පුරවැසිභාවයේ දේශපාලන න්‍යාය

පුරවැසියා සහ පුරවැසිභාවය පිලිබඳ ගැටලුව

‘පුරවැසියා’ සහ ‘පුරවැසිභාවය’ යනු අපේ එදිනෙදා දේශපාලන ව්‍යවහාරයේ මෙන්ම දේශපාලන විද්‍යාවේත්, ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා නීතියේත් කේන්ද්‍රීය ලෙස මතුවන සහ එකිනෙකට බැඳුනු සංකල්ප දෙකකි. ‘පුරවැසියා’ යන්නෙන් අප සාමාන්‍යයෙන් අදහස් කරන්නේ ‘රාජ්‍යයක සාමාජිකයෙකු’ය යන්නයි. ලෝකයේ සිටින සෑම කෙනෙකුම පාහේ කිසියම් රාජ්‍යයක සාමාජිකයෙකි. ‘පුරවැසිභාවය’ යන්නෙන් සාමාන්‍යයෙන් අදහස් වන්නේ රාජ්‍යයක සාමාජිකයෙකු වීම නිසා කෙනෙකුට ලැබෙන නෛතික-දේශපාලන තත්වයයි.

මෙම මූලික අර්ථකථනයට අනුව පුරවැසියා සහ පුරවැසිභාවය යනු සරල සංකල්ප දෙකක් ලෙස කෙනෙකුට පෙනෙන්නට පුළුවන. එහෙත් එය එසේ නොවේ. ඒවා දේශපාලන විද්‍යාවේත්, ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා නීතියේත් මෙන්ම ප‍්‍රායෝගික දේශපාලන ක‍්‍රියාවලීන් තුලත් මහත් සංකීර්ණතාවන්ට තුඩුදී ඇති සංකල්ප දෙකකි. ලංකාව මේ සදහා ඕනෑතරම් උදාහරණ සපයයි. 1948 දේශපාලන නිදහසින් පසු ලංකාවේ හටගත් දේශපාලන විවාදය තුල මහත් පල විපාක ඇති කරවන සුළු කරුණක් වූයේ මෑතකාලීන ඉන්දියානු සම්භවයක් ඇති ජනයාගේ පුරවැසිභාවය පිලිබද ගැටළුවයි. 1948 පුරවැසි පනත මඟින් එම ජනයාගෙන් එක්තරා කොටසකට ලංකාවේ පුරවැසිභාවය ලැබුනු අතර තවත් කොටසකට පුරවැසිභාවය නොලැබුණි. එපරිදි මෑතකාලීන ඉන්දියානු සම්භවයක් සහිත ජනයාගෙන් විශාල කොටසකට පුරවැසිභාවය නොලැබීම ‘ජනවාර්ගික ගැටුම’ යනුවෙන් පසුකාලයේදී හැඳින්වීමට ලක්වුණු විශාල දේශපාලන ප‍්‍රශ්ණයේ ආරම්භයට තුඩු දුන්නේය. මෙම ‘පුරවැසිභාවය’ පිලිබඳ කරුණ 1980 ගනන් දක්වා ලංකා සහ ඉන්දියානු ආණ්ඩු අතර අන්තර්-රාජ්‍ය සම්බන්ධයේ මූලික තේමාවක්ද විය.

පුරවැසිභාවය පිලිබඳ ගැටළුව තවත් පැති වලින්ද මතු වේ. අපේ රටේ සෑම පුරවැසියෙකුටම අප සලකන්නේ එක සමානවයැ’යි කීමට රාජ්‍ය නායකයින් සාමාන්‍යයෙන් කැමතිය. එහෙත් තමන්ට ආණ්ඩුව සලකන්නේ ‘දෙවන පෙළේ පුරවැසියන්’ හැටියටයැයි සමහර ජනකොටස් දුක්ගැනවිලි පල කරති. බොහෝවිට එසේ කරන්නේ ජනවාර්ගික වශයෙන් සුළුතර කන්ඩායම් වලට සහ ආර්ථික වශයෙන් දුගී ස්ථර වලට අයත් පුරවැසියන්ය. රාජ්‍යය සෑම පුරවැසියෙකුටම එක සමානව සාධාරණව සැලකිය යුතුය යන අපේක්ෂාව එම දුක්ගැනවිල්ලේ තිබේ. එය වනාහි පුරවැසිභාවය සම්බන්ධ ‘සමානත්වය’ (Equality), ‘සාධාරණත්වය’ (Justice) සහ ‘වෙනස්කම් වලට භාජනය නොකිරීම’(Non-Discrimination) යන දේශපාලන සහ නීති න්‍යායයේ එන මූලික සංකල්ප සමග සෘජුවම සම්බන්ධ වන දුක් ගැනවිල්ලකි.

