අක්‍රාන්ත යමහල් භූ රූප
ඩයික
- ආස්තර ( සිල් )
- ලැකොලිත
- ලැපොලිත ( තලිසෙල )
- පාකොලිත
- බැතොලිත ( නිතලාක්‍රාන්ත )
ඩයික
පොළව අභ්‍යන්තරයේ දීම මැග්මා සිසිල් වීමෙන් ඒවා පොළව තුළ පැලුම් හා සිදුරු වල විවිධ හැඩයට තැම්පත් වේ.
එයින් ඩයික යනු සිරස්ව ඉහළට විහිදී ගිය අක්‍රාන්ත භූ රූපයකි.
මේවා සාමාන්‍යයෙන් පටුය.
එහෙත් කිලොමීටර් ගණනාවක් දිග් විය හැකිය.
ආග්නේය ක්‍රියාවලියෙන් නිර්මාණය වන මෙම ඩයික සෙසු පාෂාණ වලට වඩා ප්‍රතිරෝධක වේ.
මේවා දිගටි වැටි ස්වරූපයක් ගනී.
රොඩේෂියාවේ මහා ඩයිකය උදාහරණයකි.
ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතාම ප්‍රකට ඩයිකය ගල්ඕඩෙයි දියමංකඩ වේ.
ආස්තර ( සිල් )
පථිවි අභ්‍යන්තරයේ සිට ඉහළට එන ලාවා අභ්‍යන්තර යේ දීම පාෂාණ ස්තර දිගේ තිරස්ව ව්‍යාප්තව සෑදෙන භූ රූපයකි.
මේවා ගසක අතු මෙන් විවිධ පාෂාණ ස්තර වල තීරු වශයෙන් පිහිටයි.
මතුපිට පාෂාණ ස්තරය ඉවත් වූ පසු මෙම භූ රූප වඩා උස් නොවූ තිරස්ව විහිදුණු පාෂාණ උද්ගත ලෙස දැකිය හැකිය.
ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ නිව්යෝක් හා නිව්ජර්ස් වල ආස්තරයක භූ ලක්ෂණ දැකිය හැකිය.
ලැකොලිත
පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ සිට ඉහළට එන ලාවා කිසියම් පාෂාණ මට්ටමක් දක්වා ළගා වී පාෂාණ ස්තරයෙහි අර්ධ කවාකාර මුදුනක් ලෙස ඝනීභවනය වීම ලැකොලිත ලක්ෂණය වේ.
භූ තලයට පැමිණීමට පෙර ඝනිභවනය වන මෙම ලාවා ඉහළට ගමන් කළ ලාවා ධාරාව සිරස් ස්ථම්භයක් ලෙසින් පිහිටයි.
මතුපිට පාෂාණ ජිර්ණයෙන් ඉවත් වූ පසු මෙම භූ රූපයේ මුදුන පැහැදිලිව දෘශ්‍යමාන වේ.
එය හත්තක ස්වරූපයෙන් සමමිතික අසමමිතික ලක්ෂණ ගනී.
ලැපොලිත ( තලිසෙල )
මැග්මා පොළව අභ්‍යන්තර පාෂාණ ස්තර අතර උත්තල හැඩයෙන් සිසිල් වී ඝනිභවනය වූ එය ලැකොලික නම් වේ. මතුපිට ස්තර ඉවත් වී යෑ මෙන් මෙහි මුදුන කොත් කන්දක් සේ දැක් වේ.
පාකොලිත
උඩු නැමි යටි නැමි සහිත කලාපයක උඩු නැමි යටි නැමි මත ලාවා තැම්පත් වීමෙන් පාකොලිත නිර්මාණය වේ.
ඉතා විශාල ප්‍රදේශයක් පුරා පැතිරීගිය මෙවැනි පාකොලිතයක් සදහා උදාරණයක් ලෙස එංගලන්තයේ ශ්රෝජගයර් හි කොන්ඩෝර් කන්ද දැක්විය හැක.එමෙන්ම රයින් නිම්නය ප්‍රදේශය යටි නැමි මත තැම්පත් වු පාකොලිතයකි.
බැතොලිත ( නිතලාක්‍රාන්ත )
පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ මැග්මා තැන්පත් වීමේ දී පාෂාණ තට්ටු වලට සමාන්තරව හා ලම්බකව ඇතැම් අක්‍රාන්ත පිහිටන අතර මේවා ඝන වී විශාල ලෙස තැන්පත් වීම බැතොලිත හෙවත් නිතලාක්‍රාන්ත ලෙස හදුන්වයි.
කිලෝ මිටර් සිය ගණනක් පහළට හා ඝනකමකින් යුක්තව විහිදුණු අක්‍රාන්ත පාෂාණ වලින් නිර්මාණය වී ඇති මේවා අර්ධ ගෝලාකාර ලෙස දැකිය හැකි භූ රූපයකි.
මේවා තුළ වටිනා ඛනිජ වර්ග තැන්පත් වී ඇත.
මතුපිට පාෂාණ ස්තරය ඉවත් වූ පසු බැතොලිත නිරාවරණය වේ. දීර්ඝ කාලීනව ඛාදනයට ලක් වූ විශාල කදු තීරවල මෙවැනි අක්‍රාන්ත ස්කන්ධ හදුනා ගත හැකිය.
යමහල් භූ රූප නිර්මාණය වන්නේ යමකම ක්‍රියාවලිය ආශ්‍රයෙනි.පෘථිවි ගර්භයෙහි පවතින අධික උෂ්ණත්වය යටතේ ද්‍රාවණය වූ මැග්මා පෘථිවිය මතුපිටට පැමිණීම හා ඉන් පසුව සිදුවන
සියලුම ක්‍රියාවලිය යමහල් ක්‍රියාවලියට අයත්ය. යමහල් ක්‍රියාවලියයේ දී නිර්මාණය වන භූ රූප ප්‍රධාන කොටස් දෙකකට බෙදා දැක්විය හැකිය.
යමහල් කේතු ගිනිකදු මෙන්ම අභ්‍යන්තරයෙහි නිර්මාණය වන ඩයික ආස්තර වැනි වන භූ රූප ලක්ෂණ මෙම කොටස් වලට අයත් වේ.
පෘථිවි මතු පිටට ලාවා ගලා මෙම ක්‍රියාවලිය ජීද්‍ර විද්‍රාරණය ලෙස හදුන්වයි.
ෆුජියාමා , විසුවියස් , ස්ත්‍රොම්බෝලි , ක්‍රැකටෝවා වැනි ගිනි කදු නිර්මාණය වී ඇත්තේ මෙසේ විද්‍රාරණය වූ ලාවා තට්ටු ඝණ වීමෙනි.
සිප්මා ගීත් ලක්ෂිත