1920 ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණය
මැනින් ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ - 1920.
මැනින් ප්‍රතිසංස්කරණය 1920 මෙරටට ගෙන එන අතර එය 1921 සිට ක්‍රියාත්මක වේ. මෙම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ලැබීමේ ප්‍රධාන සාධකය වන්නේ එවකට පැවති කෘෘ- මැකලම් ප්‍රතිසංස්කරණ වල තිබූ දුර්වලතාය. එසේම එවක දේශීය සාධක මෙන්ම විදේශීය සාධක මත නව ආණ්ඩුක්‍රමයක අවශ්‍යතාවයක් ඉල්ලා සිටින ලදී. ඒ අනුව එක් පසකින් දේශීය නියෝජිතයින් ප්‍රතිසංස්කරණ ඉල්ලා සිටින විට අනෙක් පසින් යටත් විජිතය දැඩි ග්‍රහණයකට ලක්කිරීම බ්‍රිතාන්‍යයේ අවශ්‍යතාව විය.
1914 ආරම්භ වූ පළමු ලෝක යුද්ධය නිසා බ්‍රිතාන්‍යට යටත්විජිත පාලනයේ අමාරුතා වැඩිවිය. එසේම 1915 ඇති වූ සිංහල මුස්ලිම් කෝලාහලය වැනි ගැටුම් ඉවත් කරමින් යටත් විජිතය තුළ දැඩි පාලනයක් ගෙන යාමට නව ප්‍රතිසංස්කරනක අවශ්‍යතාවය මතුවිය. 1917 සිට 1919 දක්වා කාල සීමාව ස්වදේශිකයින් උද්යෝගිමත්ව සිටි කාල සීමාවකි. එක් අතකින් ඉංදියාව ලබා ගත්තා වූ ප්‍රතිසංස්කරණ මත විධායක කටයුතුවලට දායක වීම නිසා එවැනි ප්‍රතිසංස්කරණ ලබාදෙන ලෙස ජාතික ව්‍යාපාර ඒත්තු ගැන්වීය. ඒ සදහා 1917 ප්‍රතිසංස්කරණ සම්මේලනය පුද්ගලයින් 144 දෙනකුගෙන් සමන්විත විය. එය හරහා නව සංවිධායක අංශ හා උද්ගෝෂණවල අවශ්‍යතාවය පෙන්වාදෙන ලදී. මෙ යුගය තුළ පොන්නම්බලම් අරුනාචලම්, එෆ්. ආර්. සේනානායක, ඩබ්. ඒ. සිල්වා, ඩී. බී. ජයතිලක වැනි නායකයින් බිහිවීමත් සමග ජාතික ව්‍යාපාරය නව පණක් ලැබීය. ඒ අනුව 1919 ලජකා ජාතික සංගමය පිහිටුවමින් ඉල්ලීම් මාලාවක් රැගෙන බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුවට ඉල්ලීම් කරනලදී. ජාතික සභාව තුළ ප්‍රථම සභාවාරයේදීම ඔවුන් ඉදිරිපත් කළ ඉල්ලීම් මාලාව ලෙස
- ව්‍යවස්ථාදායකයේ සභික සංඛ්‍යාව 50 දක්වා වැඩිකිරීම. ඉන් 40ක් පිරිමින්ගේ පුළුල් ඡන්දයෙන්ද, කාන්තාවන්ගේ සීමිත ඡන්දයෙන්ද තෝරා ගැනීම.
- විධායක සභාවක් ලෙස නිළ නොලත් සාමාජිකයින්ගෙන් හරි අඩක් නිල නොලත් සාමාජිකයන්ගෙන් තෝරා ගැනීම. එහි සභාපති ආණ්ඩුකාරවරයා වීම.
- අයවැය පිළිබද සම්පූරණ බලය ව්‍යවසථාදායකයට තිබීම.
- ආණ්ඩුකාරවරයා යටත්විජිතය හා බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමය පිළිබද හොද පරිචයක් ඇත්තකු වීම.
- සිවිල් සේවය 50% සිට 75% දක්වා වැඩි කිරීම.
- මෙරට විශ්ව විද්‍යාලයක් පිහිටුවීම.
ලංකා ජාතික සංගමය විසින් ඉදිරිපත් කළ බොහෝ යෝජනා පොදු ජනතාවට හිතකර වූ ඒවා නොවේ. නමුත් අයබදු හා අධ්‍යාපන අවශ්‍යතා පිළිබද කරුනුද යෝජනාවලිය සමබරවීමට ඉදිරිපත් කරනලදී. එයද ඉදිරිපත් කරනු ලැබුවේ පොන්පම්බලම් අරුනාචලම් විසිනි. මෙම ඉල්ලීම්වලට අනුව නව ආණ්ඩුක්‍රමයක අවශ්‍යතාව හොදින් අවබෝධ විය. ලාංකීය ජනතාවගේ ඉල්ලීම්ද, බ්‍රිතාන්‍යයේ අවශ්‍යතාවය වන යටත්විජිතය දැඩි ග්‍රහනයකට හසුකර ගැනීමේ දැඩි උවමනාවද 1920 නව ප්‍රතිසංස්කරණයට අවශ්‍ය රාජආඥා නිකුත් කරන ලදී. ඒ අනුව 1920 මැනින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ව්‍යවස්ථාදායකය සාමාජිකයින් 37ක් වූ අතර එය පහත පරිදි වේ.