“අපේ රටේ ජනතාව සිතන්නේ තමන් පුරවැසියන් වනවාට වඩා යටත් වැසියන් ලෙසින්ය” යනුවෙන් ලංකාවේ දේශපාලනය ගැන විග‍්‍රහ කරමින් කලකට ඉහතදී පුවත්පතකට ලියූ ලිපියක එක් දේශපාලන විචාරකයෙකු කියා තිබිණ. ඔහුගේ නිරීක්ෂණය තර්ක දෙකක් මත පදනම් විය. ඉන් පලමුවැන්න නම් ලංකාවේ පුරවැසියන් වැඩි දෙනා විවිධ හේතු මත රාජ්‍යය මත යැපෙන තත්තවයකට පත්ව තිබේන්නේය යන කරුණයි. දෙවැන්න නම් පුරවැසියන් රාජ්‍යයෙන් ස්වාධීන නොවන ආකාරයට ලංකාවේ පුරවැසියා සහ රාජ්‍ය අතර සම්බන්ධය දේශපාලනඥයින් විසින් ගොඩනගනු ලැබ ඇති බවයි. මේ මතය සමඟ කෙනෙකු එකඟ වුවත් නැතත් පුරවැසියා සහ පුරවැසිභාවය පිලිබඳ ඉතා වැදගත් ප‍්‍රශ්ණ ගණනාවක්ම ඒ වෙතින් මතු කල හැකිය. නිදසුන් වශයෙන් ලංකාවේ පුරවැසියන් තම අයිතිවාසිකම් සදහා ආණ්ඩු වලට බල කරමින් ‘සක‍්‍රීය පුරවැසියන්’ හැටියට ක‍්‍රියා කරන්නේද, නැද්ද යන ප‍්‍රශ්ණය එයින් මතුවේ. ලංකාවේ පුරවැසියන් ඇත්තටම ‘සක‍්‍රීය’ නොව ‘අක‍්‍රීය’ නැතහොත් ‘නිශ්ක‍්‍රීය’ පුරවැසියන් යැයි කෙනෙකු හඳුන්වන්නේ නම් ඇත්තටම එසේ වී ඇත්තේ මන්ද යන ප‍්‍රශ්ණයට පිලිතුරු සෙවිය යුතු වේ. ‘යටත් වැසියන්’ (Subject) යනු යටත් විජිත රාජ්‍යය සහ වැඩවසම් රාජාණ්ඩු සමයේදී පාලකයන් වැසියන්ට සැලකූ ආකාරය ප‍්‍රකාශ කරන වචනයකි. රාජ්‍යය සහ පාලකයින් වැසියන් මත තම බලය සහ ආධිපත්‍යය හිතුවක්කාර ලෙස පවත්වා ගැනීමත් වැසියන් එම ආධිපත්‍යය නිහඬව සහ සතුටින් නැත්නම් අඩුතරමින් විරෝධයකින් තොරව පිලිගැනීමත් යන අදහස යටත් වැසියන් යන සංකල්පයෙන් ගම්‍යමාන වේ. ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රටක පුරවැසියන් යටත් වැසියන් ලෙස හිඳීමට කැමති යැයි කෙනෙකු කියන විට නූතන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී දේශපාලන මතවාද සහ භාවිතයන් යටත්වැසියන් පුරවැසියන් බවට පත්කිරීමේ කාර්‍යයේදී අසමත් වි ඇත යන තිසීසය ඒ ප‍්‍රකාශය පිටුපස තිබේ. යටත්වැසියන් පුරවැසියන් බවට පත්කිරීම ධනේෂ්වර ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී විප්ලවයේ නැතහොත් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී පරිවර්තනයේ ඓතිහාසික කාර්යයක් වී ඇත. එය එසේ නොවී තිබේද, එසේ නම් මන්ද යන ගැටළු විභාග කිරීම එහිදී අත්‍යවශ්‍ය වේ. මන්ද යත් යටත්වැසියන් තවමත් පුරවැසියන් බවට පත්වී නැත්නම් ලංකාවේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ක‍්‍රියාවලිය පිලිබඳ බරපතල ප‍්‍රශ්ණයක් ඒ වෙතින් මතුවන නිසාය.

