1833 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ
1833 කෝල්බෘෘක් - කැමරන් ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා.
බ්‍රිතාන්‍යයින් විසින් 1829 වර්ෂයේදී ලංකාවේ සමාජ ආර්ථික තත්ත්වය පිළිබද මූල්‍ය වාර්තාවක් සකස් කිරීම සදහා විලියම් කෝල්බෘෘක්ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් යුතු කොමිසමක් පත්කර එවීය. එයට මෙරට අධිකරණ කටයුතු විමසා බැලීමට සී. එච්. කැමරන්ද කෝල්බෘෘක්ට එකතු විය. ඒ අනුව 1832 දී කෝල්බෘෘක්- කැමරන් විසින් තම වාර්තා බ්‍රිතාන්‍යට යැවීය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1833 දී ශ්‍රී ලංකාවට කෝල්බෘෘක් කැමරන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණය හිමිවිය. එහි යෝජනා නම්:
- රාජකාරී ක්‍රමය අහෝසි කිරීම
- රාජ්‍ය වෙළද ඒකාධිකාරිය අහෝසි කිරීම
- ඉංග්‍රීසි අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් හදුන්වා දීම
- පළාත් බෙදීම වෙනස් කිරීම
- ඒකීය පාලන ක්‍රමයක් ඇති කිරීම
- විධායක සභාවක් හා ව්‍යවස්ථාදායක සභාවක් පිහිටුවීම
- නීති හා අධිකරණ ක්‍රමයේ ඇතිකළ වෙනස්කම්
- පරිපාලන ක්‍රමයේ ඇතිකළ වෙනස්කම්
- රාජකාරී ක්‍රමය අහෝසි කිරීම
ලංකාවේ මෙපමන කාලයක් දක්නට ලැබුනු ආර්ථික රටාව වෙනස් කරමින් ධනවාදී ක්‍රමයකට හුරු කිරීමට නම් මෙම රාජකාරී ක්‍රමය අහෝසි කළ යුතුය. රාජාණ්ඩු ක්‍රමය යටතේ ඉඩම්වල පූර්ණ බලය හිමිවූයේ රජුටය. දේපල පන්සල්වලට නින්දගම් ප්‍රධානය දක්නට ලැබුනි. මෙහිදී ප්‍රවේනි දාසයාට හිමිවූයේ වැටුප් නොව ඉඩම් කැබැල්ලකි. මෙම ක්‍රමවේදය නිදහස් වෙළදාමට බාධාකාරී තත්ත්වයකි. එමනිසා නිදහස් වෙළදාම පවත්වාගෙන යාමට රාජකාරී ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට යෝජනා කලේය. මෙයින් ඉඩම් හා බැදී සිටි කම්කරුවන් වානිජ රැකියාවලට යොමු විය.
- රාජ්‍ය වෙළද ඒකාධිකාරිය අහෝසි කිරීම
1802 සිට 1829 දක්වා රජයේ ඒකාධිකාරය යටතේ වෙළදාම සිදුවිය. මෙහිදී ප්‍රධාන බෝග වෙළදාම් කිරීමේ හිමිකරුවා බවට පත්වූයේ යටත්විජිත ආණ්ඩුවයි. එමනිසා එවකට සිටි යුරෝපීය වෙළදුන් රජයට බදු ගෙවීම සම්බන්ධයෙන් විවිධ චෝදනා නගන්නට විය. තීරුබදු ගාස්තු කරන ලෙසත්, නිදහස් වෙළදාමට පරිසරය සකස් කර දෙන ලෙසත් බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුවට කරුණු ඉදිරිපත් විය. 1830 එවකට බලයේ සිටි දේශපාලන පක්ෂයක් වන ටෝරි පක්ෂය වෙනුවට විග් දේශපාලන පක්ෂය පත්විය. ඔවුන්ගේ මතය වූයේ ලිබරල් වාදයයි. එමනිසා එතෙක් තිබු වෙළද ඒකිදිකාරිය රජුගෙන් ඉවත් කරනු ලැබීය. ඒ වෙනුවට නිදහස් වෙළදාමට පසුබිම ගෙනයන ලදී.
