පෘථිවියේ ප්‍රධාන ස්තර හා ප්‍රධාන භූ තැටි මායිම්
පෘථිවියේ ප්‍රධාන ස්තර
1 කබොල
2 ප්‍රාවරණය
3 පිටත හරය
4 අභ්‍යන්තර හරය
කබොල
කබොල යනු ඉහළ ප්‍රාවරණයට ඉහළින් ඇති කොටසයි. පෘථිවිය මතුපිට ඉතාමත් සිහින් හා තුනී ස්ථරය පෘථිවි කබොල වේ.
සියල් හා සිමැග් යනුවෙන් මෙම කබොල ස්ථර දෙකකින් යුක්තය. සියල් ස්ථරය යනු මහද්වීපික කබොල වන අතර සිමැග් ස්ථරය යනු සාගරික කබොල වේ.
මෙම කොටස් දෙකම අඩු ඝනත්වයෙන් යුක්ත වන අතර වැඩි වශයෙන් සිලිකාමය පාෂණ වලින් යුක්ත වේ.
සියල් ස්ථරය සිලිකන් හා ඇලුමිනියම් ( si + al ) ඔක්සයිඩ් බහුල ආම්ලික ග්රැනයිට් පාෂාණ වලින් සමන්විත වේ.
සිමැග් ස්ථරය සිලිකන් හා මැග්නීසියම් ( si + mg ) බහුල භාෂ්මික බැසොල්ට් පාෂාණ වලින් සමන්විත වේ.
සමස්තයක් ලෙස ගත්විට පෘථිවි කබොල තුනී වුවද ඝනත්වයෙන් වැඩිය.
මේ නිසා මෙම කොටස අදුරු පැහැයකින් යුක්තය වේ.
පෘථිවියේ රසායනික මූල ද්‍රව්‍යන්ගෙන් 90 % ක් පමණ පෘථිවි කබොලහි අන්තර්ගත වේ.
කබොල ආග්නේය මෙන්ම විපරීත පාෂාණ වලින් ද යුක්ත වේ.
කබොලෙ හි ඉහළම තුනී ස්ථරය පස වන අතර එය ජෛව පරිසරය මගින් නිරතුරුවම වර්ධනය වේ.
ප්‍රාවරණය
ප්‍රාවරණය යනු පෘථිවි කබොලට පහළින් පිහිට ඇති ඊළග ස්ථරය වේ.
මෙහි විහිදීම 2900 km දක්වා පමණ වේ.
පෘථිවියේ මුළු ස්කන්ධයෙන් ¾ කට අධික වේ.
ප්‍රාවරණය කොටස් දෙකකින් සමන් විතය.
එනම් ඉහළ ප්‍රාවරණය හා පහළ ප්‍රාවරණය වශයෙනි.
පහළ ප්‍රාවරණය ඝන ඔක්සයිඩ් වලින් සහ සිලිකේට් වලින් ද යුක්ත වේ.
ඉහළ ප්‍රාවරණය ඔලිවියන් සහ pyroxene වලින් යුක්ත වේ.
සමස්තයක් ලෙස ප්‍රාවරණය අධික උෂ්ණත්වයකින් යුක්ත වන කලාපයකි.
සිලිකා , යකඩ , ඇලුමිනියම් , මැග්නීසියම් වැනි මුලද්‍රව්‍ය අධික උෂ්ණත්වය හේතුකොට ගෙන ලාවා හෙවත් මැග්මා බවට පත්වේ.
පිටත හරය
පෘථිවි හරය පිටත හරය ( බාහිර හරය ) සහ අභ්‍යන්තර හරය වශයෙන් කොටස් දෙකකින් යුත්ත වන අතර පහළ ප්‍රාවරණයට පහළින් පිටත හරය පිහිටා ඇත.
සාමාන්‍යයෙන් පෘථිවි හරය සීමාවේදී උෂ්ණත්වය 6000 c ඉක්මවන අතර පිටත හරය ඝනකම 2200 km පමණ වේ.
අභ්‍යන්තර හරය
පෘථිවි හරයේ දෙවන කලාපය එනම් පිටත හරයට පහළින් පිහිටා ඇත්තේ අභ්‍යන්තර හරයයි.මෙහි ඝනකම 2200 km
පමණ වේ. උෂ්ණත්වය හා පීඩනය ඉහළ ස්ථර වලට වඩා වැඩිය. අභ්‍යන්තර හරයේ මධ්‍ය යේ පීඩනය ඝන සෙන්ටි මීටර් 1 මිලියන 3.15 kg ක් බව සදහන් වේ. අභ්‍යන්තර හරයේ පාෂාණ ඝනත්ව යෙන් පවති.
මෙහි යකඩ හා නිකල් ඝන තත්ත්වයෙන් පවතී.එම නිසා යකඩ හරය ලෙසද මෙය හදුන්වනු ලබයි.
පෘථිවි යේ ප්‍රධාන භූ තැටි මායිම්
ප්‍රධාන භූ තැටි මායිම් වර්ග 3 යි.
1 අපසාරී තැටි මායිම් ( නිර්මාණාත්මක )
2 අභිසාරී තැටි මායිම් ( විනාශකාරි )
3 තීර්යයක් තැටි මායිම් ( ආංශික / සංරක්ෂක )
අපසාරී තැටි මායිම්
මෙහිදී සිදු වන්නේ තැටි දෙකක් දෙපසට ගමන් කිරීමකි. පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ සංවහන ධාරා මගින් ඇති කරන බලවේග දෙපසට ක්‍රියාකිරීම නිසා තැටි මායිම් දෙක දෙපසට ගමන් කරයි.
තැටි දෙකක් දෙපසට ගමන් කරන නිර්මාණාත්මක කලාපවල ශිලා ගෝලය අලුතින් නිර්මාණය වනු දැකිය හැකිය.
අභිසාරී තැටි මායිම්
අභ්‍යන්තර සංවහන බලවේග දෙපස සිට මධ්‍යයට ක්‍රියාත්මක වීම නිසා මධ්‍ය කොටසට අදාළ පෘථිවි කබොලෙහි සමහර ස්ථාන විනාශ වේ.
මෙම තැටි මායිම් ඔස්සේ තැටි එකිනෙකට මුහුණලා ගමන් කිරීමේ දී එම තැටි එකිනෙකට
ගැටුණු විට දුර්වල තැටිය විනාශවීමත් තැටි දෙකට මැදිවන ද්‍රව්‍ය හෝ භූමිය විපර්යාස රාශියකට භාජනය වීමත් සිදුවේ.