නිහඬ සහ නිශ්ක‍්‍රීය පුරවැසියා යන්නට වෙනස්ව ලංකාවේ පුරවැසිභාවය පිලිබඳ චිත‍්‍රයක්ද කෙනෙකුට නිර්මාණය කල හැකිය. මෑතකාලීන ලංකාවේ දේශපාලනයේ එක් ලක්ෂණයක් වී තිබෙන්නේ රාජ්‍යය සහ පුරවැසි කොටස් අතර ප‍්‍රචන්ඩ ගැටුම් පැවතීමයි. 1970 ගණන් වල දශකයේ පටන් ගත් මෙම ගැටුම ඉදිරි දශක හතර පුරාම විහිදී තිබිණ. දකුණේ සිංහල සමාජයේ තරුණ කොටස් 1971 දී සහ 1987-89 කාලයේදී රාජ්‍යයට විරුද්ධව කැරලි දෙකක්ම දියත් කලහ. දෙමල තරුණ කොටස් අතරින්ද දික්ගැස්සුනු කැරැල්ලක් 1980 ගණන් වල මුලදී ආරම්භ විය. නූතන ලංකාවේ තරුණ පුරවැසියන් සහ රාජ්‍යය අතර මේ තරම් පසමිතුරුතා පවතින්නේ ඇයි? මේ තරුණ පුරවැසියන් රාජ්‍යයට ඒ තරම් පසමිතුරු ආකල්පයක් දැක්වූයේ ඇයි? තරුණ පුරවැසියන් සතුරන් ලෙස සැලකීමට අප රටේ රාජ්‍යයට සිදුවී තිබෙන්නේ ඇයි? ලංකාවේ සමකාලීන රාජ්‍ය හා දේශපාලන ප‍්‍රචන්ඩත්වය සම්බන්ධ පුරවැසිභාවය ආශ‍්‍රයෙන් මෙවැනි ප‍්‍රශ්ණ මතුකරනවිට කෙනෙකු සමහරවිට කම්පනයට පත්වන්නටද පුළුවන. ඇත්තටම තරුණ පුරවැසියන් හා ලංකාවේ රාජ්‍යය අතර සාධනීය සම්බන්ධතා ගොඩනැගීමේ අභියෝගය එම ප‍්‍රශ්ණ වලින් අවධාරණය වේ.

මේ අතර තවත් විශාල ප‍්‍රමාණයක උගත් තරුණ පිරිස් රාජ්‍යට විරුද්ධව කැරලි ගැසීම හෝ විරෝධතා ව්‍යාපාර වලට බැඳීම හෝ නොකර රට අතහැරයාමේ විකල්පය තෝරාගෙන සිටිති. දේශපාලන මෙන්ම ආර්ථික සරනාගතයින් හැටියට රට අතහැර විදේශගතවී සිටින්නේ ලංකාවේ තරුණ පුරවැසියන්ය. ඔවුන් තමන් උපතින් පුරවැසිභාවය දරන රට අතහැර යන්නේ අනේකවිධ අතුරු ආන්තරා සහ අවදානම් වලට මුහුණ දෙමිනි. මෙයින් කියන්නේ ලංකාවේ තරුණ පුරවැසියන් බොහෝ ප‍්‍රමාණයක් රාජ්‍යයෙන් විලෝපනය වී සිටින බවක්ද?