- ඉංග්‍රීසි අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් හදුන්වා දීම
මෙපමන කාලයක් මෙරට අධ්‍යාපනය සකස්වී තිබුනේ බෞද්ධ දර්ශනයට අනුකූලවය. ඒ අනුව පිරිවෙන් අධ්‍යාපන ක්‍රමය ප්‍රධාන අධ්‍යාපන මාධ්‍ය බවට පත්විය. නමුත් මෙම අධ්‍යාපන ක්‍රමය බ්‍රිතාන්‍යට වාසිදායක වූයේ නැත. ඒ අනුව පිරිවෙන් අධ්‍යාපනයට අමතරව ඉංග්‍රීසි අධ්‍යාපන ක්‍රමය මිෂනාරී පාසල් හරහා සිදුවිය. මෙතුළින් ඉංග්‍රීසින් බලාපොරොත්තු වු කරුනු දෙකකි. එනම්:
- ඉංග්‍රීසි අධ්‍යාපනය ලබාදී ස්වදේශිකයන් පාලනයට යොමුකර වියදම අඩුකර ගැනීම
- ස්වදේශිකයන් බටහිරගැති මානසිකත්වයකට යොමු කිරීම තුළින් පාලන කටයුතු තවදුරටත් රදවාගැනීම.
- පළාත් බෙදීම වෙනස් කිරීම
පලාත් බෙදීමේ යෝජනාව සළකාබලන කළ මේ වනතෙක් පාලන කටයුතු සිදුකරනු ලැබුවේ පළාත් 16කට වෙන් කිරීමෙනි. එය වියදම් අධික ක්‍රමයක් විය. ආණ්ඩුවේ මුදල් අවම කරගැනීමට නම් පළාත් බෙදීම වෙනස් කළයුතු බව කෝල්බෘෘක් සාමිවරයාගේ මතය විය. ඒ අනුව උතුර, නැගෙනහිර, දකුණ, මධ්‍යම, බස්නාහිර, ලෙස පළාත් පහකට වෙන් කරන ලදී.
- එ්කීය පාලන ක්‍රමයක් ඇති කිරීම
ඉතිහාසයේ සිටම මෙරට පාලනය වූයේ තුන් කොටසකට බෙදා වෙන් කිරීමෙනි. එම කොටස් තුන වෙන් වෙන් වශයෙන් පාලනය විය. උතුර නැගෙනහිර එක් කලාපයකුත්, උඩරට පළාත එක් ප්‍රදේශයකුත්, දකුණ කේනද්‍ර කරගෙන එක් ප්‍රදේශයකුත් ඇතුළත් විය. මෙම ක්‍රමය වෙනස් කරමින් ඒකීය පාලනයක් ඇකි කරන ලදී.
- විධායක සභාවක් හා ව්‍යවස්ථාදායක සභාවක් පිහිටුවීම
1802 දී බ්‍රිතාන්‍ය නිකුත් කළ රාජ ආඥාවක ආණ්ඩුකාරවරයාට සහය වීම පිණිස මන්ත්‍රන මණ්ඩලයක් පිහිටුවීය. ඒ අනුව ඊට ඇතුළත් වූයේ උප ආණ්ඩුකාරවරයා, ප්‍රධාන සේනාධිපති, අග්‍ර විනිශ්චයකාරවරයා, මහ ලේකම් හා තවත් නිළදාරීන් දෙදනකි. නමුත් ඉන් ආණ්ඩුකාරවරයාට බලපෑම් වූයේ නැත. විධායක සහ මුදල් කටයුතු සම්බන්ධයෙන් ආණ්ඩුකාරවරයාට උපදෙස් දීමට විධායක සභාවක් සහ ආණ්ඩුකාරවරයාගේ බලතල පාලනය වීමට ව්‍යවස්ථාදායක සභාවක් යෝජනා විය. විධායක සභාව වෙනුවෙන් යෝජනාවලිය තුළ 6 දෙනකු යෝජනා වුවත් ප්‍රතිසංස්කරණයට ඇතුළත් කළෙ 5 දෙනකි. එනම:
- යුධ ප්‍රධානියා
- මහ ලේකම්
- රජයේ නීතිපති
- භාණ්ඩාගාරික
- මධ්‍යම පළාත් ඒජන්ත වන අතර ආණ්ඩුකාරවරයා මෙහි සභාපති වේ.
