වෙංගියේ නැගෙනහිර චාලුක්‍යය රාජවංශය

නැගෙනහිර ඩෙකෑනය දෙවන පුලකේසි විසින් පරාජයට පත් කරන ලදී. ක්‍රි. ව 615 දී දෙවන පුලේකේසින් ඩෙකෑනයේ විෂ්ණුකණ්ඩිනා පරාජය කොට ඔහුගේ සොහොයුරු කුබියා විෂ්ණුවර්ධන එහි පාලකයා වශයෙන් පත් කළේය. දෙවන පුලේකේසින්ගේ මරණයත් සමග ඩෙකෑනය ස්වාධීන රාජධානියක් බවට පත් විය. වෙංගිය එහි අගනුවර විය. ඒ නිසාම විශ්ණු වර්ධනගෙන් ඇරඹි එම රජ පරපුර නැගෙනහිර චාලුක්‍යය වංශය ලෙස හදුන්වයි. නැගෙනහිර චාලුක්‍යයන් වතාපී (බදාම්) හි චාලුක්‍යයන් සමග සමීපව සම්බන්ධ විය. සමහර අවස්ථාවල ඔවුන් අතරද සටන් ඇති වී තිබේ. කෙසේ වුවද මෙම රාජ වංශය අවුරුදු 500 ක් වැනි දීර්ඝ කාලයක් පැවති ඇත.

පුලේකේසිගේ කණිටු සොහොයුරා විෂ්ණුවර්ධනය (ක්‍රි .ව 624 - 641). ක්‍රි . ව 615 දී පමණ නැගෙනහිර ප්‍රාන්ත පාලකයකු වශයෙන් පත් කරනුයේ දෙවන පුලකේසින්ය. නමුත් විෂ්ණුවර්ධන තම ස්වාධීනත්වය ක්‍රි . ව 624 දී පමණ ප්‍රකාශ කළ අතර ඉන් නැඟෙනහිර චාලුක්‍යය රාජවංශය ආරම්භ කළේය. නැගෙනහිර රාජධානිය ලෙස හැදින්වෙන ඔහුගේ පරම්පරාව ශත වර්ෂ හතරකට ආසන්න කාලයක් පාලනය කළේය. උතුරේ ශ්‍රීකුලම් දක්වාත්, දකුණින් නෙල්ලෝර් දක්වාත් ඔහුගේ රාජධානිය ව්‍යාප්ත විය. විශ්ණුවර්ධන යටතේ වෙංගි රාජධානිය ලෙස හැදින්වෙන චාලුක්‍යය අධිරාජ්‍යය චෝළ අධිරාජ්‍යය සමග ඉතා කිට්ටු සබදතා පවත්වා තිබේ.

විශ්වර්ධනගෙන් පසුව රාජ්‍යත්වයට පත් වන්නේ ඔහු පුත් ජයසිම්හය (ක්‍රි. ව. 641 - 673). ඔහු අවුරුදු 32 ක දිගු කාලයක් රජකම් කළ නමුත් ඔහුගේ රාජ්ය කාලය තුළ වැදගත් කිසිවක් සිදුවී නැත. ජයසිම්හගෙන් පසුව රජ වන්නේ ඔහුගේ සහෝදරයා ඉන්ද්‍රා භට්ටාරකය (ක්‍රි. ව 673). නමුත් ඔහුට සතියක පමණ කාලයක් පමණක් රජකම් කරන්නට හැකි වී ඇත. ඉන්ද්‍රා භට්ටාරකගේ අනුප්‍රාප්තිකයා දෙවන විශ්ණුවර්ධනය (ක්‍රි. ව 673 - 682). දෙවනි විශ්නු වර්ධනගෙන් පසුව රජවන මන්ගි යුවරාජගෙන් (ක්‍රි. ව 682 - 706) පසුව නැගෙනහිර චාලුක්‍යය වංශයේ ස්ථීර පාලකයකු නොවීය.

මෙම කාලයේදි රජවරුන් කිහිප දෙනකු නාමිකව රජකම් කර ඇත. දෙවන ජයසිම්හ (ක්‍රි. ව 706- 718) . තුන්වන විශ්ණුවර්ධන (ක්‍රි. ව. 719- 755) විජයාදිත්‍යය (ක්‍රි. ව 755 - 772). විජයාදිත්‍යය ගංගයන් හා රාෂ්ට්‍රකූටයන් සමග සටන් කිහිපයක් සිදු කර ඇත. රාෂ්ට්‍රකූට තුන්වන ගෝවින්ද පරාජය කර ඔහුව මර්දනය කර ඇත. විජයාදිත්‍යයගෙන් පසුවද කිහිප දෙනකු රජ කර ඇති නමුත් ඔවුන් පරමාධිපති පාලකයන් නොවීය. හතරවන විශ්ණුවර්ධන (ක්‍රි. ව .772 - 808). දෙවන විජයාදිත්‍යය (ක්‍රි. ව 808 - 847) . පස්වන විශ්ණුවර්ධන (ක්‍රි. ව. 847 - 849) යන පාලකයන් එතරම් ක්‍රියාශීලි නොවිණි.

