ව්‍යවස්ථාදායකය හා එහි කාර්යයන්
ව්‍යවස්ථාදායකය හා එහි කාර්යයන්
නූතන ආණ්ඩුක්‍රමවල ආණ්ඩු යාන්ත්‍රණය තුළ ප්‍රධාන ස්ථානයක් ව්‍යවස්ථාදායකයට හිමි වේ. ව්‍යවස්ථාදායකය සැලකෙනුයේ මහජන නියෝජිතයන්ගේ සංකේතයක් ලෙසය. එමෙන්ම ව්‍යවස්ථාදායකය ජනතා නියෝජිතයන්ගෙන් සමන්විත වන බැවින් ගරු කටයුතු ආයතනයක් ලෙසින් සැලකුම් ලබයි. ව්‍යවස්ථාදායකය විවිධ ආකාරයෙන් අන්වර්ථ දෙමින් රාජ්‍යයන් තුළ ක්‍රියාත්මක වේ. එම නම්වලින් අර්ථවත් වන්නේ කුමක්දැයි හඳුනා ගැනීමෙන් එහි අරමුණ කුමක්ද? යන්න පිළිබිඹු වේ. ඒ අනුව ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය “කොංග්‍රසය”, ජපානය “ඩයට් සභාව”, එක්සත් රාජධානිය “පාර්ලිමේන්තුව”, ස්විට්සර්ලන්තය “සන්ධීය සභාව” හා ශ්‍රි ලංකාවේ පළමු ජනරජ ව්‍යවස්ථාවේ “ජාතික රාජ්‍ය සභාව” යානාදි වශයෙන් ව්‍යවස්ථාදායකය හඳුන්වයි. ‘කොංග්‍රසය’ යන්නෙහි අර්ථය වන්නේ “එක් රැස්වීමය”. ‘ඩයට්’ යන්නෙහි අර්ථය “හමුවීමයි”. ‘පාර්ලිමේන්තුව’ යන්නෙහි අර්ථය “කථාබහ වීමයි.” මේ අනුව සෑම අර්ථයකින්ම පැහැදිළි වන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකය ජනතා නියෝජිතයින් සාමූහිකව රැස්වී සාකච්ඡා කොට තීරණ ගැනීමේ ආයතනයක් වන බවය. ජනතා නියෝජිතයන්ගෙන් සැදුම් ලත් ආයතනයක් වන නිසාම, ව්‍යවස්ථාදායකය ආණ්ඩුවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මුහුණත වශයෙන් සලකනු ලැබේ. මේ අනුව ව්‍යවස්ථාදායකය තුළ පහත ලක්ෂණ දැකිය හැකිය.
- මහජන නියෝජිත ආයතනයක් වශයෙන් ක්‍රියා කිරීම
- නීති සම්පාදනනය කිරීම
- විධායකය පාලනය කිරීම
- මුල්‍ය පාලනය කිරීම
- ආණ්ඩුව හා ජනතාව අතර සම්බන්ධතාවය ගොඩ නැගීම
- එක් අතකින් පාලන තන්ත්‍රය පවත්වා ගෙන යෑමට එය සහාය දෙන අතරම අනෙක් අතින් ජනතාවගේ ඉල්ලීම්වලට ප්‍රතිචාර දක්වන ලෙස ආණ්ඩුවට බලපෑම් කිරීම
ලෝකයේ ක්‍රියාත්මක වන සෑම මන්ත්‍රණ සභාවක්ම(ව්‍යවස්ථාදායකය) පිහිටුවීමේ දී කරුණු දෙකක් පිළිබඳව අවධානය යොමු කරයි. එනම්,
- ව්‍යවස්ථාදයකය කෙතරම් නියෝජිතයින්ගෙන් සමන්විත විය යුතු ද?
- ව්‍යවස්ථාදායකයේ මණ්ඩල කොපමණ සංඛ්‍යාවකින් සමන්විත විය යුතු ද?