ලංකාවේ මෑතකාලීන දේශපාලන අත්දැකීම වෙතින් තවත් නිදසුනක් ගෙන එය විභාග කරමු. 1980 ගණන්වල දශකයේ මුල් අවුරුදු වල පටන් ලංකාවේ ‘බෙදුම්වාදී’ අරගලයක් තිබිනි. තමන්ගේ ප‍්‍රජාවට වෙනම රාජ්‍යයක් අවශ්‍යයයි කියමින් ලංකාවේ දෙමළ සමාජයේ සිටි රැඩිකල් ජාතිකවාදී බලවේග ගණනාවක්ම වෙනම රාජ්‍යයක් ගොඩනැඟීමේ සන්නද්ධ අරගලයක යෙදී සිටියහ. තමන් අයත් වන ද්‍රවිඩ ප‍්‍රජාව ශ‍්‍රීලංකාව නමැති ජාතික රාජ්‍යයයේ සාමාජිකත්වයෙන් ඉවත්වී ද්‍රවිඩ ඊලාම් නම් අළුත් රාජ්‍යයක සාමාජිකත්වයක් ඇති කිරීම සඳහා සටන් කරන්නේය යන්න එම වෙන්වීම්වාදී අරගලයේ පුරවැසිභාවය සම්බන්ධයෙන් තිබුනු අර්ථයයි. එම අරගලය තුල පුරවැසියා හා පුරවැසිභාවය පිලිබඳ න්‍යායික හා දේශපාලන ප‍්‍රශ්ණ රාශියක්ම මතුවේ. පුරවැසි කණ්ඩායමක් තමන් සාමාජිකත්වය දරන රාජ්‍යයෙන් ඉවත් වීමට, එහි පුරවැසිභාවයෙන් කැඩී වෙන් වීමට අපේක්ෂා කරන්නේ ඇයි ? විකල්ප රාජ්‍යයක පුරවැසිභාවය ලබා ගැනීම සදහා ඔවුන් සතු විශ්වාසයේ පදනම් මොනවාද ? අලූත් පුරවැසිභාවයක් තුලින් තමන්ට පෙරදී නොලැබුනු පුරවැසි අයිතිවාසිකම් ඔවුන් වෙත ඇත්තටම ලැබෙනු ඇද්ද ? තම රාජ්‍යයේ පුරවැසියන් කොටසක් විකල්ප රාජ්‍යයක පුරවැසිභාවය අපේක්ෂා කරද්දී පවත්නා රාජ්‍යයේ පුරවැසිභාවය පිලිබඳ කාරණය මුහුණ දෙන අභියෝග මොනවාද ? මේවා වූ කලී රාජ්‍යය ප‍්‍රතිපත්තිය පමණක් නොව දේශපාලන න්‍යායද සම්බන්ධ වන ප‍්‍රශ්නය. ඒවා කිසිවකටත් ලබා ගැනීමට පහසු, රාක්කයේ අසුරා ඇති පොත්වල තිබෙන පිළිතුරු නැත.