තුන්වන විජයාදිත්‍යය (ක්‍රි. ව 848 - 892) රාෂ්ට්‍රකූට දෙවන කෘෂ්ණ පරාජය කරමින් මාල්ඛේඩ් නම් ඔහුගේ අගනුවරද විනාශ කර ඇත. තවද චෝළ රජකු වූ මන්ගි නැමැත්තාද පරාජයට පත් කර තිබේ. තුන්වන විජයාදිත්‍යයගේ මරණයෙන් පසුව වෙංගිය රාෂ්ට්‍රකූටයන් අතට පත් විය. ඔවුන් සමග සටන් කොට නැවත වෙංගිය දිනා ගැනීමට ඔහුට භීමට (ක්‍රි. ව 892 - 921) සිදු විය. භිම රජු සිව වන්දනය සදහා දෙව් මැදුරක් ඉදි කර ඇති බන මූලාශ්‍රවල දැක්වේ.

හතරවන විජයාදිත්‍යයට (ක්‍රි. ව. 921) වැඩිකල් රජ කිරීමට හැකියාවක් ලැබී නැත. හයවන විශ්ණුවර්ධන (ක්‍රි. ව 921 - 927) ඉන් පසු රජ වූ අතර තම ඥාතීන් හා රාෂ්ට්‍රකූටයින් සමග සටන් කිරීමට මොහුට සිදු වී ඇත. අනතුරුව පත්වන පාලකයින් පිළිබදව වැඩි යමක් සදහන් නොවන අතර මෙම කාල වකවානුවේදි රාජ්‍යය පැහැර ගැනීම්වලින් සිහසුනේ උරුමය වරින් වර මාරු වී ඇත. දෙවන වික්‍රමාදිත්‍යය (ක්‍රි. ව 927 - 928) . යුධමල්ල (ක්‍රි. ව 928 - 935) . දෙවන භීම (ක්‍රි. ව 935 - 947). හත්වන විශ්ණු වර්ධන (ක්‍රි. ව 947 - 970). දානමාව (970 - 973). ජාතා චෝදා භීම (973-1000). ශක්තිවර්මන් (ක්‍රි. ව 1000 - 1011)

විමලාදිත්‍යය (ක්‍රි. ව 1011-1018) බටහිර චාලුක්‍යයන් සමග නොයෙක් සටන් සිදු කොට තිබේ. සත්‍යාශ්‍රය විසින් වෙංගිය ආක්‍රමණය කරන්නේද මොහුගේ කාලයේදීය. නමුත් චෝළයන්ගේ සහහයෙන් නැවත තම රාජ්‍යය ලබා ගැනීමට මොහුට හැකි විය. චෝළයන් සමග සම්බන්ධතා ඇති කර ගැනීම සදහා රාණි කුණ්දවි නම් රාජරාජ චෝළගේ දියණියද විවාහ කරගත්තේය. විමලාදිත්‍යයගේ පුත්‍රයා වූ රාජරාජ නරේන්ද්‍ර (ක්‍රි. ව. 1018 - 1061) චාලුක්‍යය වංශයේ ඊළග පාලකයා විය. තම මව චෝළ කුමාරිකාවක වූ නිසා චෝළ සිහසුනටද හිමිකම් කීමට මොහුට හැකි විය. වික්‍රමාංදේව චරිතයෙිහි නැගෙනහිර චාලුක්‍යයා චෝළ දේශයෙහි අධිපති වූ ආකාරය විස්තර කර තිබේ. ඔහු චෝළ දේශය පාලනය කරමින් චෙංගී පාලකයා වශයෙන් තම සොහොයුරු හත්වන විජයාදිත්‍යය පත් කර තිබේ.

ඊළගට පත්වන දෙවන ශක්තිවර්මන්ගේ (ක්‍රි. ව 1061-1063) ශක්තිවර්මන්ගේ කාලයේ නිකුත් කළ කාසි හමු වී ඇතත් ප්‍රමාණවත් තොරතුරු සොයාගත නොහැකිය.

හත්වන විජයාදිත්‍යය (ක්‍රි. ව 1063 - - 1075) නැගෙනහිර චාලුක්‍යය රාජවංශයේ අන්තිම රජු විය. 1073 දී යශකර්ණදේව හා දහලගේ ආක්‍රමණයන්ට ගොදුරු වන්නට මොහුට සිදු විය. මෙම රාෂ්ට්‍රකූට ආක්‍රමණයෙන් විජයාදිත්‍යයට ඔහුගේ රාජධානිය අහිමි වූ අතර ක්‍රි. ව 1075 දී නියත ලෙසම නැගෙනහිර චාලුක්‍යය වංශය අවසන් වී ඇත.

මොහුගෙන් පසුවද චාලුක්‍යය රජවරුන් පත් වුවද ඔවුන් චෝළයන් සමග මිශ්‍ර වූ රජ පරපුරක් විය. ඔවුන්ද සියවස් එක හමාරක් පමණ තම වංශය පවත්වාගෙන ගොස් ඇත. නමුත් ඉතිහාසඥයින් විසින් නැගෙනහිර චාලුක්‍යය වංශයේ අවසානය ලෙස සළකනුයේ හත්වන විජයාදිත්‍යයගේ කාලයයි.