බුද්ධ ප්‍රතිමාවල ආසන වර්ග
බුද්ධ ප්‍රතිමාවල ආසන
බුද්ධ ප්‍රතිමා නෙළීමේදි ශිල්පියාගේ අවදානය යොමු වූ ලක්ශණයක් ලෙස ප්‍රතිමා කලාව සම්බන්ද වී ඇති ආසන හදුන්වා දිය හැකිය."ආසන"යන වචනයේ සාමාන්‍ය තේරුම හිදගැනීම සදහා පාවිච්චි කරන ආධාරකය යන්නයි.එහෙත් මෙය පාලියෙහි පැහැදිලි කරන්නේ"ආසති එත්ථාති ආසනං'' "යම් තැනක හිදී නම් එය ආසනයයි'' යනුවෙනි.මේ අනුව බුද්ධ ප්‍රතිමා සදහා බහුල වශයෙන් යොදාගෙන ඇත්තේ පදම හා වීර ආසන දෙකයි.එහෙත් කලාතුරකින් බුද්ධ ප්‍රතිමාවක ද මහායාන බෝසත් ප්‍රතිමාවලද මෙම ආසන දෙකට අතිරේකව භද්‍රාසන හා වජ්‍රාසන මූර්තිමත් කර ඇත.
ඒ අනුව එම ආසන වර්ග නම්;
01.පද්මාසන
02.භද්‍රාසන
03.භද්‍රාසන
04.වජ්‍රාසන යනු එකී ආසන වර්ගයි.
01.පද්මාසන
පද්මාසන යන්නෙහි තේරුම පද්මයක් ආකාරයට හිදගැනීමයි.දනහිස් නමා පතුල් උඩු අතට හැරුණු පරිදි දකුණු පාදය වම් කලව උඩත්,වම් පාදය දකුනු කලව උඩත් සිටිනා ආකාරයෙන් හිදීම පද්මාසනයයි.මෙය බුද්ධ ප්‍රතිමා මෙන් ම (ජෛන)තීර්ථංකර හා හින්දු දේව ප්‍රතිමාවල ද ඉතාම ජනප්‍රිය ආසනයකි.එසේම යෝගාසන අතරින් ප්‍රථමාංකය ගනී.ධ්‍යානාසන හා කමලාසන යන නම් ද මේ සදහා භාවිතා වේ.ඌරුබද්ධ ආසනය නමින් පාලි අට්ඨකථාවෙහි දක්වන්නේ පද්මාසනය බව ආචාර්‍ය කඹුරුපිටියේ වනරතන නාහිමියන්ගේ මතයයි.භාවනාවෙහි යෙදී සිටින අවස්ථාවක් ලෙස නිතර පෙළපොත් වල සදහන් වන"නිසීදති පල්ලඞකංආභූජිත්වා උජුං කායං පනිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා'' යන පාඨයෙහි "පල්ලඞකං ආභූජිත්වා''යන්නෙහි තේරුම බද්ධ පර්‍යංකයෙන් උක්තව සිටීම යනුයි.බද්ධ පර්‍යංකය පද්මාසනය වශයෙන් අටුවාචාර්‍යයන් වහන්සේලා ද පිළිගෙන ඇති හෙයින් බුදුරජාණන් වහන්සේ සාමාන්‍යයෙන් වැඩ සිටින ආකාරය දැක්වීමට ප්‍රතිමා ශිල්පියා මෙම ලක්ෂණය උපයෝගි කර ගැනීම බෙහෙවින් සැලකූ බවට සැකයක් නැත.මේ අනුව මුල් යුගයේ නිර්මාණය කරන ලද බොහෝ භාරතීය බුද්ධ ප්‍රතිමාවන්හි පද්මාසනය දක්නට ලැබේ.දැනට ඉන්දියාවේ මථුරා පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයෙහි තිබෙන ක්‍රි.ව.දෙවන සියවසට අයත් අභය මුද්‍රා බුදු පිළිමයත්,බරණැස සාරාණාත් කෞතුකාගාරයෙහි ඇතු පස්වෙනි සියවසට අයත් ධර්මචක්‍ර මුද්‍රා බුදු පිළිමයත්,නිදර්ශන ලෙස දැක්විය හැකිය.ලංකාවේ පද්මාසන බුද්ධ ප්‍රතිමා දැක්නට ලැබෙන්නේ ඉතාමත් කලාතුරකිනි.භාරතයේ හැරුනු විට බුරුම,සියම්,ඉන්දුනීසියාව,චීන,ටිබෙට්,ජපන් ආදි රටවලද බෙහෙවින් ජනප්‍රිය එඊ ඇත්තේ පද්මාසනාරූඩ බුද්ධ ප්‍රතිමා ක්‍රමයයි.