අප සාකච්ඡා කරන ගැටළුව පිලිබඳ අවසාන නිදසුන ගන්නේ ස්ත‍්‍රීවාදී (Feminist) විග‍්‍රහය වෙතිනි. පුරවැසියන් හැටියට නීතියෙන් පිලිගැනීමක් තිබුණත් ස්ත‍්‍රීන්ට පූර්ණ පුරවැසිභාවයක් ලැබි නැතැයි ස්ත‍්‍රීවාදීහු කියති. පුරවැසියන් හැටියට ස්ත‍්‍රීන් වෙනස්කම් කීරීම් වලට භාජනය කරනු ලබන බවට ස්ත‍්‍රීවාදීහු ප්‍රබල තර්කයක් ඉදිරිපත් කරති. සමාජය, දේශපාලනය, ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය, අයිතිවාසිකම්, සාධාරණත්වය, නියෝජනය යන මේවා පුරුෂ කේන්ද්‍රීය රාමුවල පවතින තුරු ස්ත‍්‍රීන්ට පූර්ණ පුරවැසිභාවය නොලැබෙන බව ඔවුහු කියා සිටිති. ස්ත‍්‍රීන්ට, එනම් ස්ත‍්‍රී පුරවැසියන්ට පූර්ණ පුරවැසිභාවය ලබා ගැනීමට නම් අරගල කල යුතුයැයි ස්ත‍්‍රීවාදීන් අවධාරණය කරන්නේ එබැවිනි. ස්ත‍්‍රීවාදී මැදිහත්විම් තුලින් දේශපාලන සහ න්‍යායික සාකච්ඡාවේ කේන්ද්‍රයටම ගෙනැවිත් තිබෙන අදහසක් නම් පුරවැසියා සහ පුරවැසිභාවය යනු එක කාරණයක් නොවන්නේය යන්නයි. පුරවැසියෙකු වන කෙනෙකු තමන් නීතිමය වශයෙන් ලබා සිටින පුරවැසිකම නිසාම පුරවැසිභාවයේ ප‍්‍රතිඵල, වරප‍්‍රසාද සහ ප‍්‍රතිලාභ භුක්ති විඳින්නේ නැත යන කාරණය ඒ වෙතින් තදින්ම අවධාරණය වේ. පුරවැසියා (Citizen) සහ පුරවැසිභාවය (Citizenship) යනු වෙනම සලකා බැලිය යුතු න්‍යායික ප‍්‍රභේදයන් දෙකක්ය යන්න අප එයින් උගත යුතු පාඩමයි. මේ විභේදය සහ සුවිශේෂීතාව ගැඹුරට විභාග කිරීම මේ පොතේ එක් අරමුණකි.

දේශපාලන ප‍්‍රතිසංස්කරණ පිලිබඳ විවාදයක් ලංකාවේ දැනට තිබේ. එම විවාදය සිදුවන්නේ ජනවාර්ගික ගැටුම පසුබිම් කරගෙනය. මේ පිලිබඳ ප‍්‍රධාන ප‍්‍රවේශ දෙකක් තිබේ. පලමුවැන්නෙන් කියන්නේ ලංකාවේ පවත්නා රාජ්‍ය, බලය විමධ්‍යගත කිරීම පිලිබඳ රාමුවක් ඇතුලත ප‍්‍රතිසංස්කරණය කල යුතු බවයි. අනෙක් ප‍්‍රවේශයෙන් කියන්නේ රාජ්‍යය ප‍්‍රතිසංස්කරණය කල යුත්තේ ජනවාර්ගිකත්වය පදනම් කරගෙන නොව ග‍්‍රාමීය මට්ටමේ දේශපාලන සහභාගීත්වය ශක්තිමත් කරන ආකාරයටය යන තර්කයයි. මේ ප‍්‍රවේශ දෙක අතර ඇති ප‍්‍රතිවිරෝධතාවය තුල දේශපාලන ප‍්‍රතිසංස්කරණ විවාදය අද හිරවී තිබේ. පුරවැසියා සහ පුරවැසිභාවය යන සංකල්ප දෙක ආශ‍්‍රයෙන්ද ප‍්‍රවේශ වුවහොත් දේශපාලන ප‍්‍රතිසංස්කරන පිලිබඳ අප රටේ විවාදය ශක්තිමත් සහ පුළුල් කලහැකි වනු ඇත. ඒ සඳහා පුරවැසියා සහ පුරවැසිභාවය පිලිබඳ අවබෝධය ගැඹුරු කරගැනීම අවශ්‍ය වේ.

 පුරවැසිභාවය – ප‍්‍රාරම්භක අර්ථකථන

මේ පොතේ ඉදිරි පරිච්ඡේද වලදී පුරවැසිභාවය යන සංකල්පයේ සංකීර්ණ පැති පිලිබද සාකච්ඡා කිරීමට අපට සිදුවනු ඇත. ඊට මූලික පදනමක් සකසා ගැනීම සඳහා පුරවැසියා යන්නෙන් කුමක් අදහස් වන්නේද යන කාරණයට සරල පිලිතුරක් හඳුනා ගනිමු. පුරවැසිභාවය පිලිබඳ දේශපාලන න්‍යායයේ ඇති විවිධ තේරුම් කිරීම් අනුව මූලික අර්ථ තුනක් එහි තිබෙන බව අපට හඳුනා ගත හැකිය. ඒවා මෙසේය