ව්‍යවස්ථාදායක සභාව 15 දෙනකුට සීමාකර තිබුනි. එය නිල ලත් ාමාජිකයින් 9කින් සහ නිල නොලත් සාමාජිකයින් 6කින් සමන්විත විය. ඒ පහත ආකාරයෙනි.
නිල ලත් සාමාජිකයින්
- රජයේ ප්‍රධාන රේගු අධිකාරී
- අග්‍ර විනිශ්චයකාර
- රජයේ ප්‍රධාන අණදෙන නිළධාරී
- මහ ලේකම්
- විගනකාධිපති
- භාණ්ඩාගාරික
- බස්නාහිර පළාත් මහ ඒජන්ත
- මධ්‍යම පළාත් මහ ඒජන්ත
- නීතිපති
නිල නොලත් සාමාජිකයින්
- යුරෝපීයයන් -03
- සිංහල -01
- මුස්ලිම් -01
- බර්ගර් -01
මේ ආකාරයට ගොඩනැගුනු ව්‍යවස්ථාදායකය 1889 වනතෙක් ඒකාධිකාරීව ක්‍රියාත්මක විය. ආරම්භක අවස්ථාවේ ව්‍යවස්ථායක සභාවේ කටයුතු සිදුවූයේ එතරම් පිළිවෙලකට නොවේ. විශේෂයෙන්ම කොමිසමේ යෝජනාව පරිදි ව්‍යවස්ථාදායකය තුළින් ආණ්ඩුකාරවරයාගේ බලතල ඈත් කළයුතු බව සදහන් කළත් යටත්විජිත භාර ඇමතිවරයා ඊට කමැත්ත දැක්වූයේ නැත. එමනිසා ව්‍යවස්ථාදායකයේ කටයුතු සිදුකළේ කෙටුම්පත් යෝජනාවක් ගෙන ඒමට පෙර ආණ්ඩුකාරවරයාට දැන්විය යුතු බවත් ඒවි සලකා බැලීමට සත් තුනකට පෙර ගැසට් පත්‍රය දැක්විය යුතු බවත්ය. එසේම අදාල යෝජනාව ව්‍යවස්ථාදායකයේ සාකච්ඡා වූ පසු ආණ්ඩුකරු අනුමත කරන තෙක් නීති බවට පත්වන්නේ නැත. 1833 ඔක්තොම්බර් 1 වනදින අභිනව ව්‍යවස්ථාදායකය පිහිටුවනු ලැබුවේ නිලලත් සාමාජිකයින්ගෙන් පමනි. මෙයට හේතුව ලෙස හෝර්ටන් ආණඩුකාරවරයා කියා සිටියේ කුල බේදය නිසා ලාංකිකයන් තෝරාගැනීම අපහස් බවයි. හෝර්ටන් ආණ්ඩුකාරවරයා සහ යුරෝපීයයන් අතර ඇති මතභේදය නිසා ඔහු කටයුතු කළේ ස්වදේ්ශිකයන්ට මුල්තැන දෙමිනි. නිල නොලත් සාමාජිකයින් තෝරාගනු ලැබුවේ ධනහිමි පදනම යටතේය.
