පාලි වංශකතා, දීපවංසය, මහවංසය, ථූපවංසය සහ චූලවංසය, ශිලා ලේඛන, ඉන්දියානු අභිලේඛන වාර්තා, වංශකථාවල බුරුම අනුවාද යනාදිය ක්රිස්තු පූර්ව 6වන සියවසේ සිට ශ්රී ලංකාවේ ඉතිහාසය පිළිබඳ සුවිශේෂී වාර්තාවක් සපයයි.
ක්රි.ව. 400 දී පමණ ලියන ලද මහවංසය දීපවංසය, අට්ටකතා සහ ලබා ගත හැකි වෙනත් ලිඛිත ප්රභවයන් භාවිතා කරමින් ක්රිස්තු පූර්ව 6වන සියවසේ ඉන්දියානු ඉතිහාසයන් හොඳින් අධ්යයනය කල හැක. අශෝක අධිරාජ්යයාගේ පාලනය පිලිබඳවද මහවංසයේ සටහන් වේ. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පරනිර්වාණයෙන් වසර 218 කට පසු අශෝක රජුගේ කිරීටය පැවතුණි.
නිසියාකාර ඓතිහාසික වාර්තා ආරම්භ වන්නේ විජය සහ ඔහුගේ අනුගාමිකයන් 700 දෙනාගේ පැමිණීමෙනි. විජය යනු වැන්ගන් (දැන් ඉන්දියාවේ බෙංගාලය) කුමාරයා වන අතර සිංහබාහු රජුගේ වැඩිමහල් පුත්රයාය. සිංහබාහුගේ සහෝදරිය සිංහසිවලි රැජිනගේ අගනුවර සිංහපුර (දැන් ඉන්දියාවේ බටහිර බෙංගාලයේ සිංගූර්) හි අගනුවර විය. මෙම සිංහල නායකයන් දෙදෙනාම සිංහයෙකු හා මිනිස් කුමරියක අතර ඇති සම්බන්ධතාවයකින් උපත ලැබූ අය යැයි ජනප්රවාදයේ කියනු ලැබේ. මහවංසය කියා සිටින්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පිරිනිවන් පෑම සිදු වූ දිනයේම විජය මෙරටට ගොඩ බැස ඇති බවයි.
විජය සහ කුවේණි (ප්රාදේශීය පාලක රැජින)ගේ කතාව ග්රීක පුරාවෘත්තය සිහිපත් කරන අතර පුරාණ ප්රෝටෝ- ඉන්දු-යුරෝපීය ජන කතා වලද සඳහන් වේ.
මහාවංසයට අනුව, විජය ශ්රී ලංකාවට මහාතිත්ථ (මන්තෝටා හෝ මන්නාරම) අසල ගොඩ බැස, දූපත තම්බපන්නි (“තඹ පැහැති වැලි”) ලෙස නම් කළේය. ටොලමිගේ පුරාණ ලෝකයේ සිතියමේ මෙම නම සහතික කර ඇත. බුදුරජාණන් වහන්සේ තුන් වතාවක් ශ්රී ලංකාවට වැඩම කල ආකාරය ද මහවංසය විස්තර කරයි.
මහතිත්ථ යනු ශ්රී ලංකාව ඉන්දියාව හා පර්සියානු බොක්ක සම්බන්ධ කරන පුරාණ වරායකි. වර්තමාන සිංහල යනු ආදිවාසීන් සහ ඉන්දියාවේ විවිධ ප්රදේශවලින් දිවයිනට පැමිණි අනෙකුත් පුද්ගලයින්ගේ මිශ්රණයකි. අසල්වැසි දකුණු ඉන්දියාවේ අනෙකුත් කණ්ඩායම්වලට වඩා වෙනස් ලෙස සිංහලයන් විජයගේ ඉන්දු-ආර්ය සංස්කෘතිය හා බුද්ධාගම පිළිගනී.
ක්රි.පූ543 දි විජය ඉන්දියාවෙන් පිටුවහල් කිරිමත් සමග ඔහු හා ඔහුගේ පිරිස නැවක නග්ගවා මුහුදේ පා කර එවන ලදි. එහිදී ඔහුගේ නැව ලංකාවට පැමිණියේය. ඔහු ලංකාව තම පාලනය යටතට ගෙන තමා විසින්ම ලංකාවේ රජු ලෙස පත්විය. මින් පහු ඔහු රටපුරාම ජනාවාස ඉදිකිරීම ආරම්භ කලේය.
විජය කුමරුගේ තම්බපන්නි ආගමනයෙන් පහු ඔහුට යක්ෂයන්ගේ රැජින වූ කුවේණිව මුණගැසුණ අතර රටේ රජු වීම වෙනුවෙන් ඔහු කුවේණි හා විවාහ විය.
රටේ බලය ලබාගැනීමෙන් පසුව කුවේණිව එලවා දැමීමට විජය රජු කටයුතු කලේය. ඔවුන් දෙදෙනාට දාව දරුවන් දෙදෙනෙක් උපත ලැබුවද විජය රජු විසින් ඔවුන්වද මව සමගම එළවා දමන ලදි.
කුවේණිගේ නික්ම යාමෙන් පසු විජයට වෙනත් දරුවන් සිටියේ නැත. එම නිසා ඔහුගේ රාජධානිය පාලනය කිරීම සඳහා ඔහුගේ නිවුන් සහෝදර සුමිත්ත ඉන්දියාවෙන් ගෙන ඒමට තීරණය කළේය. ඔහු සුමිත්ත වෙත ලිපියක් යවා ඇත, නමුත් ඔහුට පිළිතුරක් ලබා ගත හැකි වන විට ඔහු මිය ගියේය. උත්තිස්සගම සිට පැමිණි ඔහුගේ ඇමතිවරු පිළිතුරක් බලාපොරොත්තුවෙන් වසරක් රාජධානිය පාලනය කළහ. මේ අතර, සිංහපුරයේ සුමිතථ රජ බවට පත් වූ අතර ඔහුට පුතුන් තිදෙනෙක් සිටියහ. විජයගේ පණිවිඩකරුවන් පැමිණෙන විට ඔහු ඉතා වයස්ගත විය. එබැවින් ඔහු තම පුතෙකුගෙන් ඉල්ලා සිටියේ ලංකාවට පිටත්ව යන ලෙසයි. ඔහුගේ බාල පුත් පණ්ඩුවස්දේව ස්වේච්ඡාවෙන් මෙරටට එන්නට සූදානම් විය.