ප්රංශ නිරීක්ෂකයකු වූ ඇල්බට් ගෝව් විසින් 1952 අගෝස්තු 14 ලියන ලද ලිපියක "තුන්වන ලෝකය" (Third world) යන වචනය සඳහන් වේ. එය ප්රංශ විප්ලව සමයේදී එමානුවෙල් ජෝශප් විසින් ප්රංශ සමාජයේ ස්ථීරගතව තිබූ තුන්වන පැලැන්තිය හැඳින්වීමට ඉදිරිපත් කළ න්යායෙන් උපුටා ගන්නා ලද්දකි. මේ අනූව තුන්වන ලෝකය යන පදයෙන් කිසිදු අයිතිවාසිකමක් නැති, පීඩනයන්ට හා අසාධාරණකම්වලට ලක් වූ පාර්ශවයක් අර්ථවත් වේ. යටත් විජිත හරණයෙන් පසුව එම රාජ්යයන් පත්ව සිටි තත්වයත් ඒ හා සමාන වූ නිසා එම රාජ්යයන් තුන්වන ලෝකයේ රටවල් ලෙස හැඳින්වීම යෝග්ය බව ඇල්බට් ගෝව් ප්රකාශ කර ඇත. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව ඇති වූ සීතල යුද්ධයේදී ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සහ සෝවියට් රුසියාව 'පළමු ලෝකය' ලෙස සැලකෙන අතර ඔස්ට්රේලියාව කැනඩාව ආදි රටවල් දෙවන ලෝකය ලෙස සැලකේ.කෙසේ වෙතත්, දෙවැනි ලෝකය යන වචනය කිසිසේත්ම පිළිගෙන නොමැත. ආසියාව, අප්රිකාව, ඕෂනියා සහ ලතින් ඇමරිකාව තුන්වැනි ලෝකය ලෙස සැලකේ. ඊජිප්තුව, ඉන්දියාව සහ යුගෝස්ලාවියාව, තුන්වන ලෝකයේ රටවල මුල් සාමාජිකයන් විය. අද වන විට මෙම මහාද්වීපයන්ට අයත් රටවල බොහෝ රටවල් ඌන සංවර්ධනයක් ඇති බැවින්. දරිද්රතාවය, ජලය සහ සනීපාරක්ෂාව, ජනගහන වර්ධනය, අඩු ඒක පුද්ගල ආදායම හා විරැකියාව හා නොසන්සුන්තාවයට හේතු වූ ගැටලුවලින් මිදීමට තවමත් අරගල කරමින් සිටිති.
අසාධාරණ සම්පත් බෙදාහැරීම ලෝකය "ලෝකයේ ඇති" සහ "නොතිබෙන" රටවල් බවට පත් කර ඇත. සාමාන්යයෙන්, ඒවා සංවර්ධිත හා සංවර්ධනය වන රටවල් ලෙස හඳුනා ගැනේ. සංවර්ධිත රටවල් සම්පත් සම්පුර්ණයෙන්ම සපයා ඇති අතර ඒවා ප්රගතිශීලී වෙමින් පවතී. දියුණු වෙමින් පවතින රටවල් ඉහත සඳහන් කාරණා නිසා දැඩි පීඩනයකට ලක්ව ඇත. තුන්වන ලෝකයේ රටවල් ලෙස නම් කරන සියලු රටවල් එකම ගැටලුවලට මුහුණ දෙති. පළමු ලෝක රටවල් හෙවත් සංවර්ධිත රටවලින් විවේචනයට ලක්වීමයි.
තුන්වන ලෝකයේ රටවල ඌණ සංවර්ධිත භාවය පොදු ලක්ෂණ ගණනාවකින් සලකුණු කර ඇත.
කෙසේ වුවද, තුන්වන ලෝකයේ තියුනු ලෙස වෙනස් වී ඇති අතර, විවිධ මට්ටමේ ආර්ථීක සංවර්ධනයක රටවල් එයට ඇතුළත් වේ. රටේ දුප්පත්කම සහ නාගරික පැල්පත්වාසීන් නොතකා බොහෝ තුන්වන ලෝකයේ රටවල්වල පාලක ප්රභූන් ධනවත්ය.
