සියවසේ සිටම මෙරට බලයට පත්වූ පාලකයින්ද සිදු කරලීමට උත්සුක වී ඇත්තේද එම ක්‍රියාවමය. උදාහරණයක් ලෙස කැලිකට්හි සැමොරින් වැනි පාලකයින්ගේද සහය ලබා ගෙන තිබීමෙන් එය පැහැදිලි වේ. නමුත් එයද ප්‍රමාණවත් වී නැත. මෙහිදි එයට පිළියමක් ලෙස වැඩි අවධානයක් යොමු වී ඇත්තේ ප්‍රබල නාවික හමුදා බලයක් හිමිව තිබූ වෙනත් යුරෝපිය ජාතියකගේ සහයෝගය ලබා ගැනීම කෙරෙහිය. එහිදි ව්ශේෂයෙන්ම යුරෝපීය ජාතියක් වූ ලන්දේසීන්ගේ සහය වැදගත් වී තිබේ. මෙවැනි පසුබිමක් මූලික කරගෙන ලන්දේසි බලයක අවශ්‍යයතාවය පැවති තිබේ.
ලන්දේසින් හා සිංහලයන් අතර පැවති සම්බන්ධතා.
1505 පමණ වන විට ලක්දිවට පැමිණි පෘතුගීසින් 1597 වන විට මෙරට මුහුදු ප්‍රදේශයන්හි නීත්‍යානුකූල උරුමකරුවන් බවට පත් වුවද මුලු ලක්දිවෙහිම බලය ලබාගැනීමට යාමේදි ප්‍රධාන බාධකය වූයේ කන්ද උඩරට රාජ්‍යයි. මේ නිසා උඩරට රාජ්‍යයට විරුද්ධව පෘතිගීසින් විසින් දන්තුරේ සටන, බලන සටන, රංදෙනිවල සටන, ගන්නෝරුව සටන ආදි වහයෙන් සටන් මෙහෙය වුවද ඒවා ක්‍රමානූකූලව පරාජය කිරිමට උඩරැටියන් සමත් වී තිබේ. නමුත් 1638 පමන වන විට ලක්දිව දේශපාලන ක්‍ෂේත්‍රයට සම්බන්ධ වූ අලුත් පිරිසක් හෙවත් ලන්දේසින් නිසාවෙන් පෘතිගීසින්ට උඩරට ආක්‍රමණය කිරීමට නොව ඔවුනට මුහුදු බඩ ප්‍රදේශ ලන්දේසින්ගෙන් ආරක්‍ෂා කරගැනීමට කටයුතු කරන්නට සිදු විය.
ලන්දේසි නැව් කණ්ඩායමක් පෙරදිගට සංක්‍රමණය වූයේ වස්කෝදගාමා පෙරදිගට සංක්‍රමණය වී ශතවර්ශයකට පමණ පසුවය. ඊට හේතු වූයේ පෘතුගීසි නෞකාවල වෙනත් යුරෝපීය ජාතිකයකු රැගෙන නොයෑමයි. මේ නිසා පෙරදිගට පැමිණීමට අවශ්‍ය සිතියම් දැනුම, විද්‍යාත්මක දැනුම, නෞකා ආදිය අනිකුත් යුරෝපීයන් අතට පත් නොවුණි. නමුත් 16 වන ශතවර්ශය අගභාගයේදි මෙම තත්වය වෙනස් විය. ලිංටෝචය නැමැති ලන්දේසි නිළධාරියා විසින් පෙරදිගට පැමිණීම පිළිබඳ තොරතුරු ඇතුළත් දේශාටක කෘති දෙකක් රචනා කරන ලදි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් අන්‍යය යුරෝපීය ජාතීන් නොදත් වැදගත් කරුණු රැසක් හෙළිදරව් විය. ඉන් වසර කිහිපයක් ගතවීමට පෙර ලන්දේසි නැව් කණ්ඩායම් පෙරදිගට සංක්‍රමණය විය. ඒ සමග ඊන්දිය සාගරයේ පැවති පෘතුගීසි වෙළඳ ඒකාධිකාරිත්වය බිඳ වැටිණි. ලක්දිවට පැමිණි ලන්දේසින් උඩරට සමග සම්බන්ධතා ගොඩනගා ගැනීමට උත්සුක විය. මේ පිළිබඳව විමසා බැලීමේදි එය අවස්ථා කිහිපයක් යටතේ විවරණය කල හැකිය.
