දේශපාලන පක්ෂ
දේශපාලන පක්ෂ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ජීවනාලිය ලෙස හැදින්වේ. ඒ අනුව දේශපාලන පක්ෂ විසින් විසිරි ඇති මහජන මතය එකට ඒකරාශි කරන අතර, මහජන බලය අධිකාරි බලය දක්වා ප්‍රවර්ධනය කිරීම දේශපාලන පක්ෂ වල මූලික කාර්යය සහ අරමුණ වේ. දේශපාලන පක්ෂයක් ජනතා අදහස් නියෝජනය කරයි. තවද විසිරී ඇති ජනතා අදහස් එකට ඒකරාශී කර ඒවා විශ්ලේෂණය කරමින්, වර්ග කරමින් සංවිධානය කරමින් පොදු ප්‍රතිපත්ති සමග යා කිරීම පක්ෂ පක්ෂ මගින් සිදු කරයි. එනම් දේශපාලන පක්ෂ පුද්ගලයා සහ සමාජය එකට යා කරන්නා වූ සම්බධීකාරකයෙකු වේ.
දේශපාලන පක්ෂ සම්බන්ධයෙන් නිර්වචන රාශියක් පවතී.
"ස‍ංවිධානාත්මක දේශපාලන සමාජයක් තුළ බලය අල්ලා ගැනීමටත් එය ක්‍රියාවේ යෙදවීමත් අරමුණු කොට එකට එක් වූ පුද්ගල කණ්ඩායමක් දේශපාලන පක්ෂ වේ." -මොරිස් ඩුවයිජර්-
"විවිධාකාර ආශාවන්ගෙන් සහ අවශ්‍යතාවයන්ගෙන් ද ජන්දදායකයින් පොදු අරමුණක් කරා එකට එකතු කරන්නේ දේශපාලන පක්ෂ මගිනි." - බයිස් සාමී-
"පොදු ප්‍රතිපත්තියක් යටතේ ජාතික ආශාවන්ට සේවය කිරීම සදහා එකට එක් වූ පුද්ගල කණ්ඩායම දේශපාලන පක්ෂ ලෙස හැදින්විය හැකිය." -එඩ්මන් බර්ග්-
දේශපාලන පක්ෂ වල කාර්යයන්
සමාජ නවීකරණය කිරීම දේශපාලන පක්ෂයන්ගේ ප්‍රධාන කාර්යය වේ. එනම් පවතින තත්ත්වය වෙනස් කරමින් සමජය ඉදිරියට මෙහෙයවන බලවේගයක් ලෙස දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රියා කළ යුතුය. රටක සමාජ ප්‍රගමනයේ ප්‍රමාණය තීරණය වන්නේ රාජ්‍ය බලය හසුරුවන දේශපාලන පක්ෂයේ දේශපාලන, ආර්ථික සහ සමාජ දර්ශනය පදනම් කරගෙනය. ජන්ද දායකයාගේ දේශපාලන දැනුම සහ අවබෝධය වර්ධනය කිරීම සදහා කටයුතු කිරීම ද දේශපාලන පක්ෂ සතු වැදගත් කාර්යභාරයකි. ඉතා වැදගත් දේශපාලන ගැටලුවකදී නිවැරැදි තාර්කික බුද්ධිමය තීරණයකට එළබීමට සාමාන්‍ය මහජනතාවට අවශ්‍ය බුද්ධිමය දායකත්වය ලබාදිය යුත්තේ දේශපාලන පක්ෂ තුළිනි.
මහජනයා සතු දේශපාලන බලය රාජ්‍ය සතු ස්වාධිපත්‍යය බලය සමග මිශ්‍ර කරමින් අධිකාරී බලය බවට පරිවර්තනය කිරීමේ කාර්යක්ද පක්ෂ සතු ප්‍රධාන භූමිකාවකි. මීට අමතරව අනාගත නායකයින් පුහුණු කිරීම, රාජ්‍ය බලය අල්ලා ගැනීම සදහා අනෙක් පක්ෂ සමග තරග වැදීම, සමාජ සුබසාධක සේවා සැපයීම සංවිධානය කරන ලද මහජන මතය ආණ්ඩුව කරා ගෙනයාම , ආණ්ඩුව කරා ගෙනයන මතය ප්‍රතිපත්ති බවට පත් කිරීම හා අධිකාරි බලය යොදවමින් එම ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාවට නැංවීම ආදී සුවිශාල කාර්යභාර්‍යක් ප්‍රමාණවත් දේශපාලන පක්ෂයක් මගින් අපේක්ෂා කරයි.
දේශපාලන පක්ෂයක ලක්ෂණ
මූලිකවම සෑම දේශපාලන පක්ෂයකටම වෙන් වූ දේශපාලන සහ ආර්ථික දර්ශනයක් සහ මතවාදයක් තිබීය යුතුය. දේශපාලන පක්ෂ එකිනෙකින් වෙනස් වන්නේ ද මෙම පදනම මතයි. මීට අමතරව පුද්ගලයන් රාශියකගේ සහභාගිත්වය තිබීය යුතු අතර ඔවුන් බල අරගලයේ නියුක්ත විය යුතුය. අවසානයේදී දේශපාලන බලය ක්‍රියාවට නැංවීමට ද සහභාගි විය යුතුය. මෙවැනි ලක්ෂණ ගණනාවකින් යුත් දේශපාලන පක්ෂවල ස්වභාවය රාජ්‍යයෙන් රාජ්‍යට වෙනස් වූ ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන අතර එහි කාර්යය රාජ්‍යයෙන් රාජ්‍යට වෙනස් වේ.
දේශපාලන පක්ෂ වර්ගීකරණය
දේශපාලන පක්ෂ වර්ගීකරණය තුළ සාම්ප්‍රදායිකව පිළිගත් මතයට අනුව දේශපාලන පක්ෂ අංග 3ක් යටතේ වර්ග කළ හැකිය. එනම්,
1. ඒක පක්ෂ
2. ද්වී පක්ෂ
3. බහු පක්ෂ
ඒක පක්ෂ ක්‍රමයේදී බලය හැදෑරීමට සහ මෙහෙය වීමට නෙතිකව අවසර ඇත්තේ එක් පක්ෂයකට පමණි. කුඩා පක්ෂ වලට ඇතැම් විට ඉඩකඩ විවර වුවද නීතියට අනුව ඔවුන් බලවත් පක්ෂයේ නායකත්වය පිළිගත යුතුය. උදාහරණ වශයෙන් සමාජවාදී සොවියට් රුසියාව, චීනය වැනි කොමියුනිස්ට් රාජ්‍යන් දැක්විය හැකිය.ප්‍රධාන පක්ෂ දෙකක ආධිපත්‍යය සහිත පක්ෂ ද්වී පක්ෂ ක්‍රමය වේ. ඇමරිකාව, බ්‍රිතාන්‍ය , කැනඩාව, ඕස්ට්‍රේලියාව, නවසීලන්තය උදාහරණ වේ. යම් දේශපාලන ක්‍රමයක් තුළ පක්ෂ දෙකකට වඩා වැඩි සංඛ්‍යාවක් බලපෑම් සහගත ක්‍රියා කලාපයක් ඉටු කරන්නේ නම් එහි ඇත්තේ බහු පක්ෂ ක්‍රමයකි. උදාහරණ ලෙස ප්‍රංශය , ඉන්දියාව දැක්විය හැකිය.
Umesha Sewmini