ශ්‍රි ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂ වල ආරම්භය හා විකාශනය
ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමය
ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමයේ විශේෂ ලක්ෂණ අපට හඳුනාගත හැකිය. ඒ අනුව ශ්‍රී ලංකාවේ පවතිනුයේ ප්‍රධාන පක්ෂ දෙකක්ද, සුළු පක්ෂ බොහෝ ගණනක්ද සහිත බහු පක්ෂ ක්‍රමයකි. මැතිවරණ දෙපාර්තමේන්තුවේ ලියාපදිංචි වී සිටයත් එවැනි සියම කුඩා පක්ෂ වලට පාර්ලිමේන්තුව තුල නියෝජනයක් නොලැබේ. දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය අනුව ලංකාවේ වර්ධනය වී ඇත්තේ අධිපති ද්වි පක්ෂ ක්‍රමයකි. එක්සත් ජාතික පක්ෂය හා ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය යනු මෙම අධිපති පක්ෂ දෙකයි. ආණ්ඩු පිහිටුවීමට සමත් වී තිබෙනුයේත්, මැතිවරන වලදී බොහෝ සෙයින් ඉහල ඡන්ද ප්‍රතිශතයකින් ආසන ලබා ගන්නේත් , සභාග ආණ්ඩු වලදී කේන්ද්‍රය වන්නේත් එම පක්ෂ දෙකයි. තවද ලංකාව තුල සමාජයේ විවිධත්වය මත ගොඩනැගුණු ජනවාර්ගිකත්වය පදනම් කර ගනිමින් වාර්ගික පක්ෂ ක්‍රමයක්ද බිහි වෙමින් පවතී.
ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂ වල ආරම්භය හා වර්ධනය
ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂවල ආම්භය සිඳු වූයේ බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේදීය .1833 කෝල්බ්‍රෘක් කැමරන් ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් ලංකාවේ නියෝජන ආණ්ඩුක්‍රමයේ මූල අවස්ථාව සනිටුවන් කරන ලදී. ඒ අනුව විධායක සභාව හා ව්‍යවස්ථාදායක සභාව යන නව ආයතන දෙකක් ඇති කරන ලදී. ඒවා පිහිටුවන ලද්දේ යටත් විජිත ආණ්ඩුකාරයාගේ නායකත්වයෙන් පැවති ආණ්ඩුකරණ ක්‍රියාවලිය පහසු කරලීම සඳහාය. ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ වියෝජිතයන් ඡන්දයෙන් තේරීපත් වූවන් නොවන අතර ඔවුන ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් පත් කරන ලදී. එහි සාමාජිකයින් ළුූයේ ලංකාවේ සිටි බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයන්ය. ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ සාමාජිකයන් තෝරාපත් කිරීමේ මැතිවරණ මූලධර්ම හඳුන්වා දෙන ලද්දේ 1910 දීය. 1928 දී ඒ.ඊ ගුණසිංහ මහතාගේ නායකත්වයෙන් පිහිටුවන ලද ලංකා කම්කරු පක්ෂය පක්ෂයක් ලෙස නම් කරන ලද පළමු ලාංකීය දේශපාලන සංවිධානය වෙයි. ලංකාවේ පළමුවරට බිහි වූ සංවිධානගත දේශපාලන ව්‍යාපාරය වන්නේ1919 දී පිහිටවන ලද ලංකා ජාතික සංගමයයි. මෙම කාලයේ දී සර් පොන්නම්බලම් අරුණාචලම්ගේ නායකත්වයෙන් පැවති ලංකා ප්‍රතිසංස්කරණ ලීගය (Ceylon Reform League) පැවතිණි. මේවා දේශපාලන පක්ෂ ලෙස හැදින් නොවෙයි. සීමිත සාමාජිකත්වයක් පැවති, සීමිත දේශපාලන මහජන මතයක් ගොඩනැංවීම සඳහා පිහිටුවා ගත් සමාගම් වෙයි. එහෙයින් මේවා ලංකාවේ බිහිවූ පූර්ව පක්ෂ දේශපාලන සංවිධාන ලෙස හැදින් වෙයි.
ශ්‍රී ලංකාව තුල දේශපාලන පක්ෂ බිහිවීම , ව්‍යවාප්ත වීමට මූලික පසුබිම වැටුණේ 1931 ඩොනමෝර් ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් හදුන්වා දුන් සර්වජන ඡන්ද බලය හා නියෝජන ක්‍රමය හදුන්වා දීමෙනි. මෙම සාධක දෙක ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමයේ සමාරම්භය සඳහා බලපෑ ප්‍රධානතම සාධක දෙක වශයෙන් හඳුනාගත හැක. නමුත් 1931 හා 1932 රාජ්‍ය මන්ත්‍රන සභා මැතිවරණ පවත්වන ලද්දේ දේශපාලන පක්ෂ වල සහභාගීත්වයෙන් නොවෙයි. අපේක්ෂකයින් මැතිවරණය සඳහා තරග කරන ලද්දේ ස්වාධින පුද්ගලවන් වශයෙනි. ඔවුන් ඉදිරියට ගෙන ආවේ තනි පුද්ගල දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයකි.