1* ක්‍රි.ව- 1602-1638 කාලය.
2* ක්‍රි.ව-1638-1658 කාලය.
3* ක්‍රි.ව-1658-1679 කාලය.
4* ක්‍රි.ව-1679-1702 කාලය.
5* ක්‍රි.ව-1702-1796 කාලය.
මේ අනූව විශේෂයෙන් ක්‍රි.ව 1602 සිට 1796 දක්වා කාලය තුළ උඩරට රජුන් හා ලන්දේසින් අතර සම්බන්ධතා පැවති බව පැහැදිලි වේ. මේ අතරින් 1602-1638 එහි මුල් අවස්ථාවන් ලෙස සළකනු ලැබේ. ප්‍රථමයෙන් ස්පිල් බර්ජින් නැමැති ලන්දේසි දූතයා එවකට උඩරට රාජ්‍යයේ පාලකයා වූ පළමු විමලධර්මසූරිය රජතුමා මුණගැසුණු අතර 1638 ලන්දේසින් පලමු රාජසිංහ රජු සමග ගිවිසුමකට එළඹීමත් සමග ලන්දේසි උඩරට සම්බන්ධතාවය තහවුරු විය. 1635 සෙනරත් රජුගේ මරණයෙන් පසුව බලයට පත් වූ ඔහු පුත් දෙවන රාජසිංහ රජුගේ මූලික පරමාර්ථය වූයේ මෙරට මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවලින් පෘතිගීසින් පළවා හැරීමයි. මේ සඳාහා 1638 වන විට ලන්දේසින් සමග ගිවිසුමකට එළඹ් අතර එමගින් ඉදිරිපත් වූ කරුණු මත ලන්දේසින් හා දෙවන රාජසිංහ රජු අතර පැවති සම්බන්ධතාවය කෙබඳුදැයි පැහැදිලි වේ.
- මහනුවර රජු හා වැසියන් ලන්දේසින් තම කුලුපග මිතුරන් හා රටේ ආරක්‍ෂකයන් වහයෙන් පිළිගත්හ. ඒ අනූව ලන්දේසි රජුගේ ප්‍රදේශ අත්පත්කරගෙන සිටි පෘතුගීසින්ට විරුද්ධව ආධාර සැපයීමට ඉදිරිපත් විය. මෙසේ රාජසිංහ රජු උඩරට රාජ්‍යයේ අසහය පාලකයා බවත් ලංකාවේ කිසිම කොටසක් පාලනය කිරීමට පෘතුගීසින්ට කිසිම අයිතියක් නොමැති බවත් පිළිගත්හ.
- බලකොටු රජුගේ සහය ඇතිව අල්ලාගත් විට ඉන් ලැබෙන ධනය දෙපාර්ශවය අතර සමසමව බෙදා ගැනිමට ගිවිස ගත්හ.
- පෘතිගීසින්ගෙන් අල්ලා ගන්නා ලද බලකොටු ප්‍රමාණාත්කව ශක්තිමත් කර එහි ලන්දේසි හමුදා සන්නන්ධ කිරීමට උඩරට රජුගේ අනුමැතිය ඇත්නම් පමණක් ලන්දේසින්ට එසේ සිදුකළ හැකි බව ගිවිස ගත්හ.
- ලන්දේසි භටයන් බලකොටු රකිනු ලැබුවහොත් ඔවුනට අවශ්‍යය මාස් පඩි ගෙවීමට රජු එකග විය.
- පෘතුගීසින්ගේ බලකොටු පැහැරගත් පසු වෙළඳ ද්‍රව්‍ය සුදුසු තැන්හි රැස්කර තැබීමට අවසර දීමටත් ඒ සඳහා ලන්දේසි වෙළඳ ගබඩාවක් පිහිටුවා ගැනීමට අවසර දීමටත් රජු එකග විය. එමෙන්ම වෙඩි බෙහෙත් හා යුධායුධ රැස්කර තැබීම හා ඒ සඳහා අවශ්‍යය වෙළඳ ගබඩාවක් තනා දීමට රජු එකග විය.
- පෘතිගීසින්ට විරුද්ධව පහරදීමට හෝ කුමන හෝ ක්‍රියාදාමයක් සිදු කිරීමට පෙර ලන්දේසින්ගේ ඉහළ නිළධාරින් සමග සාකච්ඡා කිරීමටත් ලන්දේසින්ට අවශ්‍යය ආධාර සැපයීමටත් රාජසිංහ රජු එකග විය. ඒ තුළින්ද රජුගේ සුවාධීනත්වයට බාධා එල්ල වූ බව පැහදිලිය.