පුරවැසිභාවය යනු කෙනෙකුට ලැබෙන නෛතික තත්වය (Legal Status) කි. රාජ්‍යයක පුරවැසිභාවය කෙනෙකුට ලැබෙනවාය යනු, සිවිල්, දේශපාලන සහ සමාජ අයිතිවාසිකම් ලැබෙන සහ ඒවා තමන්ටද ලැබිය යුතු යයි කෙනෙකුට කිව හැකි අයිතිය ලබා දෙන නීතිමය තත්වයක්ය යන්න මෙයින් අදහස් වේ. එයින් තවදුරටත් කියවෙන පරිදි රාජ්‍යයක පුරවැසියෙකු ‘නෛතික පුද්ගලයෙකු’ වේ. එහි තේරුම නම් එම පුද්ගලයාට තමන් පුරවැසිභාවය දරන රාජ්‍යයේ ආරක්ෂාව ලැබෙන බව සහ ආරක්ෂාව අපේක්ෂා කල හැකි බවය. එමෙන්ම පුරවැසිභාවය තුලින් ලැබෙන ආරක්ෂාව රැකවරණය සහ අනෙක් වරප‍්‍රසාදවලට තමන්ට නෛතික අයිතියක් ඇත යන්න කෙනෙකුට කියා සිටිය හැකිය.

2 දෙවැනි අර්ථයට අනුව පුරවැසිභාවය තුලින් කෙනෙකුට දේශපාලන ප‍්‍රජාවක සාමාජිකත්වය ලැබේ. මේ ‘දේශපාලන ප‍්‍රජාව’ යන්න රාජ්‍යය නැතහොත් ජාතික-රාජ්‍යය යන වචන වලින් හැඳින්වේ. රාජ්‍යයක සාමාජිකත්වය ලැබීම තුලින්, එනම් පුරවැසිභාවය තුලින් කෙනෙකුට දේශපාලන අනන්‍යතාවක්ද ලැබේ. ලංකාවේ පුරවැසියෙකු වීම යනු ලංකාව නමැති දේශපාලන ප‍්‍රජාවේ සාමාජිකත්වය ලැබීමකි. ඒ මඟින් ‘ලාංකිකයා’ යන දේශපාලන අනන්‍යතාවයද ලැබීමකි

3 තුන්වැනිව පුරවැසිභාවය යනු දේශපාලන ක‍්‍රියාකාරීත්වයේ සක‍්‍රීයව යෙදී සිටින්නට අයිතිය ලැබෙන තත්වයකි. එහි තේරුම නම් පුරවැසියන් යනු තමන් සාමාජිකත්වය ලබා සිටින රාජ්‍යය සමග සක‍්‍රීය ලෙස සම්බන්ධව සිටින දේශපාලන භාවිතාවේ යෙදෙන අයය යන්නයි. ඔවුහු ඡන්දය පාවිච්චි කරති. දේශපාලන පක්ෂ, වෘත්තීය සමිති, ස්වේච්ඡා සංවිධාන වල සාමාජිකයෝ වෙති ; දේශපාලන රැස්වීම් වලට සහභාගී වෙති ; ආණ්ඩුවලට සහයෝගය දෙති ; ආණ්ඩු විවේචනය කරති ; පෙලපාලි යති ; ආණ්ඩු එලවති ; ඒවා මගින් දේශපාලනයට සජීවී ලෙස සහභාගි වෙති. මේ අර්ථයට අනුව පුරවැසියා යනු දේශපාලන පාත‍්‍රයෙකි (Political Actor).

මේ අර්ථකතන තුන වෙනස් වෙනස් දේශපාලන චින්තන සම්ප‍්‍රදායන්ට සම්බන්ධ බව ඉදිරි පරිච්ඡේද වලදී අපට පෙනෙනු ඇත. එමෙන්ම මේ ත‍්‍රිවිධ වර්ගීකරණයෙන් යෝජනා වනවාට වඩා සංකීර්ණභාවයක් පුරවැසිභාවය යන සංකල්පයේ සහ එහි භාවිතයේ තිබේ. එම සංකීර්ණතා පිලිබද හැඟීමක්ද අපට ඉදිරියේදී ලැබෙනු ඇත.