තුන්වන ලෝකයේ රටවල ප්රධාන ගැටළුව වන්නේ ජලයයි. මානව වර්ගයා පැමිණීමත් සමඟ, ශිෂ්ටාචාරයන් ප්රජාතන්ත්රවාදී ක්රියාදාමයන් හෝ හමුදා උත්සන්නවීම හරහා හෝ ඔවුන්ගේ පැවැත්ම සඳහා, වතුර සඳහා සටන් කළහ. තුන්වන ලෝකයේ රටවල ජල සම්පත පාලනය කිරීම සඳහා අරගලයේ දී අනාගත යුද්ධ ජයගත යුතු බව (Agence France Presse, 2001) ප්රංශ භාෂා ප්රවෘත්ති ආයතනය පවසා තිබේ. නමුත් එය ඉතා අසීරු වනු ඇත. පානීය ජලය සහ අනෙකුත් භාවිතාවන් සඳහා ප්රවේශය ලබාගැනීමේ උත්සාහයේදී ජාතීන් හා ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් අතර ගැටුම් ඇති වේ. උදාහරණයක් වශයෙන්, ඉන්දු-පකිස්ථාන දේශපාලන ගැටුම ගංගා ඔස්සේ ජලය බෙදා හැරීම යන වෙනත් කෝණයකින් දැකගත හැකිය. රටවල් දෙකම "ඉන්දු වෝටර් ගිවිසුම"(‘Indus Water Treaty’) අනුගමනය කළත් බොහෝ විට ගංගා ජලය බෙදාහැරීම හා වේලි ඉදිකිරීම පිළිබඳ ගැටුමක් පවතී. මෙම ජාතීන්ගේ රජයන් විසින් ප්රතිපත්ති සම්පාදනය හරහා හෝ වෙනත් යාන්ත්රික ක්රියාදාමයන් හරහා ඔවුන්ගේ ආර්ථික වර්ධනයට මාර්ග නගා සිටුවිය යුතුය.
දරිද්රතාවය තුන්වන ලෝකයේ රටවල් මුහුණ දෙන තවත් ප්රධාන ගැටලුකි. එය මිනිස් ජීවිතවලට විවිධ බරපතල ප්රතිවිපාක අත්කර ඇත. දරිද්රතාවයේ වැඩිවන අනුපාතයන් ස දේශීය පුරවැසියන් බොහෝ දෙනෙක් සාගත හා ගැටලුවලට මුහුණ දෙති. පැහැදිලි උදාහරණයක් වන්නේ ඉන්දියාවයි. දරිද්රතාවය ඇති විට සනීපාරක්ෂාව නොමැති වන අතර මෙය කොලරාව, මැලේරියාව වැනි රෝග හා විවිධාකාර හානිකර බැක්ටීරියා ප්රගුණනය කරයි. මිනිසුන්ට ප්රමාණවත් පහසුකම් නොමැති නිසා හා ප්රතිකාර සඳහා අධික මිලක් වැය වන නිසා මෙම තත්වය තවත් උග්ර වී ඇත.
තෙවන ලෝකයේ රටවල් බොහොමයක් ඔවුන්ගේ සීමාවන් තුළ ජනගහනය පුපුරා යාම සකස් කිරීමේ දුෂ්කරතාවයන්ට මුහුණපා ඇත. එහි ප්රතිඵලයක් වශයෙන් ඔවුන්ගේ රටවල සිට ජාතීන් සංවර්ධනය වන හෝ සංවර්ධිත ජාතීන් කරා සංක්රමණය වේ. විශාලතම උදාහරණය වන්නේ බංගලාදේශය සහ ඉන්දියාවේ ජනයා දැනටමත් බෙහෙවින් ජනගහනය වන මැදපෙරදිග හෝ චීනයට සංක්රමණය වී තිබේ. අධික ජනගහනය හා සාපේක්ෂව සීමිත සම්පත් නිසා චීනය යුවළකට එක් දරුවකු පමණක් සීමා කර ඇත. ජාතියක ආර්ථිකයට එහි ජනගහනය පවත්වා ගත නොහැකි නම් අනිවාර්යයෙන්ම අසාර්ථක වීමට බැඳී සිටී.
ජනගහනය වැඩිවීමත් සමග,
වැනි ගැටළු ඇතිවේ.
මේ නිසා ආර්ථික වර්ධනය සඳහා හොඳ පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීම සඳහා ජනගහන නියාමයන් අවශ්ය වේ.
මෑත කාලීන තවත් ගැටලුවක් වන්නේ ගෝලීයකරණයයි. නූතන වෙනස්කම්වලින් සෑම කෙනෙකුම වාගේ ප්රයෝජන ගත යුතු බව ෆිල් මර්ෆ්ලීට් Globalisation and the Third World (Phil Marfleet, 1998) නම් කෘතියෙන් පෙන්වා දෙයි. නැගී එන තාක්ෂණය තුන්වන ලෝකයේ රටවලට යහපතට වඩා හානියක් කරයි. නිදසුනක් ලෙස පළමු ලෝකයේ රටවල් බෙහෙවින් ඇඳුම් පැළඳුම්, ආහාර සහ අනෙකුත් භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය කිරීමට නවීකරණය කරන ලද තාක්ෂණය භාවිතා කරයි. ඔවුන් තවදුරටත් තෙවන ලෝකයේ රටවලින් ශ්රමය භාවිතා නොකරයි. එමගි තෙවන ලෝකයේ රටවල් තුළ විරැකියාව හා දරිද්රතාවයට මග පාදයි. වෙහෙසකාරී ආර්ථිකයන් ඇති තෙවන ලෝකයේ රටවල් ඔවුන්ගේ මූලික ගැටලු තුල දැනටමත් වට කර ඇති නිසා ඒවායේ ප්රතිලාභ භුක්ති විඳීමට නොහැකි වේ. තවද, පළමු ලෝකයේ රටවල් සහ තුන්වන ලෝකයේ රටවල් අතර පරතරය සෑම අංශයකම පුළුල් වෙමින් පවතී. දුප්පත් ජාතීන් තව දුරටත් දුප්පත් වන අතර පොහොසත් ජාතීන් කවරදාටත් වඩා පොහොසත්වෙමින් සිටිති. මේ නිසා ජී-8 රටවල් වඩාත් සංකීර්ණ තාක්ෂණික පාදක කර්මාන්ත ඒකක ක්රියාත්මක කිරීම වෙනුවට තුන්වන ලෝකයේ සංක්රමනික කම්කරු පන්තියේ ගැටළු වලට විසඳුම් ලබා ගත යුතු ය.
තුන්වන ලෝකයේ රටවල සංවර්ධනයට ඊටත් වඩා දරුණු තර්ජනයක් වන්නේ ත්රස්තවාදයයි. ත්රස්තවාදය යනු දේශපාලන අරමුණු සඳහා උප ජාතික කණ්ඩායම් විසින් සිවිල් වැසියන්ට ප්රචණ්ඩත්වය යොදා ගැනීමයි. අසාධාරණය පිළිබඳ හැඟීම සහ ප්රචණ්ඩත්වය සාර්ථක ලෙස ප්රතිස්ථාපනය කිරීම ත්රස්තවාදයේ පරමාදර්ශී වර්ධනය බවට පත් වේ. ඉතිහාසය පුරාම එය සිදු වී ඇති නමුත් වර්තමානයේ ලෝකය ගෝලීය ප්රහාරයන්ට ලක් වීම නිසා එය පුනර්ජීවනයට ලක්ව තිබේ. මුළු ලෝකයටම අරාබි හා මුස්ලිම් නම් හුරුපුරුදුය. ත්රස්තවාදය ක්ෂනිකවම ප්රහාරයට ගොදුරු වූවන්ට වඩා දුරදිග යන මානසික ආතතීන් නිර්මාණය කර ඇත. වර්ධනය වන ත්රස්තවාදයේ ජනගහනය හා භයානකකම දියුණු වී තිබේ. නව සංවිධාන ද පිහිටුවා ඇත. දේශපාලනඥයින් ත්රස්තවාදය ඇති කරමින් එකිනෙකා මත දොස් නඟයි. තමාගේ ත්රස්තවාදී ක්රියාවන් වසා දැමීමට ත්රස්තවාදි කණ්ඩායම්වලට බලය ඇත. ඒ ඉලක්ක කරගත් රාජ්යය නිළධාරින්ගේ අල්ලස් හා දූෂණ නිසාවෙනි. ත්රස්තවාදී තර්ජන අවසන් කිරීම සඳහා ත්රස්තවාදයේ මුල්වලට පහර දීමට හෝ ත්රස්තවාදි කණ්ඩායම් උදාසීන කිරීමට පරිකල්පනීය හා තරල චින්තනය අවශ්යය.
තුන්වන ලෝකයේ රටවල් ආර්ථික ප්රතිපත්තියේ වඩාත්ම නොසලකා හරින ලද කොටස අධ්යාපනයයි. සාහිත්යය වර්ධනයට ප්රමාණවත් තරම් මුදල් නොමැති නිසා තුන්වන ලෝකයේ රටවල් පසුබට වී ඇත. ලබා දී ඇති අරමුදල් ද වැරදියට නාස්ති වේ. ජනගහනයෙන් විශාල කොටසක් වැරදි සැලසුම් නිසා නූගත්ය. එවැනි තත්ත්වයන් යටතේ මෙම රටවල් විද්යාව හා තාක්ෂණය තුළ විශිෂ්ටත්වයට පත් වී නොමැත. ඊට අමතරව, ඔවුන් හිතාමතාම අධ්යාපනයේ ගැටලුව නොතකා හරී. එය ආණ්ඩුවල බුද්ධිමය නොදැනීමකි. ඕනෑම ස්ථාවර ආර්ථිකයක් අවශ්ය රටක ජනතාව සාක්ෂරතාවයෙන් සම්පූර්ණ විය යුතුය. එවිට ජාතිය බුද්ධිමය වශයෙන් මන්දපෝෂණයෙන් තොර වනු ඇත.
බොහෝ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල ණය කප්පාදු කර තිබේ. පූර්ව පාලකයන් සහ ඒකාධිපතියන් විසින් පැහැරගත් ණය මත බොහෝ විට පදනම්ව ඇත. බොහෝ බටහිර ජාතීන් තමන්ගේ අවශයතාවලට ගැලපෙන පරිදි මෙම රටවල පාලකයින් බලයට පත් කර තිබේ. අනර්ඝ සම්පත් ණය ආපසු ගෙවීම් සඳහා මිලියන ගනන් දුප්පතුන් විවිධ දුෂ්කර ජීවන තත්වයන්ට මුහුණ දෙති. මේ සම්බන්ධයෙන්, විනිවිදභාවය හා දූෂණය පිළිබඳ පැහැදිලි කිරීමක් තෙවන ලෝකය තුළ මතු වී තිබේ. විශේෂයෙන් අප්රිකාව තුළ තෙවන ලෝකයේ රටවල් බොහෝමයක වඩාත්ම දූෂිත රාජ්ය නිලධාරීන් කටයුතු කර ඇත. මෙම ඒකාධිපතියන් සංවර්ධිත රටවලින් තවත් පරිත්යාග සඳහා ආයාචනා කරමින් සංවර්ධන කටයුතු සඳහා ලැබෙන මුදල නාස්ති කරයි. මෙම අටකටයුතුකම්වලට අසුවන එවැනි පාලකයින්ට සමහර යුරෝපීය රටවලට පැමිණ ආරක්ෂාව ලැබීමටද අනුමැතිය හිමිව ඇත.
මෙය ප්රමාණවත් නොවන්නේ නම්, සමහර රාජ්ය නායකයන් බලය බලහත්කාරයෙන් අල්ලාගෙන එසේ කිරීමෙන් ඔවුන්ගේ ආර්ථිකයන් බිමට තල්ලු කරති. උදාහරණයක් ලෙස සිම්බාබ්වේ උද්ධමනය ඉහළම අනුපාතයට මුහුණ දී ඇති අතර (2008 දී සිම්බාබ්වේ වාර්තා කරන ලද ඉහළම උච්චාවචනය වන දෙවැනි ඉහළම සංඛ්යාව විය. 2008 නොවැම්බර් සඳහා ඇස්තමේන්තු කළ උද්ධමන අනුපාතය 79,600,000,000% ) ඒ සඳහා හේතු වී ඇති සාධක ලෙස
පෙන්වා දිය හැකිය.