- ලන්දේසින්ගේ සියලුම යුධ වියදම් දැරීමට දෙවන රාජසිංහ රජුට සිදු විය.
- මහනුවර රජු හා වැසියන් ලන්දේසින් සමග පමණක් වෙළඳාම් කිරීමට එකග වූ අතර පෘතුගීසි, ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ ආදි අනෙකුත් යුරෝපීය ජාතීන් සසමග වෙළඳාම් කිරීමට දෙවන රාජසංහ රජුට තහනම් විය. එමගින් රජුගේ ස්වාධිපත්තියට බලපෑම් ඇති විය.
- ගම්මිරිස්, කුරුඳු, කරඳමුංගු හා ඉටි පිරවූ නැවක් හෝ දෙකක් බතාවියට(ලන්දේසි පෙරදිග මධ්‍යස්ථානයට) යැවීමට රජුට සිදු විය.
- ලන්දේසින්ට මහනුවර රාජ්‍යය සමග නිදහස් වෙළඳාමක් කරගෙන යාමට අවස්ථාවක් ලබාදුන් අතර ලන්දේසින් උඩරටදී මිලදීගත් භාණ්ඩ මුහුදු වෙරළටම ගෙනත් දීමට රාජසිංහ රජු එකග විය. එතුළින්ද පීඩාවට පත්වූයේ අසරණ ජනතාව බව පැහැදිලිය.
මෙම ගිවිසුම මගින් උඩරට රජුට හා වැසියන්ට පෘතුගීසින් සමග වෙළඳාම් කිරීම තහනම් වූ අතර පෘතුගීසින් පොදු සතුරා වශයෙන් සලකන ලදි. එසේම මෙම ගිවිසුමේ ප්‍රධාන වගන්ති පිළිබඳව සළකා බලන විට මහනුවර රාජ්‍යයේ ස්වාධීනත්වය හා නීත්‍යානුකූලත්වය යම්තරම් දුරකට සීමා වී ඇති බව පෙනේ. පළමුවන වගන්තිය තුළින් රජුගේ චක්‍රවර්ති භාවය පිළිගත් නමුත් මොවුන් රජුගේ තනි ආරක්‍ෂකයන් ලෙස පිළිගැනීමෙන් රජුගේ තත්වය දුර්වල විය. දෙවන රාජසිංහ රජුට අවශ්‍යය වූයේ කෙසේ හෝ මෙරට මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවලින් පෘතුගීසින් පන්නා දැමීමට වන අතර ලන්දේසින්ගේ පරමාර්ථය වූයේ ප්‍රථමයෙන් වෙළඳ බලය අල්ලාගෙන අනතුරුව දේශපාලන ආධිපත්‍යය අල්ලා ගැනීමයි.
1658-1679 කාල සීමාව තුළ මෙහි දක්නට ලැබුනු සම්බන්ධතාවල මූලික ලක්‍ෂණය වූයේ දෙපක්‍ෂයම එනම් උඩරට, ලන්දේසින් යන දෙපිරිසම ආක්‍රමණශීලි ප්‍රතිපත්තියක් ගෙන යාමයි. මේ කාලයේදි උඩරට රාජ්‍යය දෙසට දේශ සීමා ව්‍යාප්ත වීමත් දක්නට ලැබිණි. එමෙන්ම දෙවන රාජසංහ රජු යටතේ පැවති මඩකළපුව ත්‍රිකුණාමලය යන බලකොටුද මෙම කාලච්ඡෙදය වන විට ලන්දේසි ආධිපත්‍යයට පත්වන ලදි. මෙවැනි තත්වයන් හේතුකොටගෙන උඩරට රජු ලන්දේසින්ට විරුද්ධව කැරළි ඇති කරමින් පහතරට ජනතාව උඩරට පදිංචි කරලීමේ ප්‍රතිපත්තියක්ද අනුගමනය කරන ලදි. දෙවන රාජසංහ රජුගේ මෙම ප්‍රතිපත්තිය නිසා ලන්දේසින්ද වාණ්ිජ බෝග වගාව සඳහා දකුණු ඉන්දියාවෙන් වහලුන් ගෙන ඒමට උත්සුක වී තිබේ. මෙලෙස උඩරට විරෝධි ප්‍රහාරක ප්‍රතිපත්ති යටතේ දෙපක්‍ෂයේම වාණිජ කටයුතුවල අවහිරතා ඇති වී තිබේ. මින් පසු 1670 දී බතාවියා උපදෙස් මත ලොරන්ස් ෆීල් විසින් සාමකාමී යුගයක් ඇති කිරීමට කටයුතු කරන ලදි.