මෙලෙස ගොඩනැගුනු ව්‍යවස්ථාදායකය 1889 දී සුළු වෙනසක් සිදුවිය. එනම් නිල ලත් සාමාජිකයෙක් සහ න්ල නොලත් සාමාජිකයන් දෙදෙනකු අලුතින් පත් වීමයි. නිල ලත් සාමාජිකයා සෞඛ්‍ය ප්‍රධානී ලෙස නම් කළ අතර නිල නොලත් සාමාජිකයන් දෙදෙනා වූයේ සිංහල පුද්ගලයෙක් හා මුස්ලිම් පුද්ගලයෙක් වශයෙනි.
මෙම ව්‍යවස්ථාදායකයේ වැදගත්කම සැලකීමේදී මෙපමන කාලයක් ආණ්ඩුකරු සතුව තිබූ ව්‍යවස්ථාදායක සහ විධායක බලතල නාමිකව හෝ අඩු කිරීමක් දක්නට ලැබුනි. එසේම යටත්විජිතය වෙනුවෙන් ගන්නා යෝජනා කිහිප දෙනකු අතර සාකච්ඡාවට බදුන්වීම වැදගත්ය.
එමෙන්ම ප්‍රථම වතාවට බලතල බෙදීමේ සිද්ධාන්තය ආරම්භ වු අවධිය ලෙස සැලකිය හැකිය. ඒ යටතේ ව්‍යවස්ථාදායක බලය සහ අධිකරණ බලය අධිකරණයටත්, විධායක බලය විධායක සභාව සහ ආණ්ඩුකාරවරයා අතර ක්‍රියාත්මක විය. 1847 වනතෙක් එනම් පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයකට ගමන් කරන තෙක් එහි ප්‍රාථමික අවධියේ මූලාරම්භය 1833 දී සනිටුහන් වේ. එයද වැදගත් කරුණකි. කෙසේවුවත් වාර්ගික මතභේදයට ආරම්භක අවස්ථාව මෙයවන අතර සමාජ, ආර්ථික, දේශපාලන යන සෑම අංශයකම පුළුල් වෙනසක් ඇති කරමින් ලිබරල් ක්‍රමයකට හුරු පුරුදු කිරීමේ වගකීම මෙතුළින් ඉටුවිය.
- නීති හා අධිකරණ ක්‍රමයේ ඇතිකළ වෙනස්කම්
නීති පද්ධතියේ අධිකරණ ක්‍රමයේ වෙනස්කම් ගෙනඑනු ලැබුවේ චාල්ස් කැමැරන් විසිනි. ඔහු විසින් මෙරට රාජනීති සොයා අධිකරණ ක්‍රමයක අවශ්‍යතාව දන්වනු ලැබීය. ඒ අනුව ඉහලම අධිකරණය ශ්‍රේෂ්ටාධිකරණය වශයෙනුත්, ඉහලම අභියාචනාධිකරණය ශ්‍රේෂ්ටාධකරණය වශයෙනුත් පිහිටවූයේය. එසේම අධිකරණයට ස්වාධීනත්වයක් ඇතිකරනු ලැබීය. ඊට අමතරව දිස්ත්‍රික් මට්ටමින් දිස්ත්‍රික් උසාවි පිහිටවනු ලැබීය.
- පරිපාලන ක්‍රමයේ ඇතිකළ වෙනස්කම්
කෝල්බෘෘක් කොමිසම විසින් පරිපාලන ක්‍රමයේද වෙනස්කම් ඇති කරනු ලැබීය. ඔවුන්ට වාසිදායක වන සමහර පරිපාලන රටා එලෙසින්ම ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. උදාහරණ ලෙස ගම් මුලෑදෑනි ක්‍රමය දැක්විය හැකිය. එසේම බ්‍රිතාන්‍යයින් වඩාත්ම කැමැතිවූයේ කච්චේරි ක්‍රමයකට පරිපාලන ක්‍රමය සකස් කිරීමටය. ඒ අනුව සමස්ථයක් ලෙස සලකා බැලීමේදී කෝල්බෘෘක් කැමරන් ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා මත ලංකා සමාජයේ සහ අාර්ථිකයේ මෙතෙක් තිබූ ගමන් මාර්ගය නව දිශාවකට යොමු විය.
senuri nimesha