තරංග ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් ඇතිවන ඛාදිත හා නිධිසාධිත භූරූප.
- මුහුදුදඹ
- මුහුදුගුහා
- මුහුදුකුළු
- මුහුදු ආරුක්කු
- බොකු
- ශිර්ෂ බිම්
- ඝර්ෂණ තන්තු
- වා සිදුරු
තරංග ඛාදනයේ දී ක්‍රියාවලි තුනක් හදුනාගත හැකිය. එනම් ද්‍රව ක්‍රියාව, සංඝර්ෂණය සහ උල්ලෙඛය හෙවත් ඝර්ෂණය වේ. මෙම ක්‍රියාවලි මගින් වෙරළ දිගේ පිහිටි පාෂාණ කුට්ටි ඛණ්ඩනය වේ. මේ නිසා ඉහත සදහන් භුරූප නිර්මාණය වේ.
මුහුදුදඹය
වැලි බොරළු හා ගල් කුට්ටි ද රැහැන් රළ වෙරළ පාෂාණ සහිත ප්‍රදේශයක තරංග මගින් කපා හැරීම නිසා වෙරළ ඉම මොහොරක් ලෙස මුහුදට බෑවුම් සහිත ස්ථානයක් මුහුදු දඹයක් ලෙස හදුන්වනු ලැබේ.
මුහුදුගුහා
දඹයේ පාදය ක්‍රමයෙන් හැරුනු විට මුහුදු ගුහා නිර්මාණය වේ. එයට හේතුව තරංග මගින් දඹයේ පාමුලට රළ පහර ගැසීමයි. එවිට වෙරළ ඉම ඇති පාෂාණ කුහරයක්සේ සිටින ලෙස ඇතුළට කපා හරී. ගුහ පියස්සෙහි සිදුරක් ඇතිවුහ හොත් ඒ තුළ බිදෙන රළ මගින් එම වා සිදුරු ඔස්සේ ජලය පිට කෙරේ. මෙය උම්මානය ( හුම්මානය ) ලෙස හදුන්වනු ලබයි. මෙය පසුකාලීනව වා සිදුර විශාල වී ගුහා පියස්ස ඇද වැටියකි. මෙය මුහුදු දඹයක් ගොඩබිම දෙසට පසුබසින ආකාරයක් ගනි.
මුහුදු කුළු හා ආරුක්කු
තරංග මගින් ප්‍රතිරෝධක පාෂාණ ඉතිරිවන ලෙස මෘදු පාෂාණ ඛාදනය කිරීම නිසා තුඩුව වර්ධනය වී තරංග මගින් තුඩුවේ දෙපස හෑරී ගොස් ආරුක්කුවක ආකාරය නිර්මාණය වේ. අවසානයේ එම ආරුක්කුවද බිද වැටී තුඩුවේ ඉදිරිපස කෙළවර මුහුදු කුළක් ලෙස ඉතිරි වේ.
තරංග ක්‍රියාවලියෙහි නිධිසාධිත භූරූප නිර්මාණයෙහි ලා උපයෝගී වන ප්‍රධාන ද්‍රව්‍ය නම් තරංග ඛාදනය මගින් බිහි වූ ද්‍රව්‍ය හා ගංගා මගින් මුහුදට ගෙනනු ලබන ද්‍රව්‍ය වේ. මේවා නිධ්ගත වීමෙන් සෑදෙන භූරූප අතර
1 වැල්ල
2 වැලිපර වැලිතුඩු
3 වැලිවැටි
4 බූමු
5 ටොම්බෝලාව
6 වැලි රැළි
7 බාධක වැල්ල
වැල්ල
මේවා පහසුවෙන් හදුනාගත හැකි නිධිසාධිත ලක්ෂණයි. වැල්ල යනු ඉහළ ජල මට්ටම හා පහළ ජල මට්ටම අතර පිහිටා ඇති වැලි නිධි වේ. වැලිවලට වඩා විශාල වූ බොරළු වැනි කැබලි නිධිගතවීමෙන් වැල්ල සෑදේ. මේවා එකමත එක යම් රටාවකට පිහිටා ඇත. ශ්‍රී ලංකාවේ නිරිත දිග වෙරළෙහි මේවා දැකිය හැකිය.
මෙම වැල්ල ඉදහිට ඇතිවන කුණාටු තරංගයන් හේතුවෙන් ඉහළ ජල මට්ටමට ඉහළින් වැටියක් සාදනු ලැබුවහොත් එය කුණාටු වැල්ල වේ. තවද කඩතොලු සහිත වෙරළට ගංගා එක්වන බොහෝ අවස්ථාවන්හි කුඩා ප්‍රමාණයේ ඇතිවන වැලි බොකු වැල්ලද බොකුවල තරංග ක්‍රියාකාරිත්වය ඉතා අඩු බැවින් අවතල ස්වරූපයක් ගන්නා බොකුවල බොකු හිසෙහි වැල්ලක් නිර්මාණය වේ. මේවා බොකු හිස වැල්ල යනුවෙන් හදුන්වයි.
තවද වෙරළ සිට ගොඩබිමට බාධකයන් සේ පිහිටන වැල්ල බාධක වැල්ල ලෙස හදුන්වයි.
වැලිපර වැලිතුඩු
තරංග ඛාදිත ද්‍රව්‍ය වෙරළ දිගේ ඈතට පරිවහනය කිරීමට ඉඩ තිබේ. බොරළුවලින් හා වැලිවලින් සෑදෙන මෙම පටු තීරය වැලිපරයන් ලෙස හදුන්වයි. මෙම පරය වක්ව විහිදෙන කල එය වක් වැලි තුඩුව ලෙස ද කොකු වැනි ලක්ෂණ වලින් වර්ධනය වූ විට ඒවා කොකු තුඩු ලෙසද හදුන්වයි. මෙම වැලිපර දෙකක් එක ළග තිබූ විට ඒවා ද්විත්ව වැලිතුඩු ලෙස හදුන්වයි.
බූමු
තරංග මගින් වෙරළෙහි ඉහළ පෙදෙස්වල රළු වැලි ගොඩවල් තැන්පත් කරයි. වැලි මාලයක් සේ වෙරළෙහි ඉහළ පෙදෙස්වල දැකිය හැකි මේවා තාවකාලික නිධිසාධිත භූරූප වේ. මහ වඩදිය පැමිණීමත් සමග මේවා විනාශ වේ. සමහර අවස්ථාවල මේවායේ කොටස් ඉතිරි වී තිබෙනු දැකිය හැකිය.
ඉහල සදහන් කරන ලද තරංග නිධිසාධිත භූරූප පහත රූප සටහනින් තවදුරටත් අවබෝධ කරගත හැකිය.
ටොම්බෝලාව
වැලි පරයක් මගින් දූපතක් මා බිමට යාවන කල ටොම්බෝලෝ ලෙස හදුන්වයි. ශ්‍රි ලංකාවේ දකුණු දිග වෙරළ තීරයෙහි මාතර තංගල්ල අතර පිහිටි ටොම්බෝලාව මෙයට කදිම නිදසුනකි.