ලංකාවේ ප්‍රථම දේශපාලන පක්ෂය පිහිටුවන ලද්දේ 1935 දෙසැම්බර් මස 18 දාය. ඒ වාමාංශික පක්ෂයක් වූ ලංකා සමසමාජ පක්ෂයයි. ඉන් පසුව ලංකාවේ දෙවැනි පක්ෂය ලෙස ලංකා කොමියුනිස්ට් පක්ෂය 1943 දී පිහිටවීය. මෙම පක්ෂයේ ආරම්භකයෝ සහ පුරෝගාමීන් වූයේ ලංකා සමසමාජ පක්ෂයෙන් කැඩීආ පිරිස්ය. 1930 ගණන්වල ලංකාවේ දේශපාලනයේ තිබුණු එක් ලක්ෂණයක් වූයේ මැතිවරණ දේශපාලනය වාර්ගීකරණයට පාත්‍ර වීමයි. ඩොනමෝර් කොමිසම විසින් සිඳුකල ප්‍රගතිශීලී ක්‍රියාවක් වන්නේ ඒ වන විට පැවති වාර්ගික නියෝජන ක්‍රමය අහෝසි කොට ප්‍රාදේශීය මූල නියෝජන ක්‍රමය ස්ථාපිත කිරීමට කටයුතු කිරීමයි. මෙය ජනවාර්ගික නායකයන්ගේ අතෘප්තියට හේතු වූ අතර ඔවුන් පවසා සිටියේ රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවේ තුලිත නියෝජන ක්‍රමයක් ස්ථාපිත කරන ලෙසයි. ඒ වන විට දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමයක් වර්ධනය වී නොතිබීම, නියෝජන දේශපාලනය වාර්ගීකරණයට ලක් වීමට හේතුවක් විය. මේ කාලයේදී සිංහල මහා සභාව, සම්ස්ථ ලංකා ද්‍රවිඩ සංගමය, මුස්ලිම් ලීගය බිහිවිය.
1946 දී එක්සත් ජාතික පක්ෂය පිහිටුවීම ලංකා දේශපාලන පක්ෂ වල වැදගත්ම සංධිස්ථානය බවට පත් වීය. එය පිහිටුවනු ලැබූවේ ලංකාවට දේශපාලන නිදහස ලැබීමට පෙර නව පාර්ලිමේන්තුවට නව මන්ත්‍රීවරුන් තෝරාපත් කිරීමටත්, පළමු මැතිවරණය පැවැත් වීමටත් යන් දේශපාලන සිඳුවීම් දෙක අපේක්ෂාවෙනි. පක්ෂ ක්‍රමය මත පඳනම් වූ නියෝජන මූලධර්ම අනුව මන්ත්‍රීන් තෝරා ගන්නා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයක් පිහිටුවීම ඒ වන විට කෙටුම්පත් තර තිබූ සෝල්බරි ව්‍යවස්ථාවෙන් අපේක්සා කෙරිණි. එක්සත් ජාතික පක්ෂය බිහි වීමට තිබූ ක්ෂිණික සාධක වන්නේ මේවායි. එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ පිහිටුවන ලද්දේ ජාතික සමගියේ සංකේතයක් ලෙසයි. සිංහල, ද්‍රවිඩ, මුස්ලිම් ජන කණ්ඩායම් එහි ධජය යටතට ගෙන එන ලදී.
එක්සත් ජාතික පක්ෂය පිහටවනු ලැබූ අවස්ථාවේදී හා 1946 මැතිවරණයේ දී ප්‍රධාන තරඟකරුවන් බවට පත් වූයේ වාමාංශික පක්ෂ වූ ලංකා සමසමාජ පක්ෂය හා ලංකා කොමියුනිස්ට් පක්ෂයයි. මැතිවරණයෙන් වැඩිම ආසන සංඛ්‍යාවක් හිමි වූයේ එක්සත් ජාතික පක්ෂයටය. එහෙත් තමන්ට පාර්ලිමේන්තුව තුල බහුතරයක් හිමි නොවූ නිසාවෙන් එක්සත් ජාතික පක්ෂය සිඳුකලේ සුළු පක්ෂ කිහිපයක් හා ස්වාධීන අපේක්සකයන් කිහිප දෙනෙකු හා එක්ව සභාග ආණ්ඩුවක් නිර්මානය කිරීමයි. ලංකා කම්කරු පක්ෂය, හා සමස්ථ ලංකා ද්‍රවිඩ සංගමය එක්සත් ජාතික පක්ෂය සමග සභාග ආණ්ඩු නිර්මාණය කිරීම සඳහා සම්බන්ධ විය. එක්සත් ජාතික පක්ෂය දෘෂ්ටිමය වශයෙන් දක්ෂිනාංශික පක්ෂයක් විය.
1951 දී එක්සත් ජාතික පක්ෂයෙන් ඉවත් වූ එස්. ඩබ්. ආර්. ඩී. බණ්ඩාරණායක මහතා හා කණ්ඩායම විසින් ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය පිහිටවනු ලැබීය. ලංකාවේ පක්ෂ ක්‍රමයේ ඊලග වැදගත් මං සළකුණ ලෙස එය හැදින්විය හැක. ලංකාවේ ද්වි පක්ෂ ක්‍රමයේ ආර්ම්භය එයින් සිඳුවිය. පසුව අධිපති ද්වි පක්ෂ ක්‍රමයක් වන්නේ මෙම පක්ෂ දෙකයි.
