මිනිස් දේහයේ ආරක්ෂක යන්ත‍්‍රන පිළිබඳව ගවේෂණය 1
මිනිස් දේහයේ ආරක්ෂක යන්ත‍්‍රන පිළිබඳව ගවේෂණය
මිනිස් දේහයේ ක්‍ෂුද්‍රජීවී ආසාදනවලට එරෙහි ආරක්ෂක පද්ධති
විභව්‍ය ව්‍යාධිජනකයන් සිරුරට ඇතුළුවීම හා ඒ තුල තහවුරු වීම වළක්වාලනනීරෝගි ධාරක සිරුරක ඇති ලක්ෂණ ක්‍ෂුද්‍රජීවී ආසාදනවලට එරෙහිව මිනිස් සිරුර තුල ආරක්ෂක යන්ත‍්‍රණ ඇත. මෙම ආරක්ෂක යන්ත‍්‍රණ ආකාර දෙකකි.
- විශිෂ්ට නොවන ආරක්ෂක යන්ත‍්‍රණ
- විශිෂ්ට ආරක්ෂක යන්ත‍්‍රණ
විශිෂ්ඨ නොවන ආරක්ෂක යන්ත‍්‍රණ
මේවා ඕනෑම ව්‍යාධිජනක විශේෂයක් කෙරෙහි ධාරකයා ආරක්ෂා කරනු ලබන අතර, ඕනෑම සාමාන්‍ය නිරෝගී මිනිසෙකු තුළ තිබෙන්නාවූ ස්වභාවික ආරක්ෂක යාන්ත‍්‍රණ වේ.
මිනිස් දේහයේ විශිෂ්ඨ නොවන ආරක්ෂක යාන්ත‍්‍රණ වල ස්වභාවය
- සම සහ ශ්ලේශ්මල පටලය
- දේහ තරලවල අඩංගු ප‍්‍රතික්‍ෂුද්‍රජීවී ද්‍රව්‍ය
- භක්‍ෂක ෙසෙලතාව
ප‍්‍රදාහක ප‍්‍රතිචාර සම භෞතික බාධකයක් ලෙස කි‍්‍රයා කරයි. සමේ පිටත කෙරටින් ස්තරය බොහෝ ක්‍ෂුද්‍රජීවීන් ඇතුළුවීමට ප‍්‍රබල බාධකයක් ලෙස කි‍්‍රයාකරයි. ක්‍ෂුද්‍රජීවී එන්සයිම මගින් එය පහසුවෙන් විනාශ නොවේ. සමෙන් නිපදවෙන සේලයින්, දහඩිය, ස්නේහ ස‍්‍රාවි ග‍්‍රන්ථි ස‍්‍රාව සහ ප‍්‍රතික්‍ෂුද්‍රජීවී ද්‍රව්‍ය සම මත ව්‍යාජධිජනකයන් තහවුරු වීම වළකයි. ශ්වසන මාර්ගයේ ශ්ලේෂ්මල පටල මගින් ශ්ලේෂ්මල ශ‍්‍රාවය කරන අතර, ක්‍ෂුද්‍රජීවීන් මෙම ශ්ලේෂ්මල මගින් රඳවා ගැනේ. ශ්වසන මාර්ගයේ පක්‍ෂමධර අපිච්ඡුදයේ පක්‍ෂම සැලීම මගින් එම ශ්ලේශ්මල උගුර දෙසට තල්ලූ කිරීමෙන් ශ්වසන මාර්ගය ආක‍්‍රමණය කරන්නාවු ක්‍ෂුද්‍රජීවීන් ඉවත් කරයි. ආගන්තුක අංශුන් ශ්වසන මාර්ගයෙන් ඉවත් කිරීමට කැස්ස සහ කිවිසුම් උදව් වේ. ක්‍ෂුද්‍රජීවීන්ගේ අයහපත් වර්ධනය වළකන්නාවු ප‍්‍රතික්‍ෂුද්‍රජීවී ද්‍රව්‍ය සහ එන්සයිම ඇතැම් දේහ තරලවල අඩංගු වේ.
උදාහරණ-ඛේටයෙහි සහ කඳුළුවල අඩංගු ලයිසොසයිම් බැක්ටීරියා ෙසෙල බිත්ති බිඳ දමයි.
ලැක්ටොෆෙරින් : (Lactoferrin) කඳුළු, ශුක‍්‍රය, මව්කිරි, පිත යන ඒවායේ මෙය අඩංගු වේ. මෙම රසායනිකය, ව්‍යාධිජනක ක්‍ෂුද්‍රජීවීන් හට අත්‍යවශ්‍ය වූ වර්ධක මූලද්‍රව්‍යයක් වන යකඩ සමග බැඳීමෙන් ව්‍යාධිජනකයන්ගේ වර්ධනය සීමා කරයි.
ආමාශයික HCl මගින් ආහාර සම`ග පැමිණෙන බොහෝ බැක්ටීරියා විනාශ කරනු ලබයි.
බොහෝ අසාමාන්‍ය තත්ත්වවලදී වමනය සහ පාචනය මගින් අහිතකර බැක්ටීරියා ආහාර මාර්ගයෙන් නෙරපනු ලබයි.
යෝනි මාර්ගයේ වාසය කරන බැක්ටීරියා මගින් නිපදවන ලැක්ටික් අම්ලය : ( L acticacid)බොහෝ ව්‍යාධිජනක ක්‍ෂුද්‍රජීවීන්ට අහිතකරවූ පරිසරයක් නිර්මාණය කරයි.
සූන්‍යෂ්ටික සෙලවල වයිරස ආසාදන වලට ප‍්‍රතිචාරයක් වශයෙන් රුධිරයෙහි
නිපදවෙන ඉන්ටෆෙරොන් : (Interferon)ධාරකයා වයිරස ආසාදනවලින් ආරක්ෂාකරයි.
භක්‍ෂකෙසෙලතාවය - ක්‍ෂුද්‍රජීවීන් සිරුරේ පිටතින් ඇති බාධකය විනිවිද ගොස් රුධිර සංසරණ පද්ධතියට ඇතුළු වු කල, රුධිරයේත්, වසා පද්ධතියේත් සිටින විවිධ සෙල මගින් ඒවා භක්‍ෂකෙසෙලතාවයට භාජනය වේ.
උදාහරණ-නියුට්‍රොපිල, මහාභක්ෂාණු
ප‍්‍රදාහක ප‍්‍රතිචාරය - Inflammatory response
ආසාදනයක දි හෝ පටක හානියක දි දක්වන සාමාන්යිත ප‍්‍රතිචාරයයි. මුල් ස්ථානයේ සිට ආසාදනය පැතිර යාම වළක්වයි. ප‍්‍රදාහක ප‍්‍රතිචාරය පහත ලක්ෂණ වලින් සමන්විත වේ.
- ආසාදිත ස්ථානය රතුවිම
- ආසාදිත ස්ථානය ඉදිමීම
- ආසාදිත ස්ථානයේ වේදනාවක් දැනීම
- ආසාදිත ස්ථානයේ උෂ්ණත්වය ඉහල යාම
විශිෂ්ඨ ආරක්ෂක යාන්ත‍්‍රණවිශිෂ්ඨ
ආරක්ෂක පද්ධතිය ධාරක දේහය තුල කි‍්‍රයාත්මක වන්නේ, වයිරස, බැක්ටීරියා,දිලීර වැනි පිටස්තර ජීවීයෙක් , හෝ පරාග, රසායනික ද්‍රව්‍ය වැනි ආගන්තුක ද්‍රව්‍ය දේහය තුළට ඇතුළුවීමෙන් පසුවයි. ප‍්‍රතිදේහ ජනක නම් වු මෙම ආක‍්‍රමනික ජීවීයාට හෝ ද්‍රව්‍යයට එරෙහිව ප‍්‍රතිදේහ නිපදවීමෙන් විශිෂ්ඨ ප‍්‍රතිශක්තිකරණ ප‍්‍රතිචාර ආරම්භ
වේ. මෙම විශිෂ්ට ප‍්‍රතිදේහ, ප‍්‍රතිදේහ ජනක සමග සම්බන්ධ වී ආක‍්‍රමනික ක්‍ෂුද්‍රජීවීන් ඉවත් කර ආසාදනයවීම් වළක්වයි. මෙය පරිචිත ප‍්‍රතිශක්තිය නමින් හැඳින්වෙ.
ප‍්‍රතිදේහ යනු රුධිරයෙහි හමුවන ඉමියුනොග්ලොබියුලින් ලෙස හැඳින්වෙනප්‍රෝටීනයකි.
HIV (මානව ප‍්‍රතිශක්ති ඌනතා වයිරසය)
මිනිස් ප‍්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය විනාශ කරයි. මෙ නිසා එවැනි පුද්ගලයෙකු ඕනෑම රෝගයක් සෑදී මිය යා හැකි ය.
පරිචිත ප‍්‍රතිශක්තියේ ආකාර
- ස්වාභාවික සකි‍්‍රය පරිචිත ප‍්‍රතිශක්තිය
- ස්වාභාවික අක‍්‍රිය පරිචිත ප‍්‍රතිශක්තිය
- කෘති‍්‍රම සකි‍්‍රය පරිචිත ප‍්‍රතිශක්තිය
- කෘති‍්‍රම අක‍්‍රිය පරිචිත ප‍්‍රතිශක්තිය
සකි‍්‍රය ප‍්‍රතිශක්තිය ඇතිවන්නේ ජීවියෙකු තමාගේ ප‍්‍රතිදේහ නිපදවනු ලැබීම නිසාය. අකි‍්‍රය ප‍්‍රතිශක්තිය ඇතිවන්නේ පුද්ගලයෙකු විසින් නිපදවාගැනීම වෙනුවට ප‍්‍රතිදේහ කවර ක‍්‍රමයකින් හෝ පුද්ගලයෙකුගේ දේහයට ඇතුළුවීමෙනි.
ස්වභාවික සකි‍්‍රය පරිචිත ප‍්‍රතිශක්තිය සරම්ප, පැපොල හෝ කම්මුල්ගාය වැනි ආසාදනවල ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස මෙම
ප‍්‍රතිශක්තිය ඇතිවේ. යම් ආසාදක රෝග කාරකයකට (ප‍්‍රතිදේහ ජනකයකට) ප‍්‍රතිචාර ලෙස වරකදී දේහය මගින් නිපදවනු ලැබූ විශිෂ්ට ප‍්‍රතිදේහ නිසා නැවත එම ප‍්‍රතිදේහජනක මගින් ඇතිවන ආසාදන කෙරෙහි ධාරකයා ප‍්‍රතිරෝධී වේ