නිල ලත් සාමාජිකයන් - 14
- මහ ලේකම්
- මහා භාණ්ඩාගාරික
- දේශීය ආදායම් පාලක
- නීතිපති
- සෞඛ්‍ය ප්‍රධානී
- මහ ලේකම්ගේ නියමය පරිදි පුද්ගලයින් 09 දෙනකු
නිල නොලත් සාමාජිකයින් - 23
සීමිත ඡන්දයෙන් - 16
ප්‍රාදේශීය වශයෙන් - 11
- බස්නාහිර - 2
- කොළඹ - 1
- දකුණු පළාත් -8 ⟨ 1 බැගින් ⟩
වාර්ගික වශයෙන් - 5
- නාගරික යුරෝපීයය -1
- ග්‍රාමීය යුරෝපීයය -1
- බර්ගර් -1
- ලංකා වැවිලි - 1
- ලංකා වෙළද - 1
නාමකරණයෙන් - 07
- උඩරට -2
- ද්‍රවිඩ -1
- මුස්ලිම් -1
- විශෙෂ -3
ජාතික සංගමයේ ඉල්ලීම් ඉදිරිපත් කරන ලද මුල් අවධිය තුළ එම ඉල්ලීම් අතර සුළු ජනවර්ගවලට වාසිදායක වන ආකාරයේ යෝජනා ඉදිරිපත් නොවීම නිසා සුළු ජන නියෝජිතයින් එම යෝජනාවලට වැඩි කැමැත්තක් දැක්වූයේ නැත. එමනිසා ජාතික සංගමයේ සිංහල නායකයින් ප්‍රකාශ කර සිටියේ කොළඹ අගනගරය නිතරගයෙන් එළබෙන ප්‍රතිසංස්කරණය තුළ ආසනයක් දෙන බවයි. ප්‍රතිසංස්කරණය වූ පසු ඒකී පොරොන්දුව ඉටුවූයේ නැත. එමනිසා ද්‍රවිඩ පිරිස් ජාතික සංගමයෙන් ඉවත්වී ද්‍රවිඩ සංගමය පිහිටුවා ගනී. ලංකා වෙළද මණ්ඩලය පසුකාලීනව ලංකා ද්‍රවිඩ සංගමය බවට පත්විය.
මැනින් ප්‍රතිසංස්කරණය ලබාදුන් ව්‍යවස්ථාදායකයේ ස්වභාවය පිළිබද සලකා බැලිය යුතු වේ. පෙරට වඩා ව්‍යවස්ථාදායකයේ සභික සංඛ්‍යාව වැඩි කිරීම අගය කළයුතු වේ. එසේම ප්‍රථම වතාවට නිල ලත් සංඛ්‍යාව අභිබවා නිල නොලත් සංඛ්‍යාව වැඩිකොට තිබුනි. පෙරට වඩා සීමිත ඡන්දයෙන් තෝරාගන්නා සංඛ්‍යාව ඉහල දැමූ අතර 1910 ප්‍රතිසංස්කරණය තුළින් සාමාජිකයින් 4ක් තෝරාපත්කර ගත්තද මෙම ප්‍රතිසංස්කරණයේදී සාමාජිකයින් 16 තෙක් වැඩිකොට තිබුනි. මුල්වතාවට ප්‍රාදේශීය මැතිවරන ක්‍රමය හදුන්වා දෙමින් ඒ තුළින් 11 දෙනකු තෝරාපත් කරගනු ලැබේ. එමෙන්ම මෙම ව්‍යවස්ථාදායකයේ නිල නොලත් සාමාජිකයින් සිවු දෙනෙකුට විධායක කටයුතුවලට සහභාගිවීමට අවස්ථාව ලැබුනි. එයද වැදගත්කමකි.
නමුත් මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ හරහා දිවෙන බලවත්ම ද්‍රරවලතාවය ලෙස ආණ්ඩුකරුගේ දැඩි ග්‍රහනය දැක්විය හැකිය. යටත්විජිත ආණ්ඩුවට අවශ්‍ය වූයේ දැඩි පාලනයකට යටත්විජිතය නතු කිරීමයි. සැබවින්ම නිලලත් සාමාජිකයින් අඩුවුවද එය එසේ වූයේ නැත. නිල නොලත් සාමාජිකයින් අතර වාර්ගික ලෙස තෝරාපත්කරගත් යුරෝපීය දෙදෙනාද, නාමකරණයෙන් තෝරාගත් හත් දෙනාද ආණ්ඩුකරුට පක්ෂග්‍රාහීව කටයුතු කරනලදී. එසේම මෙම ප්‍රතිසංස්කරණය වාර්ගික පදනම එලෙසින්ම ගෙනයනලදී. කුලවාදයද වර්දනය කර තිබුනි. නාමකරනයෙන් තේරූ ද්‍රවිඩ ජාතිකයා තෝරාගත්තේ උසස්ම කුලයවන වෙල්ලාල කුළයෙනි.
ජාතික සංගමයේ ඉල්ලීම් එතරම්ම නොසැලතූ හෙයින් එම නායකයින් මෙම ප්‍රතිසංස්කරණය වර්ජනය කරනලදී. ඒ වෙනුවට ඔවුන් කියා සිටියේ නට ප්‍රතිසංස්කරණයක් ලබාදෙන ලෙසටය. එහිදී බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුවේ පිළිතුර වූයේ නුදුරේම නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ලබාදෙන තෙක් මෙහි වැඩ කරන ලෙසය.
