දේශපාලන ආයතන

දේශපාලන ආයතන..

දේශපාලන විද්‍යාවේ විෂය ක්ෂේත්‍රය තුළ දක්නට ලැබෙන ඉතාම වැදගත් ආයතනයක් ලෙස දේශපාලන ආයතන හඳුන්වා දිය හැක.  දේශපාලන ආයතනයක් යනුවෙන්  අදහස් කරන්නේ "දේශපාලන ක්‍රියාවලිය හා සම්බන්ධ වන ආයතනය" දේශපාලන විද්‍යාව පමණක් නොව අනෙකුත් සමාජ විද්‍යාව සඳහා ද ආයතනයන් ‍යන්න ඒ සඳහා වැඩි වටිනාකමක් ලබා දී ඇත. ඊට හේතුවන්නේ සමාජය ක්‍රියාවලිය ආයතන ගතව පැවතීමයි. ඒ අනුව දේශපාලන   ක්‍රියාවලිය දේශපාලනික ආයතන පදනම කර ගනිමින්  නිර්මාණය වී ඇති බවයි. එවැනි ආයතන යම් නිශ්චිත අරමුණක් සඳහා ගොඩනගා ඇති අතර, විධිමත් නීති රීති , රෙගුලාසි / චර්යා පද්ධතිය ආදියෙනුත් ආදියෙන් සමන්විත වේ.

දේශපාලන ආයතන මෙන්ම සමාජ ආයතන ද  ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකි.

1.විධිමත් ආයතන 

2.අවිධිමත් ආයතන 

විධිමත් ආයතන =

විධිමත් ආයතන යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ භෞතික ලෙස ගොඩනැංවූ ආයතනන ය.  එවැනි ආයතන ස්පර්ශ කොට බැලිය හැකි අතර පියවි ඇසින් දැකිය හැක. නිශ්චිත අරමුණු සහිතව ගොඩනැගී  ඇත. පාසල/ විශ්වවිද්‍යාලය/ නගර සභාව/ පාර්ලිමේන්තුව/ ආදී සාධක විධිමත් ආයතන ලෙස හඳුන්වයි .එවැනි නිශ්චිත නීති-රීති රෙගුලාසි පිරිස ගොඩනැගිලි ආදිය අයත් වේ.

2.අවිධිමත් ආයතන =

අවිධිමත් ආයතන යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ භෞතික වශයෙන් නිර්මාණය නොකළ ආයතනයන්‍ ය. ඒවා ස්පර්ශ කළ බැලිය නොහැකි අතර පියවි ඇසින් දැකිය නොහැකිය. ඒවායේ පැවැත්ම ක්‍රියාකාරීත්වය සහ ප්‍රතිඵල වැනි සාධක පමණක් අධ්‍යයනය කළ හැක. පවුල/ පවුලේ ඥාතීන්/ කුලය /සමාජ පන්තිය /පීතෘ මූලිකත්වය වැනි සාධක අවිධිමත් ආයතන ලෙස අධ්‍යනය කරනු ලබයි . 

මේ ආකාරයට ගොඩනැගුණු ආයතන හතරක් මෙහිදී ප්‍රධාන වශයෙන් හඳුනාගත හැක.

1.රාජ්‍ය සහ ආණ්ඩුව 

2.දේශපාලන පක්ෂ 

3.බලපෑම් කණ්ඩායම් 

4.සිවිල් සමාජය 

1.රාජ්‍ය සහ ආණ්ඩුව

දේශපාලන ආයතන අධ්‍යයනය කිරීමේදී දක්නට ලැබෙන  වැදගත් ආයතනයක් ලෙස රාජ්‍ය සහ ආණ්ඩුව හඳුන්වා දිය හැකිය. ඕනෑම දේශපාලනික සමාජයක මූලික සහ කේන්ද්‍රික සාධක  වේ.  සමාජ ක්‍රමයට ඇති බොහෝ දේශපාලන සංවිධාන ප්‍රභවය වන්නේ රාජ්‍ය සහ ආණ්ඩුව පදනම් කරගනිමිනි. පාර්ලිමේන්තුව/ කැබිනට් මණ්ඩලය/ අධිකරණය/ පළාත් පාලන/ ආයතන /සන්නද්ධ හමුදාව/ පොලිසිය /සිරගෙවල් /පාසල්/ විශ්වවිද්‍යාලය. ආදී ආයතන බිහි වන්නේ  රාජ්‍ය හා ආණ්ඩුව පදනම් කරගෙනය. රාජ්‍ය සහ ආණ්ඩුව පිළිබඳව අදහස් කළ හොත් කාලයේන් කාලයට වෙනස් වී ඇත. වැඩ වැඩවසම් රාජාණ්ඩු සමයේ රාජ්‍ය සහ ආණ්ඩුව එකක් ලෙස හඳුනා ගෙන තිබුණේය.

රාජ්‍ය සතුව සලකුණු කර ලද නිශ්චිත භූමියක් ඇත. ඊට නිශ්චිත දේශ සීමාවක් පවතී. ව්‍යවස්ථාදායකය, විධායකය සහ අධිකරණය යන කාර්යය  බාහිර බලපෑමකින් තොරව සිදුකිරීම සඳහා රාජ්‍යයට බලය ඇත. එම ස්වාධිපත්‍ය බලයයි . එම බලය පවත්වාගෙන යනු ලබන්නේ ආණ්ඩුව විසිනි. රාජ්‍ය සහ ආණ්ඩුව අතර සම්බන්ධතාවයක් දැකිය හැකිය. රාජ්‍ය සතු වූ  නෛතික  මූලික ව්‍යුහයක් තිබේ.  එනම් ආණ්ඩුම ව්‍යවස්ථාව යි. රාජ්‍ය ස්වභාවය/ ව්‍යූහය /ආයතනික සංයුතිය මෙන්ම අනෙකුත් රාජ්‍ය හා බැඳුණු සාධක යන්ද  තීරණය කරනු ලබන්නේ  ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුවය. එමෙන්ම ව්‍යවස්ථාදායක/ විධායක සහ අධිකරණ යන කාර්යය ඉටු කරන්නේද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුවය. එම සීමාවන්ට යටත්ව ආණ්ඩුව විසින් එම කාර්යය ඉටු කරයි.

රාජ්‍ය සහ ආණ්ඩුව පිළිබඳව  අධ්‍යනය කිරීමේදී ඒවා වෙන් වෙන් වශයෙන් ගෙන අධ්‍යයනය කළ හැක. රාජ්‍ය පිළිබඳව අධ්‍යනය කිරීමේදී දැකිය හැකි තේමා කිහිපයකි.

1.රාජ්‍ය ස්වභාවය 

2.රාජ්‍ය සම්භවය 

3.රාජ්‍ය අරමුණු

4.රාජ්‍ය බලය 

5.රාජ්‍ය සහ පුරවැසියා

6.රාජ්‍ය සහ සමාජය 

7.රාජ්‍ය බලයේ සීමාව 

8.රාජ්‍ය පරිවර්තන සහ මාදිලි

එමෙන්ම ආණ්ඩුව පිළිබඳව අධ්‍යනය කිරීමේදී එකිනෙකට වෙනස් ආණ්ඩු ක්‍රම රැසක් හඳුනාගත   හැක .

1.ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩු 

 2.ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නොවන ආණ්ඩු 

3.පූර්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩු 

4.සමූහ වාදී ආණ්ඩු 

5.දනවාදී ආන්ඩු 

6.සමාජවාදී ආණ්ඩු 

7. ඒකීය වාදී  ආණ්ඩු 

යන ආදී වශයෙනි .