02.වීරාසන
ප්‍රතිමා ශිල්පයට අනුව වීරාසනය විස්තර කරන්නේ"එකත්‍රොරුනි සංස්ථාප්‍ය පාදමේකමන්ථතරං උරුං පාදෙ නිවෙශ්‍යයි තද් වීරාසනම දඃරිතම්'' "කලවා එකට තැබූ විට වම් පාදය දකුණු පාදය යටින් හා දකුණු පාදය වම් පාදය උඩින් සිටුන අයුරින් තබා හිද ගැනීම වීරාසන වශයෙනි''.තවත් තැනක කලවා දෙක එකට නො තබා එක පාදයක් කිහිලිය කෙලින් තබා අනෙක් පාදය සමව මුල් පාදයට යටින් දිග හැර සිටීම වීරාසන ලෙස විස්තර කරයි.වීරාසනයට "සුඛාසනය"යන නමද ව්‍යවහාර වේ.ලංකාවේ ඉපැරණි වූත්,කලාත්මක අගය අතින් ශ්‍රේෂ්ඨ වූත්,අනුරාධපුර සමාධි බුද්ධ ප්‍රතිමාව,තොලුවිල බුද්ධ ප්‍රතිමාව,පොළොන්නරුව ගල් විහාර හිදි පිළිමය ඇතුළු ප්‍රධාන පෙලේ සියලුම වැඩසිටින පිළිමවල ඇතුලත් වන්නේ මෙකි වීරාසන ලක්ෂනයයි.
03.භද්‍රාසන
හින්දු ප්‍රතිමා ශිල්පයෙහි නිර්දේශිත එසේම බුද්ධ ප්‍රතිමාවන්හි ද දක්නට ලැබෙන තවත් ආසන ක්‍රමයකි.භද්‍රාසනය යනු යහපත් වූ සුභ ආසනයයි.තරමක් උසට තනන ලද විශේෂ ආසනයක් මත හිද කලවා දෙපසට විහිදුවා ආසනයෙන් පහත වැටෙන පා දෙක පීඨයක මත සිටින අයුරින් දැක්වෙන්නේ භද්‍රාසනයයි.බෞද්ධ කලා ශිල්ප පිළිබදව විමර්ශනයන්හි යෙදෙන නූතන විචාරකයන් මෙම ආසනය යුරෝපීය ක්‍රමයට හිද ගැනීම කියාද හදුන්වා ඇත.
04.වජ්‍රාසන
ප්‍රතිමා කලාවට අයත් ආසන අතර වජ්‍රාසනයද බෙහෙවින් ප්‍රචලිත වූවකි.එය දීප්‍තියේ සංකේතයකි.වෛදික යුගයේ වජ්‍රය ඉන්ද්‍රගේ සංකේතයයි.මුල් බුදු සමහර අනුව වජ්‍රයෙන් සංකේතවත් කෙරෙන අදහසක් හෝ සංකල්පයක් හෝ දක්නට නො ලැබේ.එහෙත් පසුකාලයෙහි මහායානයේ සංවර්ධනයත් සමග බිහිවූ තන්ත්‍රයානික ඉගැන්වීම්වල "අව්න්‍යාශි බල ශක්ති", "පර මසත්‍ය" යන්නෙහි සංකේතය ලෙස වජ්‍රයට විශේෂ ස්ථානයක් හිමි විය.පසු කලෙක ටිබෙට් චීන රටවල වජ්‍රයානය නමින් නිඛායක් පවා බිහිවීමට මෙම ඉගැන්වීම හේතු විය.
අශාන් ගමගේ