ඉන්දු නිම්න ශිශ්ටාචාරය

ක්‍රි.ව. 1856 වසරේදී පන්ජාබ් ප්‍රදේශයේ හරහා රවි නදියට සැතපුම් 6ක් පමන දුම්රිය මාර්ගයක් තැනීමේ කාර්‍යක යෙදී සිටි කම්කරු පිරිසකට පුලුස්සනා ලද ගඩොල් කැබලි සහිත පස් කපා දුම්රිය මගට දමමින් සිටී .ඒ අතරතුර මොඋනට විසිතුරු කැටයමින් යුත් පිලිස්සූ මැටි පතුරු කිහිපයක් හමු වේ .සර් ඇලෙක්සැන්ඩර් මෙම පුරාවස්තු හදුනාගෙන මෙම ස්තානයට ගඩොල් කන්ද යන නම් තබන ලදී .පසු කලක සිටන් මෙම ස්තානය හරප්පාව යන නමින් හදුන්වනු ලැබීය .එයින් වසරකට පසු මෙම ස්තානයෙන් කි.මි 250 කට පමන දුරින් ගොඩනැගිලි පාරිහාරික ද්‍රව්‍ය සහ මිනී ඇටකටු වැනි සොයාගත් හෙයින් සතුරු ආක්‍රමණයෙන් විනාශ වී ඇති නගරයක් ලෙස මෙය සොයාගැනීමට සමත් විය .මුල් අවස්තාවේදී මෙයට මිනී කන්ද යනුවෙන් හැදින් වූ අතර වර්තමානයේ මොහෙන්ජොදාරෝ යන නමින් මෙම ස්තානය හදුන් වනු ලබයි .

ඉන්දු නිම්න ශිස්ටාචාරයේ පාලන ස්තාන දෙකක් විය .එනම් මොහෙන්ජොදාරෝ සහ හරප්පාවයි .මෙම නගර දෙක පදනම් කරගෙන ඒ අතරතුර උප නගර 3ක් හා තවත් ගම් රාශියක් බිහි විය .මෙම නගර දෙක මෙම ඉන්දු නිම්න ශිශ්ටාචාරයේ ප්‍රදාන මද්‍යස්තාන දෙක විය .මද්‍යස්තාන දෙකෙහිම ජල මාර්ග අපවහන ක්‍රම හා ගොඩනැගිලි සමානත්වයක් ගත් අතර මේ තුලින් වඩා වැදගත් වන්නේ මොහෙන්ජොදාරාවයි .මෙම ජනාවාස දෙක ඉන්දු ගගේ ස්වභාවික ගංවතුර නිසා විටින් විට විනාශ වුවද නැවතත් ගොඩනංවා ඇත .මෙසේ වරින් වර ගොඩනගන ලද තට්ටු 9ක් මොහෙන්ජොදාරාවෙන් සොයා ගනු ලැබූ අතර හරප්පාවෙන් සොයාගෙන ඇත්තේ තට්ටු 6ක් වැනි ප්‍රමානයක් පමනි .

මෙම නගර දෙක මද්‍යයන්හි විශාල වේදිකා ඉදි වී තිබූ බව මෝටිමන් විලර් පවසයි .මෙම වේදිකාවන් මත ප්‍රබූ වරුන්ගේ නිවාස සහ පාලන මද්‍යස්තාන ඉදිවෙන්නට ඇත .තවත් විශේශත්වයක් නම් මෙම නගරයන් දෙකෙහිම විශේශිත වූ ජල අපවහන ක්‍රමයක් තිබීමයි.මේ සදහා ජල අපවහන කානු පද්දතියක් තිබී ඇත .මෙම කානු පද්දතිය ඔස්සේ පහත් බිම් කරා ජලය මකුලු දැලක ආකාරයෙන් ජලය විහිදී ගොස් ඇත .ඉන්දු නිම්න ශිශ්ටාචාරය තුල ඉතා දියුනු වාස්තු විද්‍යාත්මක අංග තිබූ බවට සාදක හමු වී ඇත .මොඋන් මොවුනගේ ගොඩනැගිලි නිර්මාණය කිරීම සදහා තුන් වර්ගයක ප්‍රමාණයෙන් යුත් ගඩොල් වර්ග බාවිතා කොට ඇත .සෑම ගොඩනැගිලි වලම බිත්ති තනා ඇත්තේ පුලුල් කිරීමට හැකි වන පරිදි වේ .මෙම ගොඩනැගිලි අතර සාමාන්‍ය ජනතාවගේ මෙන්ම ප්‍රබූ වරුන්ගේ ගොඩනැගිලි ද විය .මේවා බිත්ති බදාම ගා ඔප මට්ටම් කර තිබු බවට සාක්ශි ඇත.මෙම නිවාස වල පියෙසි හමු වී නොමැති අතර මෙම නිවාස වල දොරවල් හෝ ජනෙල් මාර්ගය දෙසට නිර්මානය කර හෝ විවුර්තව නොමැත .මෙම නිවාස පියෙසි තුල ජලය බැස යාමට ජල අපවහන ක්‍රමයක් ද විය .මෙම සියලු ගොඩනැගිලි වලට අයත් මුලුතැන් ගෙවල් හා කැසිකිළි වැසිකිලි අවටින් හමු වී ඇත .සාමාන්‍ය ගෙවල් හා නිවාස කාමර දෙකේ හෝ එකේ ඒවා විය .ඒ නිවෙස් වල උඩුමහල් තල නොවීය .සමහර නිවෙස් අතර ලිද කි .මේ නිවාස කම්කරු නිවාස වන්නට ඇතැයි සැලකේ .තවත් විශේශත්වයක් වන්නේ ජල තටාක නිර්මානය කර තිබීමයි .මෙම ජල තටාක ගඩොලින් නිර්මාණය කර ඇත .මොවුන් කානු පද්ධතිය නිර්මානය කර ඇත්තේ ගඩොල් වලින් තනා ඒ මතුපිට හුනු බදාමයක් අලේප කර නැවතත් ඒ මතුපිට ගඩොල් තැනීමෙනි .ඉන්දු නිම්න වැසියන් මිය ගිය පසු ඔවුන් බාවිතා කල සියලුම ආබරන මැටි බදුන් ආදියද සමග වලලා ඇත ,මොවුන් සුවපහසුව හා චාම් බව අගය කරන්නට ඇත .එසේම ශක්තිය හා ස්තීරත්වය මුලු ශිශ්ටාචාරයේම අගය කල බවට හමු වී ඇති නිර්මාන සාක්ශි දරයි .

තවද මෙම ශිශ්ටාචාරයේ මූර්ති හා මුද්‍රා කිහිපයක් හමු වී ඇති අතර ඒ පිලිබද ඉදිරි මාතෘකාවකින් සාකච්ඡා කිරීමට සූදානම්ව සමුගන්නම් (ටෙනිල් ප්‍රබාත් ප්‍රේමතිලක)