මේ වනවිට ලන්දේසින්ගේ අරමුණ වූයේ අඩුම පිරිවැයක් දරා උපරිම ලාභයක් ඉපැයීමයි. ඒ සඳහා ක්‍රි. ව 1679-1702 කාලය පමණ වනවිට සුදුසු වාතාවරණයක් ඇතිවී තිබේ. සාමකාමි යුගයක් පැවති මෙම කාලසීමාව තුල උඩරටින් වෙළඳ ද්‍රව්‍ය ලබාගැනීමට පහසුවන ආකාරයට කඩවත් විවෘත කර තැබීමත්, උඩරට රජුන්ටද කල්පිටිය, මන්නාරම වැනි වරායන් ඔස්සේ විදේශ වෙළඳාමට සහභාගි වීමට හැකි අයුරෙන් අවසර ලබාදී තිබිමත් කැපී පෙනේ. නමුත් 1702-1796 අතර කාලය වන විට නැවත දෙපක්‍ෂය අතර ගැටුම්කාරි තත්වයක් ඇති වී තිබේ. උඩරට රජුන් කඩවත් වසා දැමීමටද, ලන්දේසින් කල්පිටිය, මන්නාරම ඔස්සේ රජු ගෙන ගිය වෙළඳාමට අවහිර කිරීමටද පෙළඹුණහ. 1707 නරේන්ද්‍රසිංහ රජු අවෑමෙන් ශ්‍රී විජය රාජසිංහ නම් නායක්කාර වංශික රජු උඩරට බලයට පත්විය. නායක්කාරවරුන්ට සිංහල රජුන්ට වඩා විදේශ වෙළඳාමෙන් ලද හැකි වාසි ගැන අවබෝධ වී තිබිණි. මේ අතර නායක්කාරවරු ඉන්දියාවේ මදුරාසි ඉංග්‍රීසි රජය සමගද සබඳතා පැවැත්වීමට කටයුතු කරන ලදි.
කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ දවස ජෝන් පීබස් නම් ඉංග්‍රීසි තානාපතිවරයා 1762 දී උඩරටට පැමිණිමත් සමග උඩරට හා ලන්දේසින් අතර පැවති සුහදතාවය අවසන් විය. ෆං ඒක් නම් ලන්දේසි ආණ්ඩුකාරවරයා උඩරට ආක්‍රමණය කරන ලද අතර ඉන් උඩරට රජු ජය ලැබිය. මින් පසු ෆ්ලැක් නම් ලන්දේසි ආණ්ඩුකාරවරයාද උඩරට ආක්‍රමණය කිරීමට කටයුතු කරන ලද බවත් සඳහන් වේ. මේ අතර1766 දී උඩරට රජු හා ලන්දේසින් අතර ඓතිහාසික හගුරන්කෙත සටන ඇති විය. සටනින් පසුව කල්පිටිය, මන්නාරම යන වරායන්ද මුහුදුබඩ ගව්වක බ්ම් තීරුවක්ද ලන්දේසින්ට හිමි විය. එහෙත් රජු ගිවිසුම කඩ කරමින් මදුරාසි ඉංග්‍රීසි රජය සමග සම්බන්ධතා පවත්වන ලදි. මේ පසුබිමේ නැපෝලියන් හමුදා ඕලන්දය ජය ගැනීමද ලන්දේසින්ට අවාසිදායක විය. ඕලන්ද පාලකයා වූ සුටැම් හෝල්ඩර් එංගලන්තයට පලාගොස් පෙරදිග ඕලන්ද විජිත ඉංග්‍රීසින්ට පවරා ලිපියක් නිකුත් කර තිබේ. මේත් සමග ඉංග්‍රීසි මුහුදුබඩ බලයට පත්වීමත් සමග ලන්දේසි සිංහල සම්බන්ධතාවයේ දැඩි පලුදු වීමක් ඇති විය.
