8.1 : දත්ත සන්නිවේදනය - 2 කොටස

සංඥා (Signals)

දත්ත, සම්ප්‍රේෂණ මාධ්‍යයක් ඔස්සේ සම්ප්‍රේෂණය කිරීමට ප්‍රථම ඒවා සංඥා (Signals) බවට හැරවිය යුතුවේ. මෙම සංඥා ගමන් කිරීම සඳහා සම්ප්‍රේෂණ මාධ්‍ය (Transmission Medium) යොදා ගනියි. සංඥා සම්ප්‍රේෂණය වන විට සන්නිවේදන මාධ්‍යයේ ඇති මාධ්‍ය අංශු කම්පනය වේ. මේවා නියත අගයක් සහිතව තියුණු ලෙස සම්ප්‍රේෂණය වේ.

ප්‍රතිසම සංඥා (Analog Signals)

අප එදිනෙදා භාවිතයට ගන්නා ස්වභාවික සංඥා විද්‍යුත් සංඥා බවට හැරවූ විට ඒවා යම් නිශ්චිත රටාවක් නොපෙන්වයි. එනම් ශක්ති මට්ටම් ක්‍රමයෙන් වෙනස් වෙමින් අවිච්ජින්න (Continuous) ලෙස සම්ප්‍රේෂණය වන සංඥා විශේෂයකි ප්‍රතිසම සංඥා. මෙහි අනුයාත (එක ලඟ ) සංකේත එකිනෙකට වෙන්කර හඳුනාගත නොහැකිය. කටහඬ විද්‍යුත් සංඥාවක් බවට හැරවීමෙන් පසුව ප්‍රතිසම සංඥාවක් බවට පත්වේ. මේවා අඛණ්ඩව වෙනස් වන වෝල්ටීයතා අගයයන්ගෙන් සමන්විතයි.

සංඛ්‍යාංක / අංකිත සංඥා (Digital Signals)

එකිනෙකට වෙනස් ශක්ති මට්ටම් දෙකකට අයත්ව වියුක්තව සම්ප්‍රේෂණය වන සංඥා විශේෂයකි. මෙහි අනුයාත (එක ලඟ ) සංකේත පැහැදිලිව හඳුනා ගත හැකිය. ප්‍රතිසම සංඥා (Analog Signals) වල දක්නට ලැබෙන සුමට බව (Smooth) අංකිත හෙවත් සංඛ්‍යාංක සංඥා වල දක්නට නොලැබෙයි. කෙටිදුර දත්ත සම්ප්‍රේෂණය සඳහා වඩාත් යෝග්‍ය වේ. මේවා තියුණු අගයන් සහිතව තියුණු ලෙස සම්ප්‍රේෂණය වේ. (0 සහ 1 ලෙස)

උදා: පරිගණක දත්ත සම්ප්‍රේෂණය (Computer Data Transmission)

සංඥා ආකාරයෙන් දත්ත නිරූපනය (Data representation as a signal)

සාමාන්‍ය ලෝහමය කම්බියක් හෝ රැහැනක ඉලෙක්ට්‍රෝන (Electrons) සමූහයක් සම්ප්‍රේෂණය කිරීමට සමත් බව විද්‍යාවේදී අප අසා ඇත. මෙම ගති ලක්ෂණය අනුව දත්ත ඉලෙක්ට්‍රෝන රටාවකට හැරවීම මගින් ඒවා සංඥා ආකාරයට නිරූපනය කිරීම සහ සම්ප්‍රේෂණය කිරීම සිදු කළ හැකිවේ.

දත්ත සම්ප්‍රේෂණ ආකාර (Data Transmission Types)

1. ශ්‍රේණිගත දත්ත සම්ප්‍රේෂණය (Serial Data Transmission)
2. සමාන්තරගත දත්ත සම්ප්‍රේෂණය (Parallel Data Transmission)

ශ්‍රේණිගත දත්ත සම්ප්‍රේෂණය (Serial Data Transmission)

මෙහිදී දත්ත එකක් පිටුපස එකක් බැගින් ශ්‍රේණිගත් ආකාරයට දත්ත සම්ප්‍රේෂණය කිරීම සිදු කරයි. පරිගණක ජාලයක් තුළ මෙසේ දත්ත සම්ප්‍රේෂණය කරනුයේ බිටු (Bits) ආකාරයටයි. දත්ත සම්ප්‍රේෂණය සඳහා එක් වයරයක් පමණක් භාවිතා කරයි. සම්ප්‍රේෂණ වේගය අඩුය.

සමාන්තරගත දත්ත සම්ප්‍රේෂණය (Parallel Data Transmission)

මෙහිදී එකවර බිටු කිහිපයක් සම්ප්‍රේෂණය කිරීම සිදුවේ. වයර කිහිපයක් භාවිතා කෙරේ. අවම වශයෙන් වයර 8 ක් භාවිතා වේ. දත්ත සම්ප්‍රේෂණ වේගය ඉහළයි.

