ඇතැන්ස්හි ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවදය
ජනතාව ඍජුවම පාලන කටයුතුවලට සහබාගි වූ ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පැවතියේ ග්‍රීසියේ ඇතන්ස් රාජ්‍ය තුළ ක්‍රයාත්මක වූ බවට දිතීයික මට්ටමේ මුලාශ්‍ර වලින් තොරතුරු ලබාගත හැකි ය. ඒ අනුව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබද සංකල්පය ප්‍රබවය ලබන්නේ ඇතන්ස් පාලන ක්‍රමය තුලයි. වර්තමානය සමග සබදතාවක් එහි ප්‍රායෝගිකව දක්නට නැත. ඇතන්ස් පාලන ක්‍රමයේ සුවිශේෂී ලක්ෂණ වුයේ පාලන ක්‍රමය සදහා සියලු දෙනාට ම සහබාගි වීමට ලැබුණු අයිතියි. ඇතන්ස් ආණ්ඩු ක්‍රමය තුළ
- පුරවැසි සභාව
- විදායක සභාව
- අදිකර්ණ සභාව
යනුවෙන් පාලන සංස්ථා 3 ක් විය. එම ආයතන වලින් කුමක හෝ සාමාජිකත්වය ලබා පරිපාලන කටයුතුවලට හවුල් වීමට පුරවැසියන්ට අයිතියක් ලැබුණි. එහෙත් මෙම අවස්ථාවන් හිමි වුයේ වහල් හිමියන්ට හා ධනවතුන්ට පමණක් බවට අදහසක් ඇත. ඇතන්ස්හි පුරවැසියන්සියලු දෙනාම අධික ලෙස මහන්සි වී තම ජිවනෝපාය සවි කරගත් අතර ජනගහනයෙන් 4/1 පමණ වූ ධනපතින් පාලන කටයුතු වලට සහභාගි වී ඇත. එහෙත් ප්ලේටෝ දක්වන අන්දමට ඇතන්ස් පාලනයට සහභාගි වූ පුරවැසියන් වැඩි දෙනා සපත්තු මසන්නන්, වඩුවැඩ කරුවන්, රෙදි සෝදන අය, ගොවින්, කම්මල් කරුවන් හා සුළු වෙලෙදුන් ය. ස්ර්ටෝරි මෙම අදහස ප්‍රතික්‍ෂ්ෂෙප කරයි.
ඔහු දක්වන්නේ වහලුන්ද ඇතන්ස් පුරවැසියන් සමග නිදහසේ හැසිරුනු බවයි. තවද ඔවුන්ගෙන් සමහරු පුහුණු කම්කරුවන් ලෙස මුදල් ඉපයූ බවහා එම මුදල් වලින් තමාට අවශ්‍ය අහාර පාන ආදිය සපයා ගැනීම සිදුකරන ලදී . වසරකට රැස්වීම් වාර 40 කින් සමන්විත වූ පුර්වැසි සභාව වාර 10 පමණ පවත්වන ලදී. අභ්‍යන්තර, විදේශ, මුල්‍ය හා ආරක්ෂක ප්‍රතිපත්ති අරභයා විවද පැවත්වීමත් තීරණ ගැනීමත් එහිදී සිදුවිය. පුරවැසියන් 3000 - 6000 අතර පිරිසක් සහභාගි වූ මෙම සභා මගින් පරිපාලන නිලදාරීන්ගේ කටයුතුද පරික්ෂා කරන ලදී. වැදගත් කරුණු පිළිබද තීරණ ගැනීම 6000 ක ගණ පුර්ණයක් අවශ්‍ය බවට පිළි ගැනිණි. වයස 30 වැඩි පුරවැසියන්ට කතා කිරීමේ නිදහස තිබුනද දක්ෂ කථිකන් අතළොස්සකට එය සිමා වී තිබූ බව ප්ලේටෝ දක්වයි. පුරවවැසි සභා වලට අකමැති වූ ප්ලේටෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මෝඩයින්ගේ ආණ්ඩුවක් ලෙසද හැදින්විය. ඇතැන්ස් අධීකරණය ප්ලේටෝගේ ගුරුවරයා වූ සොක්‍රටීස් ඇතැන්ස් තරුණියන් දුෂණය කර ඇති බව ව්‍යාජ චෝදනාවක් මත මරා දැමීමට තරම් සාහසික වීම නිසා ඔහු පුරවැසි සභා වලට ප්‍රබල ලෙස විරුද්ධ වී ඇත. පුරවැසි සභාවේ න්‍යාය පත්‍රය සැකසුනේ 500 කින් යුත් විධායක් සභාවක් මගිනි. සෑම සාමජිකයකුම විධායක සභාවේ අවුරුදු 2 තරම් කල් සේවය කළේ ය .
දිනපතා කටයුතු මෙහෙය වීමට ඊට කමිටු ක්‍රමයක් තිබුණි . එය 50 දෙනෙකුගෙන් යුක්ත විය . එය සභාපති ඡන්දයෙන් තෝරා ගත්හ. විධායක් සභාව ඉදිරිපත් කරන යෝජනා පිළිබද පුරවැසි සභාව තීරණ ගත්තේ ය. වාර්ෂිකව තෝරා ගත් 6000 කින් යුත් උසාවි කිහිපයක්ද තිබූ අතර අද මෙන් වෘත්තිය නීතිඥයන් එහි නොවි ය. උසාවි වල අසුන් ගත්තේ ඡන්දයෙන් තේරී පත් වූ පුරවැසියන් ය.මෙහි වීභාග කල නඩු අතර අපරාධ චෝදනා හා රාජ්‍යද්‍රෝහී නඩු ද මෙමගින් විමසන ලදී . ආරක්ෂාව හා විදෙස් කටයුතු වැඩි කොටසක් භාර වූ 10 කින් සමන්විත හමුදා පති මණ්ඩලයක්ද විය . දක්ෂ හා ජනප්‍රිය හමුදාපති වරු පුරවැසි සභාවල කටයුතු වලට බලපෑම් කලහ. පුරවැසියන් හා පෞර රාජ්‍ය අතර මනා අන්තර් සබදතා පවතී බව දක්වන ස්ර්ටෝරි ඇතන්ස් පුරවැසියන් පොදු සේවයට කැප වූ යුද්ධයක දී තම රුධීරය ද සමකාලයේ දී වටිනා කාලය ද රාජ්‍ය සේවය වෙනුවෙන් ම කැපකළ බව දක්වයි .
