ශිලා ලේඛණ 4 කොටස
සෙල්ලිපි හැදැරීමේදී ඇතිවන දුෂ්කරතාද ඇත. එවැනි එක දුෂ්කරතාවයක් ලෙස ඒවායේ සදහන් රජවරුන් කවුරුන්දැයි නිශ්චිතව කිව නොහැකි දැක්විය හැක. මුල් කාලයේ ලිපි බෙහෝමයක තිස්ස, ගාමිණි, අභය යන නම් සදහන් වී ඇත. මෙවැනි අවස්ථා වලදි වංශකථා තොරතුරු හා සෙල්ලිපි සසදා බැලිය යුතුය. එසේම අක්ෂර විකාශනය වු ආකාරය සහ භාෂා ශෛලිය ගැන විමසා එම තොරතුරු තහවුරු කරගත යුතුය. අනුරාධපුර යුගය තුල මුහුණ පාන්නට සිදුවු තවත් දූෂ්කර තාවක් නම් අබාසල මෙවන් ( අභය ශිලා මේඝවර්ණ) වැනි විරුද්ධ නම් යෙදිමයි. පුද්ගල නාම නොයොදා ඇත්නම් එය ඉතිහාසය හැදැරිමට දුෂ්කරතාවයක් වනු ඇත. එසේම රජවරු ගැනද සාහිත්ය මුලාශ්රවල දක්නට ලැබෙන සෑම තොරතුරක්ම සෙල්ලිපි වලින් තහවුරු කිරීම අසීරුය. දේවානම්පියතිස්සගෙන් ඇරඹූ සෙල්ලිපි වසභගේ කාලයේ සිට මහනාම රජුගේ කාලය දක්වා ( වසභ ක්රි:ව 65 -104) කාලය සිඝ්රයෙන් වැඩි වී කිත්සිරි මෙවන් රජු දවස වන විට ක්රමයෙන් හීන වී තාවකාලිකව කෙලවරට පැමිණේ. කිත්සිරි මෙවන් සිට VII අග්ගබෝධි රජු දක්වා පැමිණි රජවරුන් විසි හතර දෙනා ගැන සෙල්ලිපි වල සදහන් නොවේ.
ලංකා ඉතිහාසයට වැදගත් වන සෙල්ලිපි කිහිපයක් ඉන්දියාවේත්, බූරුමයේත් දක්නට ලැබේ. ඉන්දියාවේ අශෝක සෙල්ලිපි වල බුදු දහම පැමිණීම ගැන සදහන් වන ලිපි කිහිපයක් දක්නට ලැබේ. මේවායින් වැදගත් වන ලිපියකි බුද්ධගයා සෙල්ලිපිය. ඉන්දියාවේ ගුජත රාජධානිය හා ලංකාව අතර පැවති සබදතා මින් පැහැදිළි වේ. එසේම නාගාර්ජුන කොණ්ඩෙහි ඇති සෙල්ලිපිය මගින් මහයානය පැතිර පැවති එම ප්රදේශය හා ලංකාව අතර තිබු සම්බන්ධයේ කරුණු දැක ගත හැකිය. සොලි, පාණ්ඩ්ය, කේරළ වැනි ප්රදේශ වල ලිපි කිහිපයක ලංකාව ගැන සදහන් වේ. චිධම්බරම්, අරපාකම්, සම්බනාර් කෝවිල්, තිරුවාලංගොඩි, උතුරු ආර්කෙට් වැනි ලිපි ඉන් කිහිපයකි. මේ අතර බුරුමයේ කළ්යාණි ලිපි වලද ලංකාව ගැන තොරතුරු ඇත.
වෙනත් පුරාවිද්යාත්මක මුලාශ්ර.
මේ ගණයෙහි ලා සැලකෙන්නේ අපේ මුතුන්මිත්තන් විසින් භාවිතා කෙරුනු හා ඔවුන් විසින් නිර්මිත නොයෙක් දේවල නටබුන්ය. ආදිතමයන් විසින් භාවිතා කල රළු අවි ආයුධ මෙන්ම අනුරාධපුර, පොළෙන්නරු ආදී පැරණි කාලයන් හි නිර්මාණය කරන ලද චිත්ර, මුර්ති හා නොයෙක් ගොඩනැගිලිද මේ ගණයෙහි ලා සැලකේ. අද මෙවායේ නටඹුන් වුවත් දක්නට ඇත්තේ ශක්තිමත් ද්රව්ය වලින් ඒවා නිර්මාණය කල නිසාය.