දත්ත සම්ප්‍රේෂණ විධි (Data Transmission Modes )

1. ඒකපථ (Simplex)
2. අර්ධ ද්වීපථ (Half Duplex)
3. පූර්ණ ද්වීපථ (Full Duplex)

ඒකපථ (Simplex)

දත්ත ගමන් කරනුයේ එක් දිශාවකට පමණි. එනම් ප්‍රේෂකයාගේ සිට ග්‍රාහකයා දක්වා පමණි. එනෙක් දිශාවට දත්ත සම්ප්‍රේෂණය කිරීම සඳහා කිසිදු අවකාශයක් නොමැත.

උදා: රූපවාහිනී / ගුවන් විදුලි සම්ප්‍රේෂණය (Television / Radio Transmission)

අර්ධ ද්වීපථ (Half Duplex)

එක් වරකට එක් දිශාවකට පමණක් දත්ත සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකිය. මෙහිදී දිශා දෙකටම දත්ත සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකි නමුත් එක් දිශාවකට දත්ත සම්ප්‍රේෂණය අවසන් වූ පසුව අනෙක් දිශාවට දත්ත සම්ප්‍රේෂණය සිදු කළ හැකිවේ.

උදා: වෝකි - ටෝකි උපකරණය (Walkie - Talkie)

පූර්ණ ද්වීපථ (Full Duplex)

එකම අවස්ථාවේදී දිශා දෙකටම දත්ත සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකිය.

උදා: දුරකථනය

දත්ත සම්ප්‍රේෂණ වේගය (Data Transmission Speed)

දත්ත සම්ප්‍රේෂණය සිදු කරනු ලබන්නේ බිටු (Bits) ඇසුරු කරගෙනයි. එම නිසා දත්ත සම්ප්‍රේෂණ වේගය මැනීම සඳහා තත්පරයකදී සම්ප්‍රේෂණය කරනු ලබන බිටු ප්‍රමාණය (Bits per seconds) දැක්විය හැකිය. මෙය bps ඒකක වලින් මනිනු ලැබේ.  වර්ථමානයේ kbps, Mbps, Gbps යන ඒකක භාවිතා කෙරේ.

මොඩම් යන්ත්‍රය (MODEM)

මොඩම් යන්ත්‍රයක් (MODEM) යනු සංඛ්‍යාංක සංඥා (Digital Signals), ප්‍රතිසම සංඥා (Analog Signals) බවටත් ප්‍රතිසම සංඥා (Analog Signals), සංඛ්‍යාංක සංඥා (Digital Signals) බවටත් පත් කිරීම සඳහා යොදා ගනු ලබන උපාංගයකි. සංඛ්‍යාංක සංඥා ප්‍රතිසම බවට පත් කරනු ලබන ක්‍රියාවලිය මූර්ජනය (Modulation) ලෙස ද ප්‍රතිසම සංඥා සංඛ්‍යාංක සංඥා බවට පත් කරනු ලබන ක්‍රියාවලිය ප්‍රති මූර්ජනය (Demodulation) ලෙස හැඳින්වේ. මොඩම් උපකරණය මගින් ඉහත ක්‍රියාවල් දෙකම සිදු කෙරේ.

ස්ථානීය ප්‍රදේශයක හෙවත් කුඩා ප්‍රදේශයකට සීමා වූ පරිගණක ජාලයක දත්ත සම්ප්‍රේෂණය සඳහා සංඛ්‍යාංක සංඥා භාවිතා කළ හැකි වුව ද දිගු දුර සන්නිවේදනය සඳහා සංඛ්‍යාංක හෙවත් අංකිත සංඥා (Digital signals) භාවිතා කළ නොහැකිය. එයට හේතු වන්නේ ඒ සඳහා භාවිතා කළ හැකි සංඛ්‍යාංක සන්නිවේදන මාධ්‍යයක් නොමැති වීමයි. මෙවැනි අවස්ථා වල දැනට ස්ථාපිත කර ඇති ප්‍රතිසම දුරකථන ජාල (Analog telephone networks) ප්‍රයෝජනයට ගැනේ. නැති නම් නව සංඛ්‍යාංක ජාල නිර්මාණය කිරීම අධික වියදම් සහගත සහ අසීරු කටයුත්තකි. ප්‍රේෂක පරිගණකයක් (Sender computer) තුළ නිපදවෙන සංඛ්‍යාංක සංඥා, ප්‍රතිසම ජාලයට සම්ප්‍රේෂණය කිරීමට පෙර ඒ සඳහා සුදුසු ආකාරයට හෙවත් ප්‍රතිසම ආකාරයට පත් කිරීමක් සිදුවේ. මෙය ආකාර කිහිපයකටම සිදු කළ හැකිය. මේ පිළිබඳව පසුව සාකච්ජා කරමු. සංඛ්‍යාංක සංඥා (Digital signals) පමණක් සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකි ජාල සඳහා මොඩම් යන්ත්‍ර (MODEM) අවශ්‍ය වන්නේ නැත.