ව්‍යවස්ථාදායකය නියෝජනය කරනු ලබන නියෝජිතයින්ගේ සංඛ්‍යාවෙන් එරටේ ජනගහනයේ ස්වභාවය පිළිඹිබු වේ. ඒ අනුව වැඩි ජනගහණයක් සහිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යන්හී ව්‍යවස්ථාදායකයේ මහජන නියෝජිතයන් වැඩි සංඛ්‍යාවක් දැකිය හැකිය. ලෝකයේ වැඩිම ජනගහණයක් සහිත රාජ්‍ය ලෙස සැලකෙන මහජන චීන සමූහාණ්ඩුවේ ව්‍යවස්ථාදායකයේ නියෝජිත සංඛ්‍යාව 3000ක් පමණ වේ. අඩුම ජනගහණයක් සහිත රටක් ලෙස සැලකෙන දකුණු පැසිපික් දූපත් රාජ්‍යයක් වන ටුවාලු(Tuvalu) රාජ්‍යයේ ව්‍යවස්ථාදායකයේ නියෝජිත සංඛ්‍යාව 15කි. විශාල ජනගහණයක් සහිත ඉන්දියානු රාජ්‍යයේ ව්‍යවස්ථාදායකයේ මණ්ඩල ද්විත්වයේ නියෝජිතයන් 790ක් වන අතර, කුඩා ජනහණයක් සහිත රටක් වන ටිමෝරයේ ව්‍යවස්ථාදායක නියෝජිතයින් 69කි. මධ්‍යම ප්‍රමාණ ජනගහණයක් සහිත නේපාල රාජ්‍යයේ ව්‍යවස්ථාදායකයේ නියෝජිත සංඛ්‍යාව 265කි.
තනි මණ්ඩලයකින් සමන්විත ව්‍යවස්ථාදායක සභා “ඒකමණ්ඩල” ව්‍යවස්ථාදායකය ලෙස ද මණ්ඩල දෙකකින් සමන්විත ව්‍යවස්ථාදායකයන් “ද්විමාණ්ඩලික” ව්‍යවස්ථාදායකයන් ද හඳුන්වයි. ඇතැම් යුරෝපීය රටවල ව්‍යවස්ථාදායකයේ ආරම්භයේ දී මණ්ඩල දෙකකට වඩා වැඩි සංඛ්‍යාවකින් සමන්විත වු අතර වර්තමානයේ ඇත්තේ ඒකමණ්ඩල හා ද්විමණ්ඩල ව්‍යවස්ථාදායක සභාය.
මේ ආකාරයට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයන්හි ව්‍යවස්ථාදායකය නියෝජිත සංඛ්‍යාව විවිධ සංඛ්‍යාවන්ගෙන් සමන්විත වන බව පැහැදිළිය. එමෙන්ම ඒකමණ්බල හා ද්විමණ්ඩල ලෙස ව්‍යවස්ථාදායකය ආකෘති දෙකක් යටතේ නූතනයේ ක්‍රියාත්මක බව ද පැහැදිළිය. ව්‍යවස්ථාදායකයේ ස්වභාවය ඒ අයුරින් විවිධ ස්වභාවයක් ගත්ත ද එහි කාර්යයන් බොහෝ විට පොදු බවක් ගන්නා අයුරි දැකිය හැකිය.
ව්‍යවස්ථාදායකයේ කාර්යයන්:
නුතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයන් තුල පොදුවේ ව්‍යවස්ථාදායකයේ කාර්යයන් කිහිපයක් හඳුනාගෙන තිබේ. එම කාර්යයන් පහත පරිදි කෙටියෙන් පැහැදිළි කළ හැකිය.
- නීති සම්පාදනය
නීති සම්පාදනය ව්‍යවස්ථාදායකයේ වැදගත්ම කාර්යය ලෙස සලකයි. නූතන ආණ්ඩුක්‍රමය තුළ බලාත්මක වන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකය පනවන නීති පමණි. ඒසේ වුවත් අනු නීති සැදීමේ බලය වෙනත් ආයතනයන්ට පැවැරීමක් සිදු කරයි. පාලාත් පාලන ආයතන මගින් පනවන නීති අනු නීති ලෙස සැලකිය හැකිය. නමුත් ඕනෑම අවස්ථාවක එය මධ්‍යම ආණ්ඩුවේ ව්‍යවස්ථාදායකයට පවරා ගත හැකිය.
ව්‍යවස්ථාදායකයේ වැදගත්ම කාර්යය ලෙස බහුතර දෙනාගේ පිළිගැනීමට ලක්ව ඇත්තේ නීති සම්පාදනය කිරීමය. එහිදී නීති සම්පාදන කාර්යයට නව නීති සම්පාදනය, පවතින නීති සංශෝධනය කිරීම මෙන්ම හා යල්පැන ගිය නීතී අහෝසි කිරීම අයත් වේ. “පාර්ලිමේන්තුව නීතී සම්පාදනය කරන බව ප්‍රචලිත අදහසක් වුව ද එය නො මඟ යවන සුලු ය.” ඇත්ත වශයෙන්ම පාර්ලිමේන්තුව මගින් කරනුයේ නීති සම්පාදනය කිරීම නොව නීති සම්මත කිරීමය. නීති සම්පාදනය කිරීමෙහිලා මුල පිරීම සිදු කෙරෙනුයේ විධායකය මගිනි. විධායකයේ බලපෑම්වලට ලක්වීමෙන් පාර්ලිමේන්තුවේ නියෝජිතයින්ගෙන් ස්වාධීන අනුමැතියක් අපේක්ෂා කළ නොහැකිය. පක්ෂ බැදීම්, පක්ෂ විනය, විධායකයේ බලපෑම යන සාධක මත නීතී සම්මත කිරීමේ ක්‍රියාවලිය තුළ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්ගේ ක්‍රියාකාරීත්වය සීමා වී ඇති අයුරක් නූතනයේ දැකිය හැකිය.
එසේම නූතනයේ ජනතාවගේ පරමාධිපත්‍ය බලය ක්‍රියාත්මක කරන එකම ආයතනය පාර්ලිමේන්තුව පමණක් නොවන බව පැහැදිලිය. ඇතැම් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යස්ථාවන්ට අනුව ව්‍යවස්ථාදායක බලය පාර්ලිමේන්තුව විසින් ද ජනමත විචාරණයකදී ජනතාව විසින්ද ක්‍රියාත්මක කරනු ලබයි. ශ්‍රි ලංකාව, ප්‍රංශය තුළ මෙ තත්වය දැකිය හැකි වේ. මේ මගින් පැහැදිළි වන්නේ නීති සම්පාදනය කිරීමේ කාර්යය ව්‍යවස්ථාදායකයට ඇති එක් කාර්යයක් පමණක් වන අතර එය වැදගත්ම කාර්යයක් බවට පත්ව නොමැත යන්නය.
- රාජ්‍ය මුදල් පාලනය
නූතන ආණ්ඩුක්‍රමය තුළ ව්‍යවස්ථාදායකය සතු වැදගත්ම කාර්යයක් ලෙස මුදල් පාලනය පෙන්වා දිය හැකිය. එය සිදු කෙරෙනුයේ අය වැය පාලනය කිරීමෙනි. ව්‍යවස්ථාදායකයේ අනුමැතියෙන් තොරව බදු පැනවීමට හෝ රාජ්‍ය අරමුදල් වියදම් කිරීමට හෝ විධායකයට බලයක් නොමැත. මුදල් වියදම් කළ යුත්තේ කෙසේ ද යන්න තීරණය කිරීමේ සම්පූර්ණ බලය ඇත්තේ ව්‍යවස්ථාදායකයට ය. එබැවින් නූතන ආණ්ඩුක්‍රමයන්හි ව්‍යවස්ථාදායකය හඳුන්වන්නේ “ජාතික මුදල් පාලනය පිළිබඳ කළමනාකරු” වශයෙනි
- විධායකය පාලනය කිරීම
නූතන ආණ්ඩුක්‍රම තුළ ව්‍යවස්ථාදායකයට පැවරෙන තවත් කාර්යයක් වන්නේ විධායකය පාලනය කිරීමයි. කැබිනට් ආණ්ඩුක්‍රමයක් තුළ විධායකය වන අගමැති ඇතුළු කැමිනට් මණ්ඩලය බිහි වන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකයෙනි. එබැවින් විධායකය ව්‍යවස්දාථායකයට සාමූහිකව වගකීව යුතුය. එමෙන්ම ඒ සඳහා බැඳී සිටියි. වගකීම් පැහැර හරින විට විශ්වාසභංග යෝජනාවකින විධායකය ඉවත් කිරීමට ව්‍යවස්ථාදායකයට හැකිය. නමුත් ජනාධිපති ආණ්ඩුක්‍රමයක් තුළ විධායකය පාලනය කිරීමට ව්‍යවස්ථාදායකයට පූර්ණ බලයක් ඇතැයි කිව නොහැකිය. ජනාධිපතිවරයාට එරෙහිව දෝෂාභියෝගයක් ගෙන එමින් ඔහු ධූරයෙන් ඉවත් කළ හැකි වූවද එය ඉතාම අසීරු මෙන්ම සංකීර්ණ ක්‍රියාවලියකි. එබැවින් ඒ සඳහා ගෙනයාමට සිදු වන්නේ වක්‍ර උපක්‍රමයකි. ඇතැම් විට විධායකය ඉදිරිපත් කරන ප්‍රතිපත්තිවලට අනුමැතිය නොදී සිටිමින් විධායකය පාලනය කිරීමට හැකිය.
ඉහතින් සඳහන් කළ කාර්යයන් වලට අමතරව පත්කිරීමේ කාර්යයන් (රාජ්‍ය සහ අධිකරණ සේවයේ නිලධාරීන්), ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සංශෝධනය කිරීම, අනාගත නායකයන් පුහුණු කිරීම, ජනතාවගේ දුක් ගැනවිලි පිළිබඳ සොයා බැලීම යනාදී කාර්යයන් ද ව්‍යවස්ථාදායකය විසින් කරනු ලබන වැදගත් කාර්යයන් ලෙස සැලකිය හැකිය.
