“පුද්ගලයාට සහ සමාජයට අතීත මතකයක් අවශ්‍ය වන්නේ ඇ‍යි?”
“මතකය” යන්න සාමාන්‍ය සමාජය තුළ සමාන්‍යයෙන් භාවිතා වන වචනයක් වන හෙයින් එම වචනයේ ඇති වැදගත්භාවය, එය යෙදෙන ස්ථානයේ හෝ අනෙකක් සිතීමට මිනිසා පෙළඹෙන්නේ ඉතා කළාතුරකිනි. එහෙත් සත්‍ය වශයෙන්ම මතකය යන්න ඉතා වැදගත් සංකල්පයක් වන අතර ඒ පිළිබඳ විවිධ විෂයන් තුල විවිධ ආකාරයෙන් අර්ථ නිරූපණය කර ඇත. එසේම විවිධ පුද්ගලයන් විවිධ මතවාද මේ පිලිබඳව ඉදිරිපත් කොට ඇත. මනෝ විද්‍යාව තුළ මතකය යන්න අර්ථකතනය කර ඇත්තේ “ජීවියෙකු මුහුණ දුන් පැරණි අත්දැකීම් නැවත වතාවකදී හඳුනාගත හැකි පරිදි ගබඩා කොට තබා ගත හැකි මානසික ධාරාව” වශයෙනි. තවද මතකය යන්න පිළිබඳව දර්ශණය යන විෂය තුළ දී ද කථාබහට ලක් කරනු ඇත. එහෙත් සත්‍ය වශයෙන්ම මේ සියල්ල තුළින්ම ගම්‍ය වන්නේ අන් කිසිවක් නොව මතකය යන්න අතීත සිදුවීම් හරහා අනාගතයට මග කියන සිද්ධීන් දාමයක් බවයි.
මතකයේ අවශ්‍යතාව පිළිබඳව අර්ථනිරූපන දීමට ප්‍රථම මතකය යන ක්‍රියාවලිය කෙරේ අවධානය යොමු කළ යුතුය. මක් නිසාද යත් මෙහි මෙම මතකය යනු අප එකතු කරන කවරාකාරයේ තොරතුරක් වුවද මතකයෙහි ගබඩා වන්නේ එක්තරා ක්‍රියාවලියකට අනූව වන හෙයිනුත් අපට අවශ්‍ය විට අතීත මතක ස්මරණය සිදු වන්නේද එම ක්‍රියාවලියට අනූව වන හෙයිනි. එකී ක්‍රියාවලිය තුළ මතකය ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් 2 කි. එනම්,
- කෙටි කාලීන මතකය
- දිගුකාලීන මතකය
කෙටි කාලීන මතකයේදී අප මතක තබා ගන්නා දෙය කෙටි කාලයකින් අමතක වේ. එය දිගු කාලීනව මතකය කරා යන්නේ එය තමන්‍ට දැනෙන ප්‍රමාණය මතය. යම් තොරතුරක් අවබෝධ කර ගන්නා ආකාරය අනූව එය මතක තබා ගන්නා ආකාරය වෙනස් වේ. ඇතැම් පුද්ගල නාම, තැනැත්තා හෝ සිදුවීම් කාලයක් යන විට අමතකව යන්නේ ඒවා අපගේ කෙටි කාලීන මතකය ඇතුළු වන හෙයිනි.
දිගු කාලීන මතකයේ දී බොහෝ දේ අපගේ යටි සිතේ තැම්පත් වේ. එය දිගු කාලීන මතකයේ ඉතිරි වේ. අප ලද අත්දැකීම් බොහෝ විට දිගු කාලීන මතකයට ඇතුළු වේ. ඒ අතර යම් යම් ප්‍රසන්න හෝ අප්‍රසන්න සිදුවීම්, කැමති පුද්ගල නාම, උපන්දින හා දුරකතන අංක ආදිය විය හැක. ඇතැම් යටි සිතේ ඇති කාරණා ඇතැම් විට ඉතා ප්‍රභල ලෙස ඉස්මතු විය හැක. මනෝ විද්‍යාවට අනූව මතකයේ රැදෙන ආකාරයන් හා යමක් අපගේ මතකයට ඇතුළු වීමට බලපෑම් කරන ආකාරය පහත පරිදි ප්‍රතිශත ගත කොට ඇත.
සරලවම මෙය පුද්ගලානුබද්ධ වූ ක්‍රියාවලියකි. උක්ත ප්‍රස්ථාරය මනෝ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ අනූව සකසන ලද එකක් වන අතර මතකයේ තබා ගැනීම සඳහා කියවීම හා ලිවීම ඉතා පහළ අගයක් පෙන්නුම් කරයි. ඉතා ඉහළ මතකයේ අගයක් පෙන්නුම් කරන්නේ අප කළ කී දෙයටය. මතකය රදා පවතින්නේ මොළයේ ශක්තිය මතය. මොළයේ වම හා දකුණ ක්‍රියා කරන ආකාරය පිළිබඳ මනෝ විද්‍යා මතය මෙසේය.
|
මොළයේ වම් පස |
මොළයේ දකුණු පස |
|
ගණිතමය හැකියා |
කළාත්මක ක්‍රියා |
|
බුද්ධිමය විශ්ලේෂණ |
සංගීතමය හැකියා |
|
කියවීම |
ආවේදන |
|
ලිවීම |
හඳුනාගැනීම |
|
නම් කිරීම |
අවබෝධය |
|
පටිපාටිගත කිරීම |
සංකීර්ණ රටා සංජානනය |
|
අනුපිළිවෙල |
වර්ණ |
|
විචාරය |
මුහුණේ ඉරියව් |
|
ඇගයුම |
සාකල්‍ය හැකියා |
|
තර්කය |
අන්තර් ඥානය |
|
|
නිර්මාණශීලී බව |
|
|
ප්‍රතිරූප |
තොරතුරු අප විසින් මතකය තුළ යම් ක්‍රියාවලියකට අනූව තැම්පත් කර ගන්නා අතර එය මතකය තුළ පවතින ආකාරයද මනෝ විද්‍යාව තුළ ප්‍රස්ථාර ගත කර ඇත. කිසියම් දෙයක් පිළිබඳව අප තුළ ඇති හැකියාව එක දිනක් තුළ 25% ක ප්‍රමාණයක් වන අතර ඇතැම් විට එය ඊට අඩු ප්‍රතිශතයක් ගත හැක. ඒ අනූව දෙයක් මතක තබාගෙන ටික කාලයක් යන විට එය අමතක වන ප්‍රමාණය වැඩිය. එසේම මෙම මතකය පුද්ගලයාට කරන බලපෑම තරමටම බලපෑමක් සමාජයට කරනු පෙනේ. මතකය සමාජයට හා පුද්ගලයාට ඉතිහාසය අංශයෙන් කරන බලපෑම පිළිබඳව විවිධ බටහිර විද්වතුන් අදහස් දක්වා ඇත. එසේම ඒ අදහස් තුළ පුද්ගලයාට හා සමාජයට අතීත මතකයක් අවශ්‍ය වන්නේ ඇයිද යන්නට පිළිතුරු බොහෝ ප්‍රමාණයක් අන්තර්ගතය.
ශ්‍රී ජවහර්ලාල් නේරු විසින් ඉදිරිපත් කර ඇති අදහසක් නම්, “වර්තමානය හා අනාගතය අනිවාර්යයෙන්ම අතීතයෙන් ගොඩ නැගෙන අතර, එම මුද්‍රාව එහි දක්නට ලැබෙනු ඇත. එය අමතක කිරීම අත්තිවාරමක් නොමැතිව කරන ඉදිකිරීමක් වැනිය” යන්නයි. මෙහි පුද්ගලයාට හා සමාජයට අතීත මතකයක් අවශ්‍ය වන්නේ ඇයිද යන්න පිළිබඳව හේතු කිහිපයක්ම පෙන්වා දෙයි. එනම්, අතීතය තුළින් වර්ථමානය තේරුම්ගෙන අනාගතය ගොඩ නගා ගැනීම යන්නෙන් තමා ජීවත්වන සමාජය හා ලෝකය පිළිබඳව පැහැදිලි අවබෝධයක් ලබා ගැනීමටත් යන කරුණු ය.
එදිනෙදා සමාජයේ අපට නිරතුරුව අසන්නට ලැබෙන කරුණක් වන්නේ අද සිදුවන දෙයක් කවදා කොහේ හෝ සිදු වී ඇත යන්නයි. එනම්, ප්‍රේමවන්තයින් දෙදෙනෙකු ප්‍රේමයෙන් ජය ගැනීම හෝ පරාජය වීම, නඩු තීන්දු, ප්‍රදේශ, ගම්මාන හෝ රාජ්‍යයන් අතර ගැටුම්, ගුවන් කොල්ලයන්, සටන්, ත්‍රස්තවාදී ප්‍රශ්ණ, ආක්‍රමණයන් ආදිය ඒ අතර වේ.
සියල්ලටම පළමු අවස්ථාවක් ඇති බව කීවද සත්‍ය වශයෙන්ම එවැනි සිදුවීමක් කවදා කොතැනක හෝ සිදු වූ බව ගවේෂණය කළහොත් හැකි වනු ඇත. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දේශණා වලදී පවා යම් සිදුවීමක් සිදු වූ බව බුදුන්ට සැල කළ පසු “මහණෙනි, ඔයට සමාන සිද්ධියක් මෙකී රජු කළ මෙසේ විය...” යනුවෙන් දේශණා කළ බව ත්‍රිපිටකය හා පන්සිය පනස් ජාතකය අධ්‍යයනයේදී පෙනේ. ඊට හේතුව උන්වහන්සේගේ පුබ්බේ නිවාසානුස්සති හෙවත් පෙර භවය දැකීමේ ඥානය ලබා තිබීමයි. විද්‍යාඥයින් අර්ථකතනය කරන ආකාරයට එයද එක් මතකයකි. ඇතැම් දරුවන් පෙර භවය සිහි කරනු ලබන්නේද, ඒ මතකය ඔස්සේ බව විද්‍යා මතයයි. අතීතය යන්න ඔස්සේ අනාගතය නිර්මාණය වන හෙයින් අතීතය පිළිබඳ මනා අවබෝධයෙන් අනාගතයේ ඇතිවන ගැටළු හා ප්‍රශ්ණ විසදීමට හැකියාව ලැබීම නිසා අතීත මතකයක් පුද්ගලයාට හා සමාජයට අවශ්‍ය ය.
උදා:
- පළමු හා දෙවන ලෝක යුද්ධ ඇති වී තිබීම නිසා තෙවන ලෝක යුද්ධයක් ඇති නොවීම සඳහා ජාතීන්ගේ සංගමය හා එක්සත් ජාතීන්ගේ සංගමය කාලානුරූපව පිහිට විය. යම් හෙයකින් තෙවන ලෝක යුද්ධයක් ඇති වුවහොත් ගත යුතු පියවර පළමු හා දෙවන ලෝක යුද්ධ නිසා සමාජයට අවබෝධයක් ඇත.
- දශක 3ක යුද්ධයක් ලංකාවේ තිබූ නිසා නැවත බෝම්බ ප්‍රහාර එල්ල වූ පසු ක්‍රියා කළ යුතු ආකාරය පීලිබඳව අවබෝධයක් ලාංකේය සමාජයට තිබීම.
ඒ ඔස්සේ ම ජීවත්වන සමාජය පිළිබඳ හා ලෝකය පිළිබඳ පැහැදිලි අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට අතීත මතකයක් පුද්ගලයාට හා සමාජයට අත්‍යාවශ්‍ය වේ. ඊ. එච්. කාර් සඳහන් කර ඇත්තේ “වර්ථමානය තේරුම් ගැනීමට යතුර වශයෙන් අතීතය තේරුම් ගත යුතුය” යන්නයි. මෙහිදී රටේ අනාගතය උදෙසා නායකතවය භාර ගැනීමට සූදානම් වන සිසුනට දේශපාලන සිදුවීම් හා බෙලවේග පිළිබඳව යම් අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට, අතීත මතකයන් අවශ්‍ය වේ.
උදා:
- පෙර ජනපතිවරු බලයේ සිටින කලදී එල්. ටී. ටී. ඊ. ත්‍රස්තයන් සම්බන්ධව ගන්න ලද තීරණ හා 2009 සිටි ජනපති එල්. ටී. ටී. ඊ. ත්‍රස්තයන් පිළිබඳ ගන්නා ලද තීරණය.
- දුටු ගැමුණු රජු එළාර පරාජයට ගත් ක්‍රියාමාර්ග හා වලගම්බා රජු සත්ද්‍රවිඩයන් පරාජයට ගන්නා ලද ක්‍රියාමාර්ග.
රටේ අනාගතය උදෙසා සියළුම තීරණ පිළිවෙලට තබා හොදම තීරණය ගැනීමට පුද්ගලයාට හා සමාජයට අතීත මතකයක් ඉතා වැදගත් ය. තවද අතීත මතකය අවශ්‍ය වන අවස්ථාවක් නම්, ජාතික අනන්‍යතාව හදුනා ගැනීමයි. අපගේ ඉතිහාසය පිළිබඳ දැනුම හා එම ඉතිහාසය තුළ ජාතීන් ක්‍රියාකරණ ආකාරය සරලවම අප රට තුළ අනන්‍යතාවයක් නිර්මාණය කරනු ලබයි. අනන්‍යතාව බිඳ වැටෙන අවස්ථා මැනවින් හදුනා ගැනීමට එනම්, එල්. ටී. ටී. ඊ. ත්‍රස්ත ගැටළු වැන අනන්‍යතාවට කරන බලපෑම හඳුනා ගැන්මට අතීත මතකය අත්‍යාවශ්‍ය ය.
අන් සංස්කෘතීන්ට ගරු කිරීමටද, අපට අතීත මතකයක් අවශ්‍යය. එනම්, බහු ජාතික, බහු සංස්කෘතික රටක් වන ලංකාව සංහිදියා සංකල්පය මහත් කොට අගය කරන සංකල්පයකි. එහිදී ජාතීන් එක්සත්ව කරන ලද ක්‍රියා පිළිබඳ හොද මතකයක් සමාජයක් වශයෙන් තිබීම තුළ අන් සංස්කෘතීන්ට ගරු කිරීමට ඉගෙන ගනිති.
උදා:
- 1818 හා 1848 බ්‍රිතාන්‍ය විරෝධී කැරලි සඳහා ජාති ආගම් භේදයකින් තොරව ලාංකේය ජනයා දිවිදුන් බව උගත යුතුය.
- 1789 ප්‍රංශ විප්ලවයට ජාති ආගම් භේදයකින් තොරව සියළු දෙනා එක්ව රාජාණ්ඩුවට විරුද්ධ වූ බව.
- සිපොයි කැරැල්ල තුලදී බ්‍රිතාන්‍ය විරෝධි සටන සියළු ජාතීන් එක්සත්ව පටන් ගෙනයන ලද බව.
තවද විවිධ මත ඉවසීමටද මෙම අතීත මතකයන් අවශ්‍යය. මක් නිසාදයත් මතයන් කාලානුරූපව විවිධ ආකාරයෙන් සමාජ ගත වේ. එහිදී අතීත මතකයේ ස්වරූපයෙන් මතයන් මැනීම සිදු කරනු ලබයි. එහෙත් අවසාන පිළිතුර වෙනස් විය හැක.
උදා: බැරැක් ඔබාමා තම ඡන්ද ව්‍යාපාරය සදහා තෝරාගත් මාතෘකාව වන ලද්දේ “The Change” යන්නයි. එය ලංකාව තුළ “වෙනසක්” වශයෙන් ක්‍රියාත්මක කළ විට පෙර මතකය නිසාවෙන් දෙකම සමාන සේ දැකීම.
ජාතික සමගිය ගොඩ නැගීම සදහාද අතීත මතකයන් පුද්ගලයාට හා සමාජයට ඉතා වැදගත් ය. එහිදී අතීතයේ සමගිය නොමැතිව වූ විට දෙගොල්ලන්ටම එනම්, ගැටුම පටන් ගන්නා අයට හා පාඩු විදින අනෙක් පාර්ශවය යන සියල්ලට සියළුම අංශ වලින් පාඩු විදින්නට සිදු වේ.
උදා: 1983 කළු ජූලිය, 1971 කැරැල්ල
කාලය හා අවකාශය පිලිබඳව අදහස් වර්ධනයට ද අතීත මතකය ඉතා වැදගත් ය. මක් නිසාද යත් කාලානුරූපව රටක් දියුණු වී ද නැතහොත් එම තත්ත්වයේමද, කුමන අංශ තුලින් සංවර්ධිත නැතිද යන ප්‍රශ්ණයට පිළිතුරු දීමට පුද්ගල වශයෙන් මෙන්ම සමාජීය වශයෙන් ද අතීත මතකයක් අවශ්‍ය ය.
විවේචනාත්මක චින්තනයේ වර්ධනයට විශේෂයෙන්ම අතීත මතකය අවශ්‍ය වේ. මක් නිසාද යත් අප යම් දෙයක් විවේචනය කරනු ලබන්නේ බොහෝ විට තවත් පෙර සිදුවූ දෙයකට සමගාමීවය, නොහොත් දෙක සන්සන්දනයෙනි. එසේම එසේ එකී අදහස් සන්සන්දනයෙන් විවේචනයන් කිරීමට නම් අප අතීතය පිළිබඳ හොද මතකයක් සහිත අයෙකු විය යුතුය.
උදා:
- 1956 බණ්ඩාරනායකයන් බලය ඒමත් සමඟ ගෙනෙන 1956 අංක 33 දරණ නිළ භාෂා පනත ඔස්සේ 70% ක් සිංහල පිරිස හෙයින් නිල භාෂාව සිංහල ලෙස යෝජනා විය. මේ පිළිබද නූතනය වනතුරු ද විවිධ විවේචන ඇති අතර මීට විවේචන එල්ල කරමින් ජාතික ගීය තවත් භාෂා වලින් ගැයීම සඳහාද ඉල්ලීම් ලද බව සඳහන් ය.
- 1956 බන්ඩාරනායක - චෙල්වනායගම් 50ට 50 ගිවිසුම පිලිබඳ වද විවිධ විවේචන එල්ල වූයේ අතීත මතක හේතුවෙනි.
මේ අනූව පෙනි යන්නේ පුද්ගලයාගේ සිතුම් පැතුම් පුද්ගලානුබද්ධ වුවද අතීත දේවල් නැවත නැවත සිදුවිය හැකි බවයි. එහෙත් ඒ සිදුවීම් යම් ආකාරයකට වෙනස් ලෙස සිදුවිය හැකි හෙයින් එය තේරුම් ගැනීමට පුදගලයාට හා සමාජයට අතීත මතකයක් අත්‍යාවශ්‍ය වේ.
උක්ත සදහන් සියළු තොරතුරු මත පෙනී යන්නේ පුදගලයාට හා සමාජයට අතීත මතකයක් නොමැතිව ජීවත් වීමට නොහැකි බවය. මක් නිසාද යත් පුද්ගලයාගේ හා සමාජයේ එදිනෙදා ක්‍රියා සියල්ල සඳහා අතීත මතකය ඉතා වැදගත් වන හෙයිනි.