මේ ආකාරයට සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල ආර්ථිකය ආඥාදායකත්වය හා දූෂණය නිසා මන්දගාමී වර්ධනයකට බඳුන්ව තිබේ.
විදේශ ආධාර, සහ දැනට පවත්නා ආයතනවල සියළු ප්රයත්නය හා ව්යුහයන් ඌණ සංවර්ධනයේ ගැටළුව විසඳීමට අසමත් වී ඇත.1968 දි නව දිල්ලියේ පවත්වන ලද වෙළඳ හා සංවර්ධන පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ සමුළුව යෝජනා කළේ, කාර්මික රටවල්වල ජාතික ආදායමෙන් සියයට එකේ තෙවැනි ලෝකයට ආධාර කළ යුතු බවයි. එම සංඛ්යාව ආසන්න වශයෙන් හෝ කිසිවිටක ළඟා වී නොමැත. 1972 දී සන්ටියාගෝ (චිලී) UNCTAD (සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල ජීවන තත්වයන් වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා වෙළඳ හා ආධාර උපයෝගී කර ගැනීම සඳහා පැවැත්වූ සම්මලෙනය) වාර්තා වූ පරිදි 1970 දශකයේ දී ඌන සංවර්ධිත රටවල් සඳහා සියයට 6 ක ආර්ථික වර්ධන වේගයෙහි ඉලක්කයක් විය. නමුත් මෙය ද අත්පත් කර ගත්තේ නැත. දුප්පත් රටවල ජීවත් වන බිලියන 3 ක ජනතාවගේ අතිමහත් බහුතරය දරා සිටින ජීවන තත්වයන් 1972 සිට සැලකිය යුතු ලෙස වෙනසකට ලක් වී නැත නැතහොත් සැබවින්ම පිරිහී ඇත.
අවසාන වශයෙන්, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල්වල මන්දගාමී වර්ධනය සඳහා දායක වන සාධක හඳුනාගෙන ඔවුන් කෙරෙහි විප්ලවවාදී ප්රවේශයක් ගෙන ඒමට උත්සාහ කළ යුතුය. කෙසේ වෙතත් තෙවන ලෝකය හා ලොව ප්රථම රටවල් සමාන වන්නේ කුමන ආකාරයේ ඒකාකෘතියකින්ද යන්න සංකීර්ණ ගැටළුවක් වේ. උදාහරණයක් වශයෙන් පළමු ලෝකයේ ජනයා තුන්වන ලෝකයේ රටවල් ඌන සංවර්ධිත, ජනගහනය අධික හා පීඩිත රටවල් ලෙස විස්තර කෙරේ. තෙවන ලෝකයේ ජනයා සමහර අවස්ථාවල නූගත්, අසරණ හෝ පසුගාමී වූවන් ලෙස නිරූපනය කර ඇත. නවීන අධ්යාපනයට අනූව පළමු ලෝකය හා තුන්වන ලෝකයේ අතර ඇති වෙනස්කම් පිළිබඳ ශාස්ත්රීය කතිකාව වඩාත් සවිඥානක කර ගැනීමට පියවර ගෙන තිබේ. නමුත් එක් එක් කාණ්ඩයේ රටවල් හා පුද්ගලයින් අතරට පමණක් සීමා වී තිබේ. මේ නිසා තුන්වන ලෝකයේ රටවල්වල ආර්ථිකයන් වර්ධනය වීමට හේතු විය හැකි දෘෂ්ටිවාදයන්වල විශ්වීය වෙනසක් කිරීමට ඉඩ දීම නිසා එමගින් ගෝලීය අසමානතාවය අවසන් කිරීමට හැකිවනු